Cirsium dissectum (Spaanse ruiter)

Als je Spaanse ruiter intypt bij Google zie je dat er van alles en nog wat Spaanse ruiter heet. En dan is er ook nog de ingewikkelde, mogelijke, verklaring voor de plant. De lange balken van hout of staal, omwikkelt met prikkeldraad, als versperring van ingangen of doorgangen. Gebruikt in de tachtigjarige oorlog, toen de Spanjaarden met dit middel de ‘vijand’ op afstand probeerden te houden? Of de klassieke dressuur van de Spaanse rijschool? Maar voor mij is de Spaanse ruiter een vrij zeldzame soort die erg lijkt op het Knoopkruid (Centaurea jacea). Maar in tegenstelling tot deze plant staat de Spaanse Ruiter als kwetsbaar op de Rode lijst. De plant heeft een wortelstok met uitlopers. De Spaanse ruiter groeit dan ook in groepen bij elkaar en bloeit in Juni en Juli.

Er komen minstens 6 soorten Vederdistel (Cirsium) in het wild voor in Nederland:

• Akkerdistel (Cirsium arvense) - Algemeen
• Kale jonker (Cirsium palustre) - Algemeen
• Moesdistel (Cirsium oleraceum) - zeldzaam
• Spaanse ruiter (Cirsium dissectum) - vrij zeldzaam
• Speerdistel (Cirsium vulgare) - algemeen
• wollige distel (Cirsium eriophorum) - zeer zeldzaam

De term Distel is een Ruim begrip. Meestal lezen mensen "een stekelige composiet". Er zijn 5 soorten "Distels":

• Carduus
  • Tengere distel (Carduus tenuiflorus) - zeer zeldzaam
  • Kruldistel (Carduus crispus) - algemeen
  • Knikkende distel (Carduus nutans) - algemeen
  • Langstekelige distel (Carduus acanthoïdes) - zeer zeldzaam
• Carlina
  • Driedistel (Carlina vulgaris) - zeldzaam
• Eryngium
• Blauwe zeedistel (Eryngium maritimum) - zeldzaam
• Kruisdistel (Eryngium campestre) - algemeen
• Vlakke kruisdistel (Eryngium planum) - algemeen
• Melkdistel (Sonchus)
• Akkermelkdistel (Sonchus arvensis) - algemeen
• Gekroesde melkdistel (Sonchus asper) - algemeen
• Gewone melkdistel (Sonchus oleraceus) - algemeen
• Moerasmelkdistel (Sonchus palustris) - algemeen
• Zeemelkdistel (Sonchus arvensis var. maritimus) - vrij zeldzaam
• Vederdistels (Circium)
• Akkerdistel (Cirsium arvense) - algemeen
• Kale jonker (Cirsium palustre) - algemeen
• Moesdistel (Cirsium oleraceum) - zeldzaam
• Spaanse ruiter (Cirsium dissectum) - vrij zeldzaam
• Speerdistel (Cirsium vulgare) - algemeen
• wollige distel (Cirsium eriophorum)  - zeer zeldzaam

De officiële wetenschappelijke naam is Cirsium dissectum (L.) Hill

Cirsium is afkomstig van het Griekse woord Kirsos, dat "gezwollen ader" of "spatader" betekent. Distels werden vroeger als remedie hiertegen gebruikt.

Dissectum (Latijn) betekent "stuk/doorsnijden". Dit duidt op de ingesneden bladschijf.

Meestal staat er achteraan de wetenschappelijke naam een afkorting. Dit is de afkorting van een wetenschapper/botanicus die deze plant deze plant heeft ontdekt/verzameld en tot details heeft beschreven. Soms staat er een tweede afkorting. Dan heeft een andere wetenschapper/botanist de plant nog beter  beschreven en iets gewijzigd. De eerste naam komt dan tussen haakjes te staan. In dit geval is dit (L.) Hill

L. staat voor Carl Linnaeus. Hij beschreef de soort als eerste als Carduus dissectus in de publicatie Species Plantarum.

Hill staat voor Sir John Hill (1716-1775). Hij was een Engelse componist, acteur, schrijver en botanicus. Hij droeg bij aan hedendaagse tijdschriften en voerde literaire gevechten met dichters, toneelschrijvers en wetenschappers. Hij wordt herinnerd voor zijn geïllustreerde botanische compendium The Vegetable System , een van de eerste werken die de nomenclatuur van Carl Linnaeus gebruikte . Als erkenning voor zijn inspanningen werd hij in 1774 door Gustav III van Zweden tot ridder in de Orde van Vasa benoemd en noemde zichzelf daarna Sir John Hill. In 1768 herschreef hij de soort als Cirsium dissectum in de publicatie Hortus Kewensis. Beschrijving is een groot woord. Er staat tot welke familie de soort word ingedeeld.

Zie ook de Nederlandse verklaring.

• Frysk: Soldatekwast
• English: Meadow Thistle
• Français: Cirse anglais
• Deutsch: Englische Kratzdistel
• Espanõl: ?
• Italiano: Cardo sbrandellato
• Svenska: Ängstistel
• Norsk: Engelsktistel
• Dansk: Engelsk tidsel

De Engelse naam is Meadow Thistle. Dit betekent "weidedistel". In dit geval is weide dé plek waar je Spaanse ruiter mag verwachten. Deze plant is wel een distel maar heeft niet of nauwelijks de stekelige stengelbladeren en heeft nagenoeg een kale stengel.

Voor de verspreiding van Spaanse ruiter in Engeland zie deze kaart.

Er zijn twee Franse namen:

1. Cirse anglais. Dit betekent Engelse Circe. De mogelijke verklaring is te vinden bij de eerste mogelijke verklaring van de Nederlandse naam.
2. Cirse des prairies. Dit is net zoals de vorige naam een combinatie van het eerste deel van de wetenschappelijke naam en het woord Prairies wat "weides" betekent.

De Duitse naam is Englische Kratzdistel. Dit betekent "Engelse krabdistel". De mogelijke verklaring van het woord Engelse is te vinden bij de eerste mogelijke verklaring van de Nederlandse naam. Het woord Kratz betekent betekent "krabben/schrapen".  Misschien worden hier de extreem lange scherpe punten op de stengel aan het eind van de van de stengelbladeren wel mee bedoeld. Dit is niet zeker. En die scherpe punten gelden meer voor een andere Circium-soorten zoals bijv. de Speerdistel (Cirsium vulgare).

De Spaanse naam is mij onbekend. Er zijn ook geen waarnemingen in Spanje.

De Italiaanse naam is Cardo sbrandellato. De betekent "gescheurde distel". Het is de Italiaanse benaming voor de volledige wetenschappelijke naam. De Italiaanse naam "Cardo" is vrij algemeen en heeft ongeveer dezelfde status als de naam 'Distel' in het Nederlands. De volgende planten heten in het Italiaans Cardo: Carduus, Carduncellus , Carlina , Centaurea , Cnicus , Cynara , Echinops , Galactites , Jurinea , Onopordum , Scolymus , Silybum , Tyrimnus , alle soorten van de Asteraceae- familie, sommige soorten van het geslacht Eryngium, Apiaceae, sommige soorten van het geslacht Dipsacus en de familie Dipsacaceae .

Er is niet één specifieke Italiaanse naam voor een plant, dit verschilt per regio. Er is een algemene volksnaam en ook nog een variatie of een volledige andere naam in een van de 17 provincies. Ik heb de meest voorkomende algemene naam gebruikt.

De Zweedse naam is Ängstistel. Dit betekent "weidedistel".

Deze soort komt niet voor in Zweden

De Noorse en Deense naam is nagenoeg gelijk, Engelsk tidsel/Engelsktistel. Dit betekent ook Engelse distel, net zoals bijv. de Franse naam. 

Ecologie

Bodem
Zonnige plaatsen op vochtige tot vaak vrij natte, matig voedselarme, niet bemeste, meestal zwak zure of soms kalkhoudende grond (veen, venig zand, leem en klei). Het grondwaterpeil ligt het hele jaar vrij dicht onder het maaiveld.

Groeiplaats
Grasland (bauwgrasland, schraal hooiland en laaggelegen veenachtig grasland), bermen, zeeduinen (duinvalleien) en heide (moerassige plaatsen).

Verspreiding

Nederland
Zeldzaam in laagveenstreken, in Drenthe, Zuidoost-Fryslân, Noord-Brabant en op de Waddeneilanden en zeer zeldzaam in de Hollandse duinen, in het oosten en midden van het land en in het rivierengebied.

Vlaanderen
Zeer zeldzaam. Waarschijnlijk op dit moment alleen nog maar in de omgeving van Herselt.

Wallonië
Uitgestorven of heel misschien nog zeer zeldzaam. Vroeger in Brabant en de Ardennen.

Wereld
In West-Europa. Van de Pyreneeën tot in Noordwest-Duitsland, Noord-Engeland en Ierland.

Bron: Wilde-planten.nl / Klaas Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NL

FLORON Verspreidingsatlas vaatplanten