Grote klit (Arctium lappa)

Ondanks de schijnbare succesvolle (bijna irritante) eigenschap om overal tegen aan te klitten is deze plant niet overal te vinden  in Nederland. Zeker in het Noorden en in grote delen van noord-Brabant laat hij het afweten. Kennelijk speelt de bodemgesteldheid ook een belangrijke rol. Vroeger werden de wortels van Grote klit veel gegeten. De penwortels kunnen lang worden (soms een halve meter) en men at het in Europa al een soort casave. In Japan geldt het echter nog steeds als een maaltijd onder de naam "Takinogawa Long". 

Elk jaar is er weer een discussie op sociale media of het nu Klis of Klit is. Het mag allebei! Al zie ik de laatste tijd een voorkeur (inclusief ikzelf) voor het gebruik van Klit. Er zij meerdere verschillen tussen Gewone/Kleine klit en Grote klit. Maar het voornaamste verschil is wel dat de Grote klit (Arctium lappa) onderscheidt zich van de Gewone klit/Kleine klit (Arctium minus) klit doordat de bladsteel van de rozetbladen bij de Grote klit gevuld en bij de Gewone klit aan de voet hol is. Aangezien dit op zicht het eerste en belangrijkste verschil is kan je onthouden dat de Grote klit Goed gevuld is. Maar voor dat het mes erbij gepakt wordt, er zijn ook andere verschillen. Te vinden in de betere flora. Grote klit bloeit in Juli en Augustus.

Op de website van Flora van Nederland is een Videodeterminatie van deze plant te zien.

Er komen in Nederland maar 3 soorten Klit (Arctium) in het wild voor in Nederland:

• Grote klit (Arctium lappa) - algemeen
• Kleine klit/Gewone klit (Arctium minus)  - algemeen
• Donzige klit (Arctium tomentosum) - vrij zeldzaam

Grote want er bestaan verschillende soorten Klitten. O.a. de Grote klit (Arctium lappa) en de  Donzige klit (Arctium tomentosum). Klein is hier absoluut niet maatgevend. Het is puur ter onderscheid van de andere soorten. Het verschil is alleen in een goede flora te lezen.

De naam klit is vanzelfsprekend. Door de stekelige bloemhoofdjes blijven deze overal aan klitten. De wetenschappelijke naam voor de soortnaam voor Klit (Arctium lappa) bevestigt dit. Lappa is afgeleid van Labein (Grieks) en betekent "vasthouden". Dit omdat de stekelachtige bloemhoofdjes met hun weerhaakjes makkelijk blijven haken aan de vacht van een dier (of aan sokken, jas e.d.).

Zie ook de wetenschappelijke verklaring.

• Frysk: Grutte kladde
• English: Greater burdock
• Français: Grande Bardane
• Deutsch: Große Klette
• Espanõl: Lampazo mayor
• Italiano: Bardana maggiore
• Svenska: Stor kardborre
• Norsk: Storborre
• Dansk: Glat Burre

De Engelse naam is Greater burdock. Greater betekent "grotere" er bestaat ook een Lesser burdock (Arctium minus) en het woord Burdock bestaat uit twee delen. Met Bur wordt een stekelig hoofdje /bol bedoeld. Het zou kunnen komen van de Scandinavische taal. Bijvoorbeeld het Deense Burre. Het woord Dock zou refereren naar de grote bladeren van de plant. Dit heb ik echter nog nooit gelezen.

Voor de verspreiding van Grote klit in Engeland zie deze kaart.

De Franse naam is Grande Bardane. Grande betekent "groot". Bardane is een oude Franse naam voor Klit-soorten en zou afkomstig zijn van het Latijnse woord bardana, dat zelf een verbuiging zou zijn van barba of baard. Een woord dat verwijst naar het harig deel van de bloem, “baardachtig”.

De Duitse naam is Große Klette. Dit betekent het zelfde als de Nederlandse, Grote klit.

Voor de verspreiding van Grote klit in Duitsland zie deze kaart.

De Spaanse naam is Bardana. Zie de Franse naam.

In Spanje kent men minstens vier namen voor elke plant. De algemene volksnaam, de Catalaanse naam (Provincie in Noord+Oost Spanje tegen de Pyreneeën aan), de Gallische naam (provincie in Noord-West-Spanje) en de Baskische naam (provincie in West-Spanje tegen de Pyreneeën aan). Ik heb de meest voorkomende algemene naam gebruikt.

De Italiaanse naam is Bardana maggiore. Maggiore betekent "grotere". Dit is relatief. De plant is niet groter. Het is puur ter onderscheid. De Kleine klit heet in Italië Bardana minore. Er is niet één specifieke Italiaanse naam voor een plant, dit verschilt per regio.

Er is niet één specifieke Italiaanse naam voor een plant, dit verschilt per regio. Er is een algemene volksnaam en ook nog een variatie of een volledige andere naam in een van de 17 provincies. Ik heb de meest voorkomende algemene naam gebruikt.

De Zweedse naam is Stor kardborre. Stor betekent "groot". Kard komt van Karda wat "kaardgereedschap voor wol, katoenteelt voor het opruwen van stof" betekent en met Borre wordt in het algemeen een bol met stekels mee bedoeld. Dus een klit om wol mee te kaarden.

Voor de verspreiding van Grote klit in Zweden zie deze kaart.

De Noorse naam is Storborre. Deze naam is min of meer gelijk aan de Zweedse dus "grote borre".

De Deense naam is Glat Burre. Glatt betekent "glad", dus "gladde borre". Dit om onderscheid te maken met de Donzige klit (Arctium tomentosum). Voor het woord Borre zie de Zweedse naam.

Ecologie

Bodem
Zonnige tot licht beschaduwde, vrij open plaatsen op vochtige, voedselrijke grond (van zand tot klei, maar vooral rivierklei). Vooral op plaatsen waar veel aanspoelsel blijft liggen.

Groeiplaats
Struwelen, hooggelegen grienden, heggen in uiterwaarden, bossen (rivierbegeleidende loofbossen en langs paden in essenhakhoutbosjes), akkers, bermen, omgewerkte grond, ruigten (grazige en humeuze ruigten), braakliggende grond, waterkanten (langs rivieren, rivierkribben), kapvlakten, dijken, geluidswallen, langs spoorwegen (spoorwegterreinen), haventerreinen, industrieterreinen en bij steenfabrieken.

Verspreiding

Nederland
Plaatselijk vrij algemeen in het rivierengebied en in Zeeland en vrij zeldzaam in laagveengebieden en in het midden van het land. Elders zeldzaam tot zeer zeldzaam.

Vlaanderen
Vrij algemeen. Het meest in de rivierdalen van de Schelde en de Maas. Vrij zeldzaam in het kustgebied.

Wallonië
Vrij algemeen in de zuidelijke Ardennen, in Brabant en in het Maasgebied (Leemstreek, Kalkstreek en Lotharingen).

Wereld
Gematigde streken in Europa en Azië, met een onderbreking in Centraal-Azië. Ingeburgerd in Noord-Amerika en op enkele plaatsen op het zuidelijk halfrond (Zuid-Amerika, Australië en Nieuw-Zeeland).

Bron: Wilde-planten.nl / Klaas Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NL

FLORON Verspreidingsatlas vaatplanten