Brede/Smalle raai (Galeopsis ladanum/angustifolia)

Deze planten zijn dezelfde familie als de Gewone hennepnetel  (Galeopsis tetrahit) alleen zijn ze zeer zeldzaam. Beide zijn warmteminnende soorten. Brede raai is nog zeldzamer dan Smalle raai. Hij is zelfs even verdwenen uit Nederland. Beide planten bloeien in Juni tot en met de herfst.

Er komen 7 soorten Galeopsis voor in Nederland:

• Bleekgele hennepnetel (Galeopsis segetum) - vrij zeldzaam
• Brede/Smalle raai (Galeopsis ladanum/angustifolia) - zeer zeldzaam
• Dauwnetel (Galeopsis speciosa) - vrij zeldzaam
• Gespleten hennepnetel (Galeopsis bifida) - algemeen
• Gewone hennepnetel (Galeopsis tetrahit) - algemeen
• Zachte hennepnetel (Galeopsis pubescens) - zeer zeldzaam

Het Brede en Smalle slaat op de vorm van de stengelbladeren.

Voor het woord Raai heb ik helaas nog geen goede verklaring gevonden. Soms lees je dat het "smal" betekent, een naam voor de stengelbladeren. Het zou afgeleid zijn van het Latijnse woord Radius. Maar dit betekent 'straal". Wellis waar een Smalle streep maar toch niet echt duidelijk.

Zie ook de wetenschappelijke verklaring

• Frysk:  Smelle himpnettel
• English: Broad/Small-leaved Hemp-nettle, Red hemp-nettle
• Français: Chanvre sauvage/Galéopsis à feuilles étroites
• Deutsch: Breitblättriger Hohlzahn/Acker-Hohlzahn
• Espanõl: Ortiga muerta
• Italiano: Canapetta violacea/Canapetta a foglie strette
• Svenska: Mjukdån/Kalkdån
• Norsk: Smaldå/Dundå
• Dansk: Sand-Hanekro

De Engelse naam is Broad/Small-leaved Hemp-nettle, Red hemp-nettle. Dit betekent "breed/smal bladige hennepnetel" of "rode hennepnetel".

Voor de verspreiding van Brede raai in Engeland zie deze kaart.

Voor de verspreiding van Smalle raai in Engeland zie deze kaart.

De Franse naam is Chanvre sauvage. Chanvre betekent "hennep". Dit n.a.v. de vorm van de plant en ter onderscheid van de andere soorten Hennepnetel. Deze plant en alle andere soorten zijn absoluut geen familie van de Hennep. De Franse naam voor Galeopsis angustifolia is Galéopsis à feuilles étroites. Dit betekent "galeopsis met de smalle bladeren".

De Duitse naam is Breitblättriger Hohlzahn/Acker-Hohlzahn. Dit betekent "breedbladige holzahn/akker-hohlzahn". Hohlzahn betekent "holle tand". Kenmerkend voor alle Hennepnetel soorten zijn de twee holle tandvormige uitsteeksels onder de bloemkroonslip.

Voor de verspreiding van Brede raai in Duitsland zie deze kaart.

Voor de verspreiding van Smalle raai in Duitsland zie deze kaart.

De Spaanse naam is Ortiga muerta voor Galeopsis ladanum. Muerta betekent "dood". Waarom is mij onbekend. Ortiga is eigenlijk de Spaanse benaming voor een Brandnetelsoort. Bijv. de Urtica dioica (Grote brandnetel). De Hennepnetel lijkt op deze plant (als hij niet bloeit!). De Spaanse naam voor de Smalle raai is mij onbekend.

De Italiaanse naam is Canapetta violacea. Canapetta komt van Canapa dat "hennep" betekent. Violacea is de wetenschappelijke naam voor de viooltjesfamilie. Maar waarschijnlijk gaat het hier om de kleur van de bloemen van de Raai, Violet/paars/Rood. De Italiaanse naam voor Galeopsis angustifolia is Canapetta a foglie strette. Dit betekent "Canapetta met de smalle bladeren".

De Zweedse naam is Mjukdån/Kalkdån. De betekenis voor deze twee woorden is mij onbekend.

Voor de verspreiding van Brede raai in Zweden zie deze kaart.

Voor de verspreiding van Smalle raai in Zweden zie deze kaart.

De Noorse naam is Smaldå/Dundå. Net als de Zweedse namen weet ik nog niet hoe ik dit moet vertalen.

De Deense naam is Sand-Hanekro. Sand betekent natuurlijk "zand". Dit zou de voorkeurs bodemsamenstelling zijn van de plant. Maar volgens mij is het meer ter anderscheid van die andere Raai-soort. Hanekro betekent letterlijk "hanestrot/maagspier". Dit komt van een oude Deense uitdrukking "kro sig" wat zoiets betekent als "het vullen van de hanestrot". Simpel gezegd, het voederen van de haan/kippen. Kennelijk was Hennepnetel prima vogelvoer. De Galeopsis angustifolia heet in Denemarken Smalbladet Hanekro. Dit betekent "smalbladige Hanekro".

Ecologie

Bodem
Zonnige, warme, open plaatsen (pioniervegetaties) op droge tot matig vochtige, matig voedselrijke, stikstofrijke, kalkrijke, verstoorde grond (grind en andere stenige plaatsen, zand, leem en mergel).

Groeiplaats
Akkers (graanakkers op kalkhellingen en akkerranden), langs spoorwegen (ballastbedden en schouwpaden op spoorwegterreinen, meestal tussen grind), rolsteenhellingen, puinhellingen, grindafzettingen langs de Maas, afgravingen (steengroeven) en dijken.

Verspreiding

Nederland
Zeer zeldzaam, o.a. in Limburg en Noord-Brabant.

Vlaanderen
Zeer zeldzaam. Het meest in de Maasvallei. Sterk afgenomen.

Wallonië
Vrij zeldzaam in het Maasgebied en zeldzaam in de Ardennen.

Wereld
Zuid-, West- en Midden-Europa. Oorspronkelijk noordelijk tot in Nederland. Ook in Schotland en Zuid-Scandinavië.

Ecologie

bodem
Zonnige, warme, open plaatsen op droge, matig voedselrijke, stikstofrijke, kalkrijke tot zwak zure grond (stenige plaatsen en mergel).

Groeiplaats
Omgewerkte grond, afgravingen (steengroeven), akkers (kalkrijke akkers), langs spoorwegen (spoordijken en spoorwegterreinen), bij graanoverslagbedrijven, molens en op stortplaatsen van graanafval.

Verspreiding

Nederland
Zeer zeldzaam.

Vlaanderen
Niet in Vlaanderen.

Wallonië
Zeldzaam tot zeer zeldzaam in het Maasgebied en in de Ardennen.

Wereld
West-Azië en Oost-, Zuid-, West- en Midden-Europa. Ook op een paar plaatsen in Noord-Amerika.

Smalle raai als Rotterdamse stadsplant

FLORON Verspreidingsatlas vaatplanten

FLORON Verspreidingsatlas vaatplanten