Gele plomp (Nuphar lutea)

De bloem van de Gele plomp drijft niet op het water zoals bijv. Waterlelie (Nymphaea alba) maar groeit vanuit een dikke wortelstok boven het water uit. Als de plant is uitgebloeid zie je dan ook overal die dikke wortelstokken drijven. De vrucht is een groene en flesvormige bes die aanvankelijk drijft op het water. Later valt de buitenste schil van de vrucht en splijt deze open, waarna de zaden tevoorschijn komen. De zaden zijn kortlevend, minder dan één jaar, en worden door het water verspreid.

In de overbekende Friese vlag   zijn de bladeren van deze plant (pompebledde) terug te vinden. Deze plant is de enige Nuphar soort die in het wild voor komt in Nederland. De Gele plomp bloeit vanaf Mei tot en met Augustus.

Op de website van Flora van Nederland is een Videodeterminatie van deze plant te zien.

De naam plomp kent meerdere verklaringen:

• Het komt van Aplompe ‘plomp, waterlelie’ dat siin tremeerbloemen ende staen in watere (geschreven in 1351) en die waterbloeme: ene aplompe (geschreven in 1380-1400). Rembert Dodoens schreef in 1554 een plompe ‘waterplant.
• Het is waarschijnlijk een samenstelling van ‘water’ en een tweede woord 'plomp' in de betekenis "knots/stok". Zelfstandig gebruik van het woord Plomp is een oude betekenis ‘stomp’, vanwege de dikke wortels van de plant; een vergelijkbare ontwikkeling doet zich voor bij vroegere Duitse Keulwurz, letterlijk ‘knotskruid’. Dit stond in een oud Duits woordenboek uit 1872 en was eigenlijk weggelegd voor de Witte waterlelie (Nymphaea alba)
• Een dialectisch woord is Plomp. Een soort stok waarmee in het water wordt geslagen om vissen te verschrikken. De beginlettergreep a- is later weggevallen. Deze stok lijkt op de plant vlak voor deze in bloei komt.
• Ook een rechtstreekse afleiding van het Plomp dat "log" betekent vanwege de grote bladeren van de plant is mogelijk.

Zie ook de wetenschappelijke verklaring.

• Frysk: Giele plomp
• English: Yellow water-lily
• Français: Nénuphar jaune
• Deutsch: Gelbe Teichrose
• Espanõl: Nenúfar amarillo
• Italiano: Ninfea gialla
• Svenska: Gul näckros
• Norsk: Gul nykkerose
• Dansk: Gul Åkande

De Engelse naam is Yellow water-lily. Dit betekent "gele waterlelie". Een beetje verwarrende naam want hij ziet er niet uit als een lelie. De Gele plomp behoort wel tot de Waterleliefamilie (Nymphaeaceae) maar tot een aparte soort (Nuphar).

Voor de verspreiding van de Gele plomp in Engeland zie deze kaart.

De Franse naam is Nénuphar jaune. Nénuphar komt van het Arabische "nînûfar" na een paar jaar is dit "Nénufar" of "Nénuphar" geworden. In het Frans heten de Gele plomp (Nuphar lutea) en Witte waterlelie (Nymphaea alba) soms ook Nénuphar alleen met het achtervoegsel Blanc. Jaune betekent "geel", de kleur van de bloem natuurlijk.

De Duitse naam is Gelbe Teichrose. Dit betekent "gele vijferroos".

Voor de verspreiding van Gele plomp in Duitsland zie deze kaart.

De Spaanse naam is Nenúfar amarillo. Dit betekent "gele Nuphar". De gehele uitleg staat bij de Franse naam. 

In Spanje kent men minstens vier namen voor elke plant. De algemene volksnaam, de Catalaanse naam (Provincie in Noord+Oost Spanje tegen de Pyreneeën aan), de Gallische naam (provincie in Noord-West-Spanje) en de Baskische naam (provincie in West-Spanje tegen de Pyreneeën aan). Ik heb de meest voorkomende algemene naam gebruikt.

De Italiaanse naam is Ninfea gialla. Dit betekent "gele waterlelie". Het zelfde dus als de Engelse naam met dezelfde verwarring. Het is dan ook als onderscheid want de Witte waterlelie (Nymphaea alba) heet in Italië  Ninfea bianca.

Er is niet één specifieke Italiaanse naam voor een plant, dit verschilt per regio. Er is een algemene volksnaam en ook nog een variatie of een volledige andere naam in een van de 17 provincies. Ik heb de meest voorkomende algemene naam gebruikt.

De Zweedse,Noorse naam is naam is Gul näckros/Gul nykkerose. Dit betekent "gele naaktroos". Ik heb het nergens kunnen lezen maar heb het vermoeden dat deze naam is ontstaan omdat deze mooie (Roos!) bloem er een beetje naakt bij staat zo midden in het water. Ondanks dat hij mooi geel is. Ook zou de naam te maken kunnen hebben met de watergeest-folklore. Deze watergeest heet in Zweden näck en in Noorwegen nøkk/nykk.

Voor de verspreiding van Gele plomp in Zweden zie deze kaart.

De Deense naam is Gul Åkande. Dit betekent letterlijk "gele rivierkan". Dit omdat na de bloei de Gele plomp een kanvormige vrucht heeft.

Ecologie

Bodem
Zonnige plaatsen in vrij ondiep tot matig diep, stilstaand tot zwak stromend, matig voedselrijk tot voedselrijk, neutraal tot kalkhoudend, zoet tot zwak brak water met een modderbodem.

Groeiplaats
Water (langzaam stromende beken en rivieren, kanalen, diepe brede sloten, grachten, meren, vijvers, afgesneden rivierarmen, laagveenplassen en doorbraakkolken).

Verspreiding

Nederland
Algemeen in laagveengebieden, het rivierengebied en in het noordoosten, elders vrij zeldzaam, zeer zeldzaam in Zeeland, op de Waddeneilanden en in Zuid-Limburg.

Vlaanderen
Vrij algemeen in de Kempen, de Zand- en Zandleemstreek en de Maasvallei. Zeer zeldzaam in de Polders en de Leemstreek..

Wallonië
Vrij zeldzaam, maar zeer zeldzaam in de Ardennen. Het meest in de riviervalleien.

Wereld
In bijna heel Europa, oostelijk tot in Midden-Siberië en in Noord-Amerika. Ook hier en daar in Zuidwest-Azië en Noordwest-Afrika.

Bron: Wilde-planten.nl / Klaas Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NL

FLORON Verspreidingsatlas vaatplanten