Gewone waternavel (Hydrocotyle vulgaris)

Waternavel valt niet op door de mooie bloemen maar door het afwijkend blad. Het is de enige wilde inheemse plant met een stengel in het midden van het blad. Alleen de Oost-Indische kers (Tropaeolum majus) (zie laatste 2 foto's) lijkt qua blad er op maar dit is een echte cultuurplant. Hij is o.a. veel te zien is in heem- en moestuinen. Die bloem van de Gewone waternavel is trouwens heel erg klein. Zo onopvallend dat je hem snel over het hoofd ziet. Kijk op Google afbeeldingen en je ziet héééél veel foto's van het blad en een enkele van de bloem. Zelf heb ik hem ook nog niet gefotografeerd (wel naar gezocht). Gewone waternavel bloeit in Juli tot en met de herfst.

Als je het over Gewone waternavel hebt dan kan je niet om Grote waternavel (Hydrocotyle ranunculoides). Deze tuinexoot werd vooral in vijvers gebruikt maar door zijn enorme wildgroei al snel weggedaan. Met als resultaat dat in 1994 de eerste wilde exemplaren werden waargenomen. Nu groeien hele watergangen dicht en is het zelfs verboden deze exoot (hij komt van origine uit noord-Amerika) nog te verkopen.  Zie deze tweet

Een natuurlijke anti-verdrogingsmaatregel. Grote waternavel (Hydrocotyle ranunculoides) voorkomt snelle afwatering in waterschapsleiding bij Ziek. pic.twitter.com/hR4kWfb8q2

— Benno te Linde (@Berglinde2) October 27, 2021

Het verschil tussen de Gewone en grote Waternavel (wordt ook wel Amerikaanse Waternavel genoemd) is in het begin minimaal. Later zie je duidelijk dat het blad van de grote Waternavel  meer is ingesneden (het is eigenlijk geen navel meer!) en hij is, zoals de naam ook zegt, veel groter. Samen met de Gewone waternavel is dit de enige Waternavel (Hydrocotyle) soort die in Nederland in het wild voorkomt.

Op de website van Flora van Nederland is een Videodeterminatie van deze plant te zien.

Veel plantensoorten beginnen met de naam Gewoon/Gewone. Hiermee word vaak bedoelde 'de meest voorkomende'. Het betekent niet dat deze soort niet zeldzaam is. Dit is afhankelijk van de soort.  Ook vaak word met het woord Gewoon/Gewone onderscheid gemaakt tussen soorten uit het zelfde geslacht. Bijv. harige/glanzende/grote etc.

Dit is de enige wilde plant waarbij de stengel in het midden van het blad uitkomt (als een soort navel). Zij groeit bij of in het water.

Zie ook de wetenschappelijke verklaring.

• Frysk: Galleblêd
• English: Marsh pennywort
• Français: Ecuelle d'eau
• Deutsch: Wassernabel
• Espanõl: ?
• Italiano: Soldinella acquatica 
• Svenska: Spikblad
• Norsk: Skjoldblad
• Dansk: Vandnavle

De Engelse naam is Marsh pennywort: Marsh betekent "moeras". De typische ronde bladeren van deze plant zijn vaak even groot als een Engelse penny. Kinderen gebruikten vroeger deze bladeren als speelgeld. Wort wordt over het algemeen in het Engels gebruikt voor een plant die geneeskrachtige werkingen heeft of waardevol is als voedsel.

Voor de verspreiding van Gewone waternavel in Engeland zie deze kaart.

Voor de verspreiding van Hydrocotyle ranunculoides (Amerikaanse waternavel)=Floating pennywort in Engeland zie deze kaart.

De Franse naam is Ecuelle d'eau. Dit betekent "kom met water". Na vochtig weer blijft er altijd iets wat water staan op de ronde bladeren van deze plant.

De Duitse naam is Wassernabel. Dit betekent gewoon "waternavel". Net zoals de volledige Nederlandse naam.

Voor de verspreiding van Gewone waternavel in Duitsland zie deze kaart.

De Spaanse naam is mij onbekend. Er zijn zoveel varianten dat ik de meest gebruikte naam niet ken.

In Spanje kent men minstens vier namen voor elke plant. De algemene volksnaam, de Catalaanse naam (Provincie in Noord+Oost Spanje tegen de Pyreneeën aan), de Gallische naam (provincie in Noord-West-Spanje) en de Baskische naam (provincie in West-Spanje tegen de Pyreneeën aan). Ik heb de meest voorkomende algemene naam gebruikt.

De Italiaanse naam is Soldinella acquatica. Vrij vertaald betekent dit "geld in het water". Net zoals de Engelse naam dus.

Er is niet één specifieke Italiaanse naam voor een plant, dit verschilt per regio. Er is een algemene volksnaam en ook nog een variatie of een volledige andere naam in een van de 17 provincies. Ik heb de meest voorkomende algemene naam gebruikt.

De Zweedse naam is Spikblad. Dit betekent "spijkerblad". Een heel andere benaming voor deze plant. Deze Zweedse naam is ontstaan 1867. De bladeren waren vergelijkbaar met de nagels/spijkers met een brede en platte kop.

Voor de verspreiding van Gewone waternavel in Zweden zie deze kaart.

De Noorse naam is Skjoldblad. Dit betekent "schermblad.

De Deense naam is Vandnavle. Dit betekent weer "waternavel".

Ecologie

Bodem
Zonnige tot half beschaduwde plaatsen op natte, voedselarme tot matig voedselrijke, meestal zwak zure, maar soms basische, vaak venige en enigszins verstoorde grond (veen, zand, leem en zavel). De groeiplaatsen staan in de winter vaak onder water en vallen in de zomer droog.

Groeiplaats
Moerassen (veenmoeras en trilveen), waterkanten (o.a. langs vennen, greppels, beken en plassen), bermen, kwelplekken, heide (heidemoerasjes, vennen en hoogveen met binnendringende meststoffen), grasland (hooiland en onbemest grasland op veen), zeeduinen (binnenduinweiland en duinvalleien), afgravingen (zandgroeven), brongebieden enn struwelen (moerasstruweel en beginnend moerasbos).

Verspreiding

Nederland
Vrij algemeen in laagveengebieden, in het oosten en midden van het land en in de duinen, zeldzaam in het noordelijk zeekleigebied. Elders zeer zeldzaam.

Vlaanderen
Vrij algemeen. Het meest in de Kempen en in de duinen. Zeldzaam tot zeer zeldzaam in de Polders en in de Leemstreek.

Wallonië
Vrij zeldzaam in de Ardennen.

Wereld
West-, Midden- en Zuid-Europa, van Zuid-Spanje tot in Zuid-Scandinavië en van Ierland tot in Polen. Ook op IJsland. Zeer zeldzaam in Oost-Europa, Noordwest-Afrika, de Azoren en Zuidwest-Azië.

Bron: Wilde-planten.nl / Klaas Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NL

FLORON Verspreidingsatlas vaatplanten