Geoord helmkruid (Scrophularia auriculata)

De Geoorde helmkruid en het Knopig helmkruid (Scrophularia nodosa) lijken best veel op elkaar. Ik kan mij voorstellen dat je bij de eerste blik niet weet welke je voor je hebt. Ten eerste moet je eerst bedenken waar je bent. De Geoorde helmkruid komt hoofdzakelijk rond de Grote rivieren voor en er beneden. En als je dan toch twijfelt dan is er nog de betere flora. Geoord helmkruid bloeit in Juni tot en met September.

Er komen minstens 4 soorten Helmkruid (Scophularia) voor in Nederland:

• Geoord helmkruid (Scrophularia auriculata) - algemeen
• Gevleugeld helmkruid (Scrophularia umbrosa) - algemeen
• Knopig helmkruid (Scrophularia nodosa) - algemeen
• Voorjaarshelmkruid (Scrophularia vernalis) - zeldzaam

De plant heeft gesteelde stengelbladeren. Zijdelings van het topblaadje zitten één of twee hele kleine gesteelde blaadjes, de oortjes. De bovenste stengelbladeren hebben dit niet.

De bloem van deze plant lijkt op een ridderhelm. 

Zie ook de  wetenschappelijke verklaring

• Frysk: Wjukjehelmkrûd
• English: Water Figwort
• Français: Scrophulaire à oreillettes
• Deutsch: Wasser-Braunwurz
• Espanõl: Castrángula
• Italiano: Scrofularia acquatica
• Svenska: Vattenflenört
• Norsk: Vassbrunrot
• Dansk: Øret Brunrod

De Engelse naam is Water Figwort. 

Water slaat op het feit dat deze plant voorkeur geeft aan een vochtige bodem (rivier/sloot oevers, veengrond e.d.). Het woord Fig is als volgt te verklaren. De knolvormige wortel werd, volgens de Signatuurleer gebruikt om aambeien (vijgvormig) te genezen. Een oud kruidboek uit 1554 schreef al "Die wortel inghenomen verdroocht ende gheneest die speenen". Wort wordt over het algemeen in het Engels gebruikt voor een plant die geneeskrachtige werkingen heeft of waardevol is als voedsel.

Voor de verspreiding van Geoord helmkruid in Engeland zie deze kaart.

De Franse naam is Scrophulaire à oreillettes. Dit betekent Scrophulaire met een oortje. Het is dus een combinatie van de Nederlandse en de wetenschappelijke naam.

De Duitse naam is Wasser-Braunwurz. Dit betekent "water bruin wortel". Het woord water wordt bij de Engelse naam uitgelegd. Met Braunwurz worden de bruine bloemen (braun) en de knopige wortelstok (het oudduitse Wurz) bedoeld.

Voor de verspreiding van Geoord helmkruid in Duitsland zie deze kaart.

De Spaanse naam is Castrángula. Wat dit betekent is mij nog onbekend. 

In Spanje kent men minstens vier namen voor elke plant. De algemene volksnaam, de Catalaanse naam (Provincie in Noord+Oost Spanje tegen de Pyreneeën aan), de Gallische naam (provincie in Noord-West-Spanje) en de Baskische naam (provincie in West-Spanje tegen de Pyreneeën aan). Ik heb de meest voorkomende algemene naam gebruikt.

De Italiaanse naam is Scrofularia acquatica. Dit betekent 'water-scophularia. Net als de Franse naam alleen i.p.v. Á oreillettes het woord Water. 

Er is niet één specifieke Italiaanse naam voor een plant, dit verschilt per regio. Er is een algemene volksnaam en ook nog een variatie of een volledige andere naam in een van de 17 provincies. Ik heb de meest voorkomende algemene naam gebruikt.

De Zweedse naam is Vattenflenört.  Dit betekent "water knobbelkruid. Vatten betekent "water". Flen betekent "knobbel". Die knobbel zit in de wortels (zie ook de Engelse naam). Ört/eurt/urt is de Scandinavische term voor "kruid".

Er zijn geen waarnemingen van Geoord helmkruid in Zweden.

De Noorse naam is Vassbrunrot. De betekenis van het woord Vass is mij nog onbekend. Met Brunrod (bruinwortel) word  het zelfde bedoeld als bij de Duitse naam. 

De Deense naam is  Øret Brunrod. Dit betekent "geoorde bruinwortel".

Ecologie

Bodem
Zonnige, warme plaatsen op natte, matig voedselrijke tot voedselrijke, zwak zure tot kalkhoudende, humeuze grond (zand, leem, veen, zavel en klei).

Groeiplaats
Waterkanten (o.a. rivier- en beekoeverwallen en langs kwelrijke sloten en greppels), dijken, moerassen (venen) en grasland (kwelplekken in weidegebieden), natte ruigten en soms op open plekken in natte bossen.

Verspreiding

Nederland
Plaatselijk vrij algemeen in Zuid-Limburg, vrij zeldzaam in het rivierengebied, aangrenzende laagveengebieden en de Kempen en zeldzaam in Zeeland. Elders zeer zeldzaam. Niet op de waddeneilanden.

Vlaanderen
Plaatselijk vrij algemeen. Het meest in het Maasgebied en de Leemstreek.

Wallonië
Plaatselijk vrij algemeen, maar zeldzaam tot zeer zeldzaam in de Ardennen.

Wereld
West-Europa, Noordwest-Afrika en op de Azoren. Elders plaatselijk ingeburgerd.

Bron: Wilde-planten.nl / Klaas Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NL

FLORON Verspreidingsatlas vaatplanten