Dodemansvingers (Oenanthe crocata)

Als je Dodemansvingers intypt in Google krijg je twee keuzes. Of een paddestoel met dezelfde naam. Een houtknotszwam (Xylaria polymorpha) of deze plant. Als je kiest voor de plant (uiteraard!) dan zie je een lange rij onheilspellende pagina's hoe giftig deze plant wel niet is. En niet onterecht. Behalve de wortelknollen zijn ook andere delen van de plant zijn giftig. Maar zolang je er naar kijkt gebeurt er niets. De plant lijkt wel enigszins op andere Torkruiden (Oenanthes) maar er zijn wel duidelijke verschillende kenmerken. Deze zijn natuurlijk terug te vinden in een goede flora. Hij is behoorlijk zeldzaam en zoals het verspreidingskaartje ook aangeeft , hij komt maar op een paar plaatsen in Nederland voor (Rode lijst: gevoelig). Dus dit help ook bij verdere determinatie. Dodemansvingers bloeit in Juni en Juli.

Er komen in Nederland minstens 4 Torkruid (Oenanthe) soorten in het wild voorin Nederland:

• Dodemansvingers (Oenanthe crocata) - zeer zeldzaam
• Pijptorkruid (Oenanthe fistulosa) - algemeen
• Watertorkruid (Oenanthe aquatica) - algemeen
• Zilt torkruid (Oenanthe lachenalii) - zeldzaam

De naam slaat op de vorm en giftigheid van de wortelknollen.

Zie ook de wetenschappelijke verklaring.

• Frysk: Giftich ielkrûd
• English: Hemlock water-dropwort
• Français: Oenanthe safranée, Navet du Diable
• Deutsch: Safranrebendolde
• Espanõl: Nabo del diablo
• Italiano: Finocchio d'acqua
• Svenska: Saffransstäkra
• Norsk: ?
• Dansk: Gift-Klaseskærm

De Engelse naam is Hemlock water-dropwort. Hemlock betekent "Gevlekte scheerling (Conium maculatum)". Water-dropwort betekent "water-knolspirea". Dodemansvingers lijkt een beetje op Knolspirea (Filipendula vulgaris) of het gaat om de verdikte wortelknollen van beide planten. Zowel Dodemansvingers als Knolspirea zijn te vinden in de buurt van water.

Voor de verspreiding van Oenanthe crocata in Engeland zie deze kaart.

De Franse naam is Oenanthe safranée. Oenanthe is de eerste wetenschappelijke naam. Safranée komt van Safraner en betekent "met safraan op smaak brengen of kleuren". De wortels van deze plant hebben een licht gele (saffraan kleurige) kleur.

De Duitse naam is Safranrebendolde. Deze naam wordt steeds vertaald met "saffraan wijnstokken scherm". Het woord safraan is al bij de Franse naam uitgelegd. Het woord scherm refereert aan her feit dat deze plant lid is van de Schermbloemenfamilie (Apiaceae of Umbelliferae: beide wetenschappelijke namen zijn toegestaan). De verklaring voor "wijnstokken" is de verklaring voor het eerste gedeelte van de wetenschappelijke naam. Op de Duitse Wiki-site staat dat er slechts één waarneming is van de plant. Dodemansvingers werd voor het eerst  In 1989 aan de Duitse Noordzeekust aangetroffen. Het werd gevonden in zoutarme buitendijkse weiden dicht bij de dijk bij Sankt Peter-Ording in Sleeswijk-Holstein.

De Spaanse naam is Nabo del diablo. Dit betekent "raap van de duivel" of grof gezegd "pik van de duivel". En als je de lancetvormige wortels hebt gezien snap je waarom. De woorden Van de duivel spreekt voor zich. Ze zijn duivels giftig. Het vreemde is dat ik bij het zoeken op afbeeldingen er achter kwam dat Heggenrank (Bryonia dioica) ook soms Nabo del diablo heet. Waarom is mij onbekend.

In Spanje kent men minstens vier namen voor elke plant. De algemene volksnaam, de Catalaanse naam (Provincie in Noord+Oost Spanje tegen de Pyreneeën aan), de Gallische naam (provincie in Noord-West-Spanje) en de Baskische naam (provincie in West-Spanje tegen de Pyreneeën aan). Ik heb de meest voorkomende algemene naam gebruikt,

De Italiaanse naam is Finocchio acquatico con foglie di prezzemolo. Deze lange naam betekent "venkel aquatisch met bladeren als van peterselie". Beter gezegd Een waterplant die iets op Venkel lijkt (maar het absoluut niet is) met stengelbladeren die op die van Peterselie  lijken (maar ook deze is het absoluut niet. Waarschijnlijk gebruiken Italianen een veel kortere naam maar die is mij nog onbekend.

Er is niet één specifieke Italiaanse naam voor een plant, dit verschilt per regio. Er is een algemene volksnaam en ook nog een variatie of een volledige andere naam in een van de 17 provincies. Ik heb de meest voorkomende algemene naam gebruikt.

De Zweedse naam Saffransstäkra. Saffrans komt van Safrans. Dit woord komt o.a. bij de Franse naam terug. Het woord Stäkra is mij nog onbekend.

Deze soort komt niet voor in Zweden.

De Noorse naam is mij onbekend. Er zijn ook geen waarnemingen in Noorwegen.

De Deense naam is Gift-Klaseskærm. Eigenlijk betekent dit "giftige scherm schermbloemige", dus dubbelop. Maar logischer zou natuurlijk "giftige schermbloemige" zijn, alhoewel dit wel erg algemeen is.

Ecologie

Bodem
Zonnige tot meestal licht beschaduwde plaatsen op natte, matig voedselrijke, brakke zandgrond. Op kwelplekken bij de kust.

Groeiplaats
Waterkanten (zowel langs stilstaand als stromend water, slootkanten), grasland (grazige plaatsen), bosranden, struwelen, ruigten (natte ruigten) en zeeduinen.

Verspreiding

Nederland
Zeer zeldzaam, o.a. in de duinen van Voorne, op Schouwen en bij IJmuiden.

Vlaanderen
Zeer zeldzaam in de Zand- en Zandleemstreek.

Wallonië
Niet in Wallonië.

Wereld
Oorspronkelijk uit het westelijke Middellandse Zeegebied (Noord-Afrika, Zuidwest- en West-Europa). Nu noordelijk tot in Schotland.

Bron: Wilde-planten.nl / Klaas Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NL

FLORON Verspreidingsatlas vaatplanten