Lamium purpureum (Paarse dovenetel)

Als de winterse sneeuw net weg is en de zon schijnt iets meer zie je de Paarse dovenetel al. Officieel bloeit hij in Maart tot Oktober maar deze plant houd zich hier niet vaak aan. In tegenstelling tot andere soorten bloeit hij veel eerder en met een beetje warme herfst vindt men de Paarse dovenetel ook vaak in November nog. De plant mag dan wel Dovenetel heten, familie met de brandnetel is hij absoluut niet. Deze plant behoort tot de Lipbloemenfamilie (Labiatae of Lamiaceae; beide namen zijn toegestaan) en de Brandnetel tot de Brandnetelfamilie (Urticaceae). Een plantje dat er heel veel op lijkt, op de stengelbladeren na, is de Ingesneden dovenetel (Lamium hybridum). Deze plant wordt al in 1950 beschreven maar de laatste tijd (±2010) zie ik steeds vaker waarnemingen voorbijkomen. Alhoewel er wel degelijk een verschil is (de stengelbladeren!) wordt deze variant vaak over het hoofd gezien. Ook omdat hij vaak groeit met de "gewone" Paarse dovenetel. Paarse dovenetel bloeit al in Maart tot en met Oktober.

Op de website van Flora van Nederland is een Videodeterminatie van deze plant te zien.

Er komen in Nederland minstens 7 Dovenetel (Lamium) soorten in het wild voor:

• Brede dovenetel (Lamium confertum)  - zeldzaam
• Hoenderbeet (Lamium amplexicaule) - algemeen
• Ingesneden dovenetel (Lamium hybridum) - algemeen
• Gestreepte dovenetel (Lamium maculatum 'Variegatum' ) - algemeen/verwilderde tuinplant
• Gevlekte dovenetel (Lamium maculatum) - algemeen/ingezaaid
• Paarse dovenetel (Lamium purpureum) - algemeen
• Witte dovenetel (Lamium album) - algemeen

De officiële wetenschappelijke naam is Lamium purpureum L.

Lamium is afgeleid van Lamos (Grieks) en betekent "muil, keelgat". Dit slaat op de muilvormige bloemkroon. In een oude beschrijving van de Dovenetel staat dat de bloem lijkt op de smoel van een kat, wanneer die bijten wil.

Purpureum komt van Purpurae (Latijn) en betekent "purper", de kleur van de bloem. 

Meestal staat er achteraan de wetenschappelijke naam een afkorting. Dit is de afkorting van een wetenschapper/botanicus die deze plant deze plant heeft ontdekt/verzameld en tot details heeft beschreven. Soms staat er een tweede afkorting. Dan heeft een andere wetenschapper/botanist de plant nog beter  beschreven en iets gewijzigd. De eerste naam komt dan tussen haakjes te staan. In dit geval is dit L. Dit staat voor Carl Linnaeus. In 1753 beschreef hij Lamium purpureum in de publicatie Species Plantarum.

Zie ook de Nederlandse verklaring.

• Frysk: Pearse dôvenettel
• English: Red Dead-nettle
• Français: Lamier pourpre
• Deutsch: Rote Taubnessel
• Espanõl: Lamio purpura
• Italiano: Falsa ortica purpurea
• Svenska: Rödplister
• Norsk: Fliktvitann
• Dansk: Rød Tvetann

De Engelse naam is Red Dead-nettle. Dit betekent letterlijk "rode dood-netel". De kleur van deze plant is vooral tijdens de groei rood/paars. Daarom heet deze Dovenetel ook wel Purple Dead-nettle in Engeland. Het dood verwijst naar het onvermogen van deze netel om te prikken.

Voor de verspreiding van de Paarse dovenetel in Engeland zie deze kaart.

De Franse naam is Lamier pourpre. Lamier is de Franse benaming voor het eerste deel van de wetenschappelijke naam. Pourpre betekent "purper/paars".

De Duitse naam is Rote Taubnessel. Dit betekent weer "rode dovenetel".

De Spaanse naam is Lamio purpura. Di is de Spaanse benaming voor de wetenschappelijke naam. Het grappige is dat het ene land het heeft over een Paarse dovenetel en het andere over een Rode dovenetel.

In Spanje kent men minstens vier namen voor elke plant. De algemene volksnaam, de Catalaanse naam (Provincie in Noord+Oost Spanje tegen de Pyreneeën aan), de Gallische naam (provincie in Noord-West-Spanje) en de Baskische naam (provincie in West-Spanje tegen de Pyreneeën aan). Ik heb de meest voorkomende algemene naam gebruikt.

De Italiaanse naam is Falsa ortica purpurea. Dit betekent "valse purperen ortica". Van alle buitenlandse namen is deze het meest treffende. Het is geen Urtica (Brandnetel) maar lijkt er wel op en de plant heeft purperen bloemen.

Er is niet één specifieke Italiaanse naam voor een plant, dit verschilt per regio. Er is een algemene volksnaam en ook nog een variatie of een volledige andere naam in een van de 17 provincies. Ik heb de meest voorkomende algemene naam gebruikt.

De Zweedse naam is Rödplister. Dit betekent "rode netel". Plister is de algemene Zweedse naam voor "netel"

De Noorse naam is Fliktvitann. Dit betekent "gelobde tweetand". Het gelobde slaat op de stengelbladeren van de plant. Met tweetand word bedoeld dat de roodpaarse bloemkronen een rechte kelkbuis hebben en dat de twee zijslippen een draadvormig tandje hebben.

De Deense naam is Rød Tvetann. Dit betekent letterlijk "rode tweetand/dovenetel". Deze naam heeft dezelfde verklaring als de Noorse naam.

Ecologie

Bodem
Zonnige, soms half beschaduwde, open plaatsen (pioniervegetatie) op matig droge tot meestal vochtige, voedselrijke tot zeer voedselrijke grond (alle grondsoorten).

Groeiplaats
Akkers, tuinen, moestuinen, puin, plantsoenen, bloembakken, dijken, bermen, grasland (grasvelden, nieuwe gazons en kaal getrapte delen van weiland), heggen, struwelen, hakhout, zeeduinen (duinstruweel), langs spoorwegen, aan de voet van muren en in de voegen van bestrating.

Verspreiding

Nederland
Zeer algemeen.

Vlaanderen
Zeer algemeen.

Wallonië
Algemeen, maar zeldzamer in de Ardennen.

Wereld
In bijna heel Europa en in Zuidwest-Azië. Ingeburgerd in Noord-Amerika.

Bron: Wilde-planten.nl / Klaas Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NL

Op de site Stadsplanten staat een interessant artikel over deze plant.

Stoepplantje van de week.

FLORON Verspreidingsatlas vaatplanten