Bezemkruiskruid (Senecio inaequidens)

Deze plant is eigenlijk twee keer geïntroduceerd in Europa. De eerste keer (rond 1900) zijn de zaden via woltransporten meegekomen. De oudste waarneming komen zelfs uit 1870 in Duitsland. Later is Bezemkruiskruid ook waargenomen in Nederland (in 1939 in Tilburg en in 1942 in Breda). Pas in de zeventiger jaren van de negentiende eeuw kwam de soort opnieuw Europa binnen maar dan per spoor. Nu komt de plant op elk ruderaal terreintje voor en natuurlijk in de buurt van spoorwegen. Bezemkruiskruid bloeit in Juni tot en met December.

Op de website van Flora van Nederland is een Videodeterminatie van deze plant te zien.

Er komen minstens 11 soorten Kruiskruiden (Senecio) in Nederland in het wild voor:

• Bezemkruiskruid (Senecio inaequidens) - Algemeen
• Boskruiskruid (Senecio sylvaticus) - Algemeen
• Jakobskruiskruid (Jacobaea vulgaris/Senecio jacobaea) - Algemeen
• Klein kruiskruid (Senecio vulgaris) - Algemeen
• Kleverig kruiskruid (Senecio viscosus) - Algemeen
• Moerasandijvie (Tephroseris palustris/Senecio congestus) - Algemeen
• Moeraskruiskruid (Senecio paludosus) - Vrij zeldzaam
• Rivierkruiskruid (Senecio fluviatilis/sarracenicus) - Zeldzaam
• Schaduwkruiskruid (Senecio ovatus) - Zeldzaam
• Viltig kruiskruid (Jacobaea erucifolia/Senecio erucifolius) - Algemeen
• Waterkruiskruid (Jacobaea aquatica/Senecio aquaticus) - Algemeenkruid/}

De plant heeft een groeiwijze die wat lijkt op een omgekeerde bezem. Dit komt door de smalle bladeren van de plant.

De naam kruiskruid zou te verklaren zijn door het kruisgewijs staan van de bladeren,. Maar over het algemeen is men het ermee eens dat dit een gehoorfout is. De naam komt eigenlijk van de Duitse naam Kreuzkraut wat grijskruid (Senecio) betekent.

Zie de wetenschappelijke verklaring.

• Frysk: Biezemkrúswoartel
• English: Narrow-leaved ragwort, South African ragwort
• Français: Séneçon du Cap, Séneçon sud-africain
• Deutsch: Schmalblättriges Greiskraut
• Espanõl: Senecio sudafricano
• Italiano: Senecione sudafricano
• Svenska: Boerstånds
• Norsk: Boersvineblom
• Dansk: Smalbladet Brandbæger

Er zijn twee Engelse namen: 

1. Narrow-leaved ragwort: Narrow-leaved betekent "smalbladig" en Ragword is een Engelse benaming voor een Kruiskruid-soort. Rag betekent "vodde", verwijzend naar de vaak smalle kroonbladen van de bloem. Wort is de algemene benaming in Engeland voor "kruid".
2. South African ragwort: Zuidafrikaans ragwort dus.  De soort stamt uit Zuid-Afrika en werd eind negentiende eeuw voor het eerst in Duitsland gezien.

Voor de verspreiding van Bezemkruiskruid in Engeland zie deze kaart.

Er zijn twee Franse namen die allebei ongeveer het zelfde betekenen, Séneçon du Cap, Séneçon sud-africain: Séneçon is een variant op het  eerste gedeelte van de wetenschappelijke naam. En du Cap en sus-africain zegt weer iets over de herkomst.

De Duitse naam is Schmalblättriges Greiskraut: Schmalblättriges betekent natuurlijk "smalbladig" en Greiskraut "grijskruid. Het Bezemkruiskruid heeft vergeleken andere Kruiskruiden iets wat smalle kroonbladen.  Greiskraut wordt hier boven al uitgelegd.  Het betekent "grijsaard". Dit omdat de bloemen spoedig na het bloeien zaden vormen. Dan ontstaat het kenmerkende zaadpluis wat de plant een grijs/grauw uiterlijk geeft.

Voor de verspreiding van Bezemkruiskruid in Duitsland zie deze kaart.

De Spaanse naam is Botón de oro. Dit betekent "gouden knop", maar dit is een van de verschillende namen die ik kon vinden. Er zijn dan ook niet veel waarnemingen in Spanje dus de plant is daar zeldzaam. 

In Spanje kent men minstens vier namen voor elke plant. De algemene volksnaam, de Catalaanse naam (Provincie in Noord+Oost Spanje tegen de Pyreneeën aan), de Gallische naam (provincie in Noord-West-Spanje) en de Baskische naam (provincie in West-Spanje tegen de Pyreneeën aan). Ik heb de meest voorkomende algemene naam gebruikt.

De Italiaanse naam is Senecione sudafricano. Dit is een combinatie van de Italiaanse benaming voor het eerste deel van de wetenschappelijke en het woord Sudafricano dat natuurlijk "zuidafrikaans" betekent. De uitleg hiervoor staat bij de tweede Engelse naam. Er is niet één specifieke Italiaanse naam voor een plant, dit verschilt per regio. De hier genoemde naam kan ook nog varianten hebben.

Er is niet één specifieke Italiaanse naam voor een plant, dit verschilt per regio. Er is een algemene volksnaam en ook nog een variatie of een volledige andere naam in een van de 17 provincies. Ik heb de meest voorkomende algemene naam gebruikt.

De Zweedse naam is Boerstånds. Boer komt waarschijnlijk van het Nederlandse boer, in Zuidafrika dan. Want deze plant komt van origine uit Zuidafrika.Zoals ook beschreven staat bij de Engelse naam is Bezemkruiskruid eind negentiende eeuw waargenomen in Europaa. Stånds betekent "staande". Hiermee wordt bedoeld  dat deze plant erg opvallend omhoog groeit. Hij staat erg rechtopstaand in het veld. Net zoals bijv. Kale jonker (Cirsium palustre) waar hij trouwens absoluut geen familie van is.

Voor de verspreiding van Bezemkruiskruid in Zweden zie deze kaart.

De Noorse naam is Boersvineblom. Dit betekent "boeren zwijnen bloem". Alle Senecio-soorten heten in Noorwegen Svineblom. De soort was/is nergens goed voor, zelfs niet als veevoer. Sterker nog, sommige soorten zijn behoorlijk giftig voor vee en paarden. Als plant laat het vee hem wel staan maar in gedroogd hooi eet het vee het de plant wel en kan het ernstig ziek worden. Vóór het woord Svineblom staat een woord dat aangeeft om welke soort het gaat. In dit geval Boer dat aangeeft dat deze plant geen speciale bodemsamenstelling nodig heeft en dus overal kan voorkomen. Maar vooral dient het woord boer ter onderscheid van bijv. Åkersvineblom (Klein kruiskruid)

De Deense naam is Smalbladet Brandbæger. Dit betekent letterlijk "smalbladige brandbeker". Het Smalbladige wordt o.a. bij de Engelse naam uitgelegd. Het woord Brandbaeger is een algemeen Deens woord dat gebruikt wordt om een Senecio soort aan te duiden. Bij alle Senecio-soorten hebben de puntige schutbladen van de bloemkorf (de "beker" waar de bloem in zit) een zwart "aangebrand" uiteinde.

Ecologie

Bodem
Zonnige, zelden licht beschaduwde, vrij open plaatsen (pionier) op matig droge tot vrij natte, matig voedselrijke grond (zand, zavel, löss, mergel en stenige plaatsen).

Groeiplaats
Langs spoorwegen, zeeduinen, vrij open plekken langs rivieren en kanalen, bermen, afgravingen (grindgaten), mijnsteenbergen, vluchtheuvels, parkeerplaatsen, omgewoelde bermen, opgespoten grond, braakliggende grond, omgewerkte grond, nate ruigten, tussen straatstenen, tegen muren, plantsoenen, industrieterreinen, haventerreinen en steile hellingen. In Zuid-Afrika komt de plant voor in de bergen in het oosten op rotsige hellingen en met kiezel bedekte beekbodems.

Verspreiding

Nederland
Vrij algemeen. Het meest in Zuid-Limburg en in stedelijke gebieden. Ingeburgerd tussen 1925 en 1949.

Vlaanderen
Vrij algemeen ingeburgerd. De soort heeft zich sterk uitgebreid. Het meest in de Maasvallei.

Wallonië
Vrij algemeen in het Maas- en Vesderdal. Elders vrij zeldzaam. Sinds ongeveer 1975 ingeburgerd. Omstreeks 1920 voor het eerst gevonden bij Verviers (wolnijverheid).

Wereld
Oorspronkelijk uit Zuid-Afrika. Met wol werd de soort naar Europa, Argentinië en Zuid-Australië verspreid. De eerste vondsten in Europa dateren van rond 1900.

Bron: Wilde-planten.nl / Klaas Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NL

FLORON Verspreidingsatlas vaatplanten