Datura stramonium (Doornappel)

Als je Doornappel bij Google intypt krijg je onder andere veel zoekresultaten die verwijzen naar de giftige eigenschappen van deze plant. En inderdaad de plant is onderdeel van de nachtschadefamilie ( Solanaceae) en deze zijn allemaal in diverse mate giftig. In dit geval zit het venijn hem in de vrucht (appel) waar zaden in zitten met de giftige stoffen (alkaloïden). Maar wees gerust, door alleen te kijken en de plant te bewonderen gebeurt er niks. Over die giftigheid is hier niks te vinden. Dit staat al goed beschreven op tientallen andere pagina's. Het meest opvallende zijn de lange witte trompetvormige bloemen. De Doornappel is de enige Datura soort die in Nederland voor komt. Alhoewel, heel soms word de soort Datura ferox waargenomen. Deze soort onderscheid zich door de langere doorns op de "appel". De Datura ferox is voor het eerst beschreven in 1753 door Carl Linnaeus in de publicatie Demonstrationes Plantarum in Horto Upsaliensi. In Nederland is de plant zo zeldzaam dat er niet eens een Nederlandse naam voor is, er zijn maar 7 waarnemingen. En Engeland wel en heet hij long spined thorn apple. Hij bloeit in Juni tot en met September.

Op de website van Flora van Nederland is een Videodeterminatie van deze plant te zien.

De officiële wetenschappelijke naam is Datura stramonium L.

Er zijn twee verklaringen voor Datura:

1. Dathura komt van Dhat (Sanskriet!!), de naam van een sterk werkend gif. De plant is namelijk erg giftig.
2. De naam Datura is misschien afgeleid van ta-torah (Arabisch!!) en betekent "buisje", met het oog op de vorm van de bloemkroon.

Er zijn drie verklaringen voor Stramonium:

1. Stramonium stamt af van Strumaria (Latijn) en betekent "krop", wat te maken heeft met de stekelige vrucht.
2. Andere menen dat Stramonium een samentreksel is van het Griekse Strychnos manikos wat "dol makende "Strychnos" betekent.
3. De oude Latijnse naam voor Datura stramonium is Solanum manicum. De familie Solanum is erg giftig (dolmakend).

Meestal staat er achteraan de wetenschappelijke naam een afkorting. Dit is de afkorting van een wetenschapper/botanicus die deze plant deze plant heeft ontdekt/verzameld en tot details heeft beschreven. Soms staat er een tweede afkorting. Dan heeft een andere wetenschapper/botanist de plant nog beter  beschreven en iets gewijzigd. De eerste naam komt dan tussen haakjes te staan. In dit geval is dit L. Dit staat voor Carl Linnaeus. In 1753 beschrijf hij Datura stramonium in de publicatie Species Plantarum. De plant was al tijden eerder beschreven. Op deze (Duitse) Wiki-pagina is te lezen door wie bij de paragraaf Verbreitung, Herkunft.

Zie ook de Nederlandse verklaring.

• English: Thorn apple, Jimson weed
• Français: Datura stramoine
• Deutsch: Weißer Stechapfel
• Espanõl: Estramonio, Tártagos, Toloache
• Italiano: Stramonio comune 
• Svenska: Spikklubba
• Norsk: Piggeple
• Dansk: Pigæble

Er zijn twee Engelse namen:

1. Thorn apple: Dit is de Engelse benaming voor de Nederlandse naam.
2. Jimson weed: Jimsonweed is vernoemd naar een geval van vergiftigingen bij de mens in Jamestown, (Virginia) in 1675. Toen soldaten werden vergiftigd door het eten van de plant in een salade en daarna leed delirium en hallucinaties. De zaden en bladeren waren bewust gebruikt om vergiftiging veroorzaken. Het is echter niet bekend of de plant is afkomstig uit Virginia, of wanneer hij door de vroege Europese kolonisten werd verplaatst

Voor de verspreiding van de Doornappel in Engeland zie deze kaart.

De Franse naam is Datura stramoine. Dit is de Franse benaming voor de volledige Nederlandse wetenschappelijke naam.

De Duitse naam is Weißer Stechapfel. Dit betekent letterlijk "witte steekappel". Dus een samenstelling van de Witte trompetvormige bloem en de stekelvormige vrucht.

Voor de verspreiding van Doornappel in Duitsland zie deze kaart.

De Spaanse naam is Estramoni. Estramonio is de Spaanse benaming voor het tweede gedeelte van de wetenschappelijke naam. 

In Spanje kent men minstens vier namen voor elke plant. De algemene volksnaam, de Catalaanse naam (Provincie in Noord+Oost Spanje tegen de Pyreneeën aan), de Gallische naam (provincie in Noord-West-Spanje) en de Baskische naam (provincie in West-Spanje tegen de Pyreneeën aan). Ik heb de meest voorkomende algemene naam gebruikt,

De Italiaanse naam is Stramonio comune. Stramonium is de Italiaanse benaming voor het tweede gedeelte van de wetenschappelijke naam. Comune betekent "gewoon". Dit geeft de suggestie dat er meer soorten zijn. Naar mijn weten zijn die er niet op enkele cultivars na.

Er is niet één specifieke Italiaanse naam voor een plant, dit verschilt per regio. Er is een algemene volksnaam en ook nog een variatie of een volledige andere naam in een van de 17 provincies. Ik heb de meest voorkomende algemene naam gebruikt.

De Zweedse naam is Spikklubba. Dit betekent "stekelige knots" want de vruchten van deze plant zitten niet direct aan de stengel vast maar er zit nog een "stukje" tussen.

Voor de verspreiding van Doornappel in Zweden zie deze kaart.

De Noorse en Deense naam is beide Piggeple. Dit betekent "stekel-appel".  In Noorwegen zijn de eerste waarnemingen midden 19e eeuw, vermoedelijk eerst met graszaad en op sommige plaatsen met ballast, maar de plant bleef zeer zeldzaam. Totdat het aantal waarnemingen toenam in de jaren 40-50 door de invoer van landbouw uit de Verenigde Staten. Vooral door de invoer van graan en soja. Waarschijnlijk zijn er toen standplaatsen ontstaan op enkele plaatsen bij oude molens of een lokale zaadbank  en op sommige plaatsen is de plant waargenomen op het strand, bij Strøholmen en Jomfruland in Kragerø. Soms word Doornappel ook verspreid met vogelzaad. Piggeple heeft de categorie «laag risico» (LO) op de lijst vreemde soorten.

Voor de verspreiding van Doornappel in Noorwegen zie deze kaart.

Ecologie

Bodem
Zonnige, warme, open plaatsen (pioniervegetaties)op droge tot vochtige, voedselrijke tot zeer voedselrijke, omgewerkte, vaak kalkhoudende grond (zand, leem, zavel en stenige plaatsen).

Groeiplaats
Moestuinen, akkers (hakvruchtakkers), zeeduinen, ruigten (voedselrijke ruigten), hellingen, omgewerkte grond, braakliggende grond, plantsoenen, ruderale plaatsen, waterkanten (zand- en grindstrandjes langs rivieren), stortterreinen en puin- en afvalhopen.

Verspreiding

Nederland
Vrij zeldzaam. Het meest in het rivierengebied, in de Hollandse en Zeeuwse duinen en in stedelijke omgeving.

Vlaanderen
Vrij algemeen.

Wallonië
Zeldzaam.

Wereld
Doornappel komt waarschijnlijk oorspronkelijk uit Noord-Amerika (van Mexico tot Zuidoost-Canada). In 1577 werd de soort vanuit Mexico in Spanje ingevoerd. In Nederland begon de inburgering begin 1700. Nu komt de plant voor in alle werelddelen, in gebieden met een gematigd of warm klimaat.

Bron: Wilde-planten.nl / Klaas Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NL

Op de site Stadsplanten staat een interessant artikel over deze plant.

FLORON Verspreidingsatlas vaatplanten