Algemeen
Lisdodde hoort bij het Nederlandse waterlandschap. Eigenlijk mag de plant niet ontbreken en moet een rietkraag voorzien zijn van deze meer dan 2 meter hoge Rietsigaar, zoals Lisdodde vaak word genoemd. In het buitenland wil de naam Cattail nog wel eens voor komen. Gelukkig hebben wij deze verwarrende naam, Kattenstaart is al aan een andere plant vergeven (Grote kattenstaart (Lythrum salicaria)), niet overgenomen. Lisdodde had vroeger, gezien de lange stengels en grote "'sigaren', diverse praktische functies. Tegenwoordig word Lisdodde meestal alleen gebruikt als sierplant. Alhoewel de laatste tijd de bouwwereld andere functies ziet voor de plant, o.a. als isolatie toepassing. Naast de Kleine lisdodde (Typha angustifolia) is dit de enige soort Lisdodde (Typha) soort die in Nederland in het wild voor komt.
Op de website van Flora van Nederland is een Videodeterminatie van deze plant te zien.
Verklaring Nederlandse naam
Hoe komt een Nederlandse naam tot stand?
Nederlandse plantennamen zijn te vinden op een standaardlijst opgesteld door FLORON en Naturalis. Nieuwe Nederlandse namen voor wilde planten worden niet zomaar gekozen. Een comité van Nederlandse en Vlaamse taxonomen beoordeelt de voorstellen. Zelf een voorstel voor een nieuwe naam doen, mag natuurlijk. Zeker als de nieuwe soort zelf is gevonden. Iedereen vanaf Nederlands sprekend België tot aan Friesland moet tenslotte weten dat het om dezelfde plant gaat.
Vaak hebben planten al een Nederlandse naam. Dat is bijvoorbeeld het geval bij soorten die al geruime tijd in België voorkwamen, en bij cultuurgewassen. Voor namen van cultuurgewassen wordt ook gebruik gemaakt van de Standaardlijst van Nederlandse namen van cultuurplanten van NAK tuinbouw.
De commissie voor Nederlandse Plantennamen bestaat uit de volgende disciplines:
- Naturalis biodeversity center, sectie Botanie, Leiden
- Nationale Plantentuin, Meise (België), 3 personen
- FLORON Nijmegen
Groot want er is ook een Kleine Lisdodde. Dit slaat trouwens niet op de plant zelf maar op de breedte van de aar.
De naam lisdodde bestaat ui "lis"en "dodde". Lis heeft betrekking op de vorm van het blad. Deze lijkt op die van de Gele lis. Dodde kom van "propachtig/dikte en verwijst naar de vorm van de bloeiwijze.
Meer
Zie ook de wetenschappelijke verklaring.
Namen in andere talen
- Frysk: Grutte tuorrebout
- English: Bulrush, Broadleaf cattail, Great reedmace
- Français: Massette a larges feuilles
- Deutsch: Breitblättriger Rohrkolben
- Espanõl: Espadaña común
- Italiano: Lisca maggiore
- Svenska: Bredbladigt kaveldun
- Norsk: Brei dunkjevle
- Dansk: Bredbladet Dunhammer
Verklaring Buitenlandse namen
Er zijn drie Engelse namen:
- Bulrush: Bulrush. Rush is de algemene naam voor planten die groeien in moerassige gebieden en stijve bladeren en holle stengels bezitten. In het Nederlands zijn dit meestal Russen ( Juncus) bijvoorbeeld de Pitrus. Volgens een Engels etymologisch woordenboek is de oorsprong van het woord bul of bull onbekend.
- Broadleaf cattail: Broadleaf betekent "breedbladig". In tegenstelling tot de Kleine lisdodde (Typha angustifolia) zijn de bladeren van deze plant iets breder. Cattail betekent "kattenstaart". Het grappige is dat wat in Nederland de Grote kattenstaart (Lythrum salicaria) is in Engeland een heel andere naam heeft. Wat mij betreft is de naam Kattenstaart voor deze plant meer terecht. Vooral in de herfst krijgen Lisdoddes een pluizig uiteinde dat veel weg heeft van een kattenstaart.
- great reedmace: Dit betekent "grote rietknots/staaf".
Voor de verspreiding van Grote klit in Engeland zie deze kaart.
De Franse naam is Massette a larges feuilles. Massette betekent "voorhamer/sledgehamer". A large feuilles betekent "met grote bladeren. Dit heeft alles te maken met het uiterlijk. De complete plant met het cylindrische vruchthoofd heeft iets weg van de voorhamer. De grote/brede bladeren zeggen genoeg (zie de tweede Engelse naam).
De Duitse naam is Breitblättriger Rohrkolben. Breitblättriger betekent "breedbladige" en Rohrkolben betekent "riet bloeikolf".
Voor de verspreiding van Groe lisdodde in Duitsland zie deze kaart.
De Spaanse naam is Espadaña común. Dit betekent letterlijk "klokgevel". Común betekent "gewoon. Dit is uitsluitend ter onderscheid.
In Spanje kent men minstens vier namen voor elke plant. De algemene volksnaam, de Catalaanse naam (Provincie in Noord+Oost Spanje tegen de Pyreneeën aan), de Gallische naam (provincie in Noord-West-Spanje) en de Baskische naam (provincie in West-Spanje tegen de Pyreneeën aan). Ik heb de meest voorkomende algemene naam gebruikt.
De Italiaanse naam is Lisca maggiore. Lisca betekent "de ruggengraat van vis" en Maggiore betekent "grotere". Het grappige is dat sommige landen, bijvoorbeeld Noorwegen, het brede vruchthoofd een andere naam geven. De plant is overigens niet groter dan de Kleine lisdodde (Typha angustifolia). Het Grotere is puur ter onderscheid. De Kleine lisdodde heet in Italië Lisca a foglie strette.
Er is niet één specifieke Italiaanse naam voor een plant, dit verschilt per regio. Er is een algemene volksnaam en ook nog een variatie of een volledige andere naam in een van de 17 provincies. Ik heb de meest voorkomende algemene naam gebruikt.
De Zweedse naam is Bredkaveldun. Bredbladigt betekent "breed vruchthoofd". Kavel verwijst naar de cylindrische vruchthoofd van alle Lisdoddes en Dun verwijst naar de pluizige vruchten die met de bloei van dit vruchthoofd.
Voor de verspreiding van Grote lisdodde in Zweden zie deze kaart.
De Noorse naam is Brei dunkjevle. Letterlijk betekent dit "brede dons deegroller". Natuurlijk is dit een beetje een vreemd woord maar het geeft prima weer hoe de plant er uit ziet, brede bladeren, een zacht (zeker na de bloei!) cylindrisch vruchthoofd.
De Deense naam is Bredbladet Dunhammer. Dit betekent "breedbladige donshamer".
Ecologie & Verspreiding
Ecologie
Bodem
Zonnige, zelden licht beschaduwde plaatsen in en langs voedselrijk, stilstaand of langzaam stromend, matig zuur tot kalkhoudend water (vrijwel alle grondsoorten).
Groeiplaats
Water en waterkanten (sloten, vaarten, rivieren, poelen e.d), afgravingen (zand-, klei- en leemgroeven), natte ruigten, pas ingepolderde terreinen, opgespoten grond, heide (voedselrijk geworden heidevennen en hoogveenputten), moerassen (rietland), bossen (moerasbossen) en in 's zomers droogvallende sloten.
Verspreiding
Nederland
Algemeen.
Vlaanderen
Algemeen.
Wallonië
Vrij algemeen, maar vrij zeldzaam in de Ardennen.
Wereld
Gematigde streken op het noordelijk halfrond. Ook in Zuid-Afrika en Australië.
Bron: Wilde-planten.nl / Klaas Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NL
Verspreiding Grote lisdodde
FLORON Verspreidingsatlas vaatplanten
