Chrysosplenium oppositifolium (Paarbladig goudveil)

Rembert Dodoens schrijft al in een van zijn kruidboeken over deze plant die toen Gulden steenbreek heette: "De Gulde Steenbreeck groeyt in sommighe broeckachtighe oft poelachtighe / waterachtighe / onderloopende plaetsen van Brabandt ende Vlaenderen / op sandachtighen ende onvruchtbaeren magheren grond. Gulde Steenbreeck is op haer beste met haer bloemen ende saedt in den April ende Mey. Aerd, Kracht ende Werckinghe Gulde Steenbreeck en wordt nerghens in ghebruyckt; ende wat kracht dat het heeft van eenige sonderlinghe sieckte te ghenesen / is ons noch ter tijdt onbekent / aenghesien dat het toch noch niet van iemanden ondersocht en is geweest". Dit geeft aan dat Paarbladig goudveil niet erg op viel en dus ook niet gekweekt werd. Nu is deze plant dus ook best wel zeldzaam (zoals het verspreidingskaartje laat zien). Het verschil tussen het Paarbladig- en Tegenoverstaand goudveil is echt alleen de bladstand. Ik heb dit niet goed gefotografeerd en kan aan de bladvorm eigenlijk niet goed zien welke van de twee het  nu is. Na wat foto's op internet bekeken te hebben valt het mij op dat de vorm best wel variabel is. Samen met het Tegeoverstaand goudveil zijn dit de enige 2 Goudveil (Chrysosplenium) soorten die in het wild voorkomen in Nederland. En zoals Dodoens al zei, hij bloeit in April en Mei.

Op de website van Flora van Nederland is een Videodeterminatie van deze plant te zien.

De officiële wetenschappelijke naam is Chrysosplenium oppositifolium L.

Chrysosplenium komt van Chrysos (Grieks) en betekent "goud", wat duidt op de bloemkleur, en van Plenium en dit komt van Plenne (Latijn) en betekent "ten volle" of Of Plenium komt van Splen (Grieks) wat "milt" betekent, naar de kleur van de plant.

Oppositi komt van Oppositus (Latijn) en betekent "tegenover" naar de bladeren van deze plant die tegenover elkaar staan.

 Folium komt van Follum (Latijn) en betekent "blad".

Meestal staat er achteraan de wetenschappelijke naam een afkorting. Dit is de afkorting van een wetenschapper/botanicus die deze plant deze plant heeft ontdekt/verzameld en tot details heeft beschreven. Soms staat er een tweede afkorting. Dan heeft een andere wetenschapper/botanist de plant nog beter  beschreven en iets gewijzigd. De eerste naam komt dan tussen haakjes te staan. In dit geval is dit L. Dit staat voor Carl Linnaeus. In 1753 beschreef hij voor het eerst Chrysosplenium oppositifolium in de publicatie Species Plantarum.

Zie ook de Nederlandse verklaring.

• English: Opposite-leaved Golden-saxifrage
• Français: Dorine à feuilles opposées
• Deutsch: Gegenblättriges Milzkraut
• Espanõl: ?
• Italiano: Erba milza con foglie opposte 
• Svenska: Kustgullpudra
• Norsk: Kystmaigull
• Dansk: Småbladet Milturt

De Engelse naam is Opposite-leaved Golden-saxifrage. Dit betekent "tegenoverstaand-bladig gouden steenbreek". Dit dekt precies de lading hoe dit plantje er uitziet. Goudveil is een lid van de Steenbreekfamilie.

Voor de verspreiding van Chrysosplenium oppositifolium in Engeland zie deze kaart.

De Franse naam is Dorine à feuilles opposées. Dorine een vervoeging van Doré wat "goud" betekent. À feuilles opposées betekent "met tegenover elkaar staande bladeren".

De Duitse naam is Gegenblättriges Milzkraut. Dit betekent "tegenover elkaar staand bladerig miltkruid". Volgens de Signatuurleer werd deze plant in de middeleeuwen gebruikt tegen ziekten van de milt. Zo is deze naam ontstaan.

De Spaanse naam is mij onbekend.

In Spanje kent men minstens vier namen voor elke plant. De algemene volksnaam, de Catalaanse naam (Provincie in Noord+Oost Spanje tegen de Pyreneeën aan), de Gallische naam (provincie in Noord-West-Spanje) en de Baskische naam (provincie in West-Spanje tegen de Pyreneeën aan). Ik heb de meest voorkomende algemene naam gebruikt.

De Italiaanse naam is Crisosplenio a foglie opposte. Dit betekent "Chrysosplenium met tegenover elkaar staande bladeren". Dus een combinatie van de Italiaanse benaming voor het eerste gedeelte van de wetenschappelijke naam en de Italiaanse benaming voor het eerste gedeelte van de Nederlandse naam.

Er is niet één specifieke Italiaanse naam voor een plant, dit verschilt per regio. Er is een algemene volksnaam en ook nog een variatie of een volledige andere naam in een van de 17 provincies. Ik heb de meest voorkomende algemene naam gebruikt.

De Zweedse naam is Kustgullpudra. Dit betekent letterlijk "kust goudpoeder". De plant is als het ware met goudpoeder bedekt. Een mooie naam! Er komen meer soorten Chrysosplenium voor in Zweden. Alle soorten hebben de naam Gullpudra in zich. Deze soort heeft toevallig de naam kust er voor. Maar een Goudveil groeit altijd in een zeer vochtige omgeving. Deze en de Verspreidbladige goudveil (Chrysosplenium alternifolium) komen bijv. in Nederland soms naast elkaar in het water voor. Het is puur als onderscheid.

Voor de verspreiding van Chrysosplenium oppositifolium in Zweden zie deze kaart.

De Noorse naam is Kystmaigull. Dit betekent "kust mei geel/goud". Een combinatie van bovengenoemde eigenschappen en de nadruk dat deze plant erg vroeg bloeit. In 

De Deense naam is Småbladet Milturt. Di betekent "kleinbladig miltkruid". Het Småbladet is, net zoals bij de Zweedse naam, ter onderscheid. Verspreid bladig goudveil heet in Denemarken namelijk Almindelig milturt (Chrysosplenium alternifolium). Dit betekent "algemeen miltkruid terwijl de stengelbladeren even groot zijn. Milt zoals in de Duitse naam. Ört/eurt/urt is de Scandinavische term voor "kruid".

Ecologie

Bodem
Half beschaduwde tot beschaduwde, koele plaatsen (op plekken met een gelijkmatige temperatuur en een hoge luchtvochtigheid) op natte, matig voedselarme tot matig voedselrijke, zwak zure grond (kwelplekken). Op regelmatig met zuurstofrijk en matig voedselrijk water overstroomde plekken.

Groeiplaats
Bossen (natte, oude loofbossen en bronbossen), waterkanten (beschaduwde beekoevers), in en langs beekjes en sprengen en op natte rotsen.

Verspreiding

Nederland
Zeldzaam in o.a. Zuid- en Midden-Limburg, Twente en Gelderland (aan de Veluwezoom).

Vlaanderen
Vrij zeldzaam. Voornamelijk in de Leemstreek.

Wallonië
Vrij zeldzaam, maar algemener ten zuiden van de lijn Amber en Maas.

Wereld
In West- en Midden-Europa.

Bron: Wilde-planten.nl / Klaas Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NL

FLORON Verspreidingsatlas vaatplanten