Donzige klit (Arctium tomentosum)

De kans dat je deze plant verward met een andere Klis of Distel is niet zo groot. Er zijn maar twee andere veel voorkomende Klitten, de Grote klit (Arctium lappa) en de Kleine klit (Arctium minus). Deze twee hebben duidelijk niet de spinnenwebachtige wollige bloemhoofdjes. En een Distel heeft meestal een stekelachtig blad en de bladeren van de Klitsoorten zijn gaafrandig. Het is een zeldzame plant alhoewel de status op de Rode lijst niet bedreigd is. Waarom er een grote bloei concentratie is in noord-oost Groningen (zie verspreidingskaartje) is mij niet bekend. 

Ondanks de schijnbare succesvolle (bijna irritante) eigenschap om overal tegen aan te klitten is deze plant niet overal te vinden  in Nederland. Zeker in het Noorden en in grote delen van noord-Brabant laat hij het afweten. Kennelijk speelt de bodemgesteldheid ook een belangrijke rol.

Deze plant leidde tot de uitvinding van het klittenband door de Zwitser Georges de Mestral. Hij kwam in 1941 op het idee, nadat hij zich verbaasde over hoe moeilijk hij klitten uit zijn kleding en uit de vacht van zijn hond kreeg, die zich daar hadden verzameld tijdens hun gezamenlijke dagelijkse wandeling. Hij merkte op dat klitten zijn overdekt met kleine haakjes, waarmee ze zich in de kleding en de vacht vastgrepen.

Vroeger werden de wortels van Grote klit veel gegeten. De penwortels kunnen lang worden (soms een halve meter) en men at het in Europa al een soort casave. In Japan geld het echter nog steeds als een maaltijd onder de naam "Takinogawa Long". 

Elk jaar is er weer een discussie op sociale media of het nu Klis of Klit is. Het mag allebei! Al zie ik de laatste tijd een voorkeur (inclusief ikzelf) voor het gebruik van Klit. Er zij meerdere verschillen tussen Gewone/Kleine klit en Grote klit. Maar het voornaamste verschil is wel dat de Grote klit (Arctium lappa) onderscheidt zich van de Gewone klit/Kleine klit (Arctium minus) klit doordat de bladsteel van de rozetbladen bij de Grote klit gevuld en bij de Gewone klit aan de voet hol is. Aangezien dit het eerste en belangrijkste verschil is kan je onthouden dat de Grote klit Goed gevuld is. Maar voor dat het mes erbij gepakt word, er zijn (alhoewel niet veel) ook andere verschillen. Te vinden in de betere flora. Kleine klit bloeit in Juni tot en met September.

Donzige klit bloeit bloeit in Juli, Augustus en September.

Er komen in Nederland maar 3 soorten Klit (Arctium) in het wild voor in Nederland:

• Grote klit (Arctium lappa) - algemeen
• Kleine klit/Gewone klit (Arctium minus)  - algemeen
• Donzige klit (Arctium tomentosum) - vrij zeldzaam

De naam Klit is vanzelfsprekend. Door de stekelige bloemhoofdjes blijven deze overal aan klitten.

Donzig want de bloemhoofdjes zijn spinnenwebachtig behaard.

Zie ook de wetenschappelijke verklaring.

• Frysk: Klitte
• English: Woolly burdock
• Français: Bardane tomenteuse
• Deutsch: Filzige Klette
• Espanõl: Bardana tomentosa
• Italiano: Bardana lanuta
• Svenska: Ullkardborre
• Norsk:Ullborre
• Dansk: Filtet Burre

De Engelse naam is Woolly burdock. Woolly betekent "wollige". Burdock betekent "klit".

Voor de verspreiding van de Donzige klit in Engeland zie deze kaart.

De Franse naam is Bardane tomenteuse. De herkomst van het woord Bardane heeft een onbekende oorsprong van betekenis. Het is de algemene Franse benaming voor een Klit-soort. Tomentosa is de Franse benaming voor de wetenschappelijke naam.

De Duitse naam is Filzige Klette. Filzige betekent "viltachtige". Klette betekent "klit".

De Spaanse naam is Bardana tomentosa. De herkomst van het woord Bardana heeft een onbekende oorsprong van betekenis. Het is de algemene Spaanse benaming voor een Klit-soort. Tomentosa is de Spaanse benaming voor de wetenschappelijke naam. 

In Spanje kent men minstens vier namen voor elke plant. De algemene volksnaam, de Catalaanse naam (Provincie in Noord+Oost Spanje tegen de Pyreneeën aan), de Gallische naam (provincie in Noord-West-Spanje) en de Baskische naam (provincie in West-Spanje tegen de Pyreneeën aan). Ik heb de meest voorkomende algemene naam gebruikt,

De Italiaanse naam is Bardana lanuta. De herkomst van het woord Bardana heeft een onbekende oorsprong van betekenis. Het is de algemene Italiaanse benaming voor een Klit-soort. Tomentosa is de Italiaanse benaming voor de wetenschappelijke naam. Lunata betekent "wollig" betekent.

Er is niet één specifieke Italiaanse naam voor een plant, dit verschilt per regio. Er is een algemene volksnaam en ook nog een variatie of een volledige andere naam in een van de 17 provincies. Ik heb de meest voorkomende algemene naam gebruikt.

De Zweedse naam is Ullkardborre. Dit woord bestaat uit twee delen. Ull betekent "wol". Kardborre komt van kardborrband wat "klittenband betekent.

Voor de verspreiding van Donzige klit in Zweden zie deze kaart.

De Noorse naam is Ullborre. Dit woord bestaat ook uit twee delen. Ull komt van Ullen wat "wollen" betekent. Boore komt van Borrelås dat "klittenband" betekent.

De Deense naam is Filtet Burre. Filtet betekent "vilt" en Burre betekent "klit".

Ecologie

Bodem
Zonnige plaatsen op vochtige, voedselrijke, met name stikstofrijke, kalkrijke en humusrijke kleigrond.

Groeiplaats
Bermen, omgewerkte grond, humeuze ruigten, bosranden, heggen, struwelen, waterkanten (langs rivieren), ruigten, ruderale plaatsen, boerenerven en bij toegangsdammen van bouwland.

Verspreiding

Nederland
Vrij zeldzaam in het oosten van Groningen en in het Gelderse rivierengebied. Elders zeer zeldzaam.

Vlaanderen
Zeer zeldzaam in het Brabants district en in het Maasgebied.

Wallonië
Zeldzaam tot zeer zeldzaam in het Maasgebied en in de zuidelijke Ardennen.

Wereld
West- en Midden-Azië en Midden- en Oost-Europa, westelijk tot in Nederland en België. Ingeburgerd op verspreide plaatsen elders op het noordelijk halfrond.

Bron: Wilde-planten.nl / Klaas Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NL

FLORON Verspreidingsatlas vaatplanten