Kruipend stalkruid/Kattendoorn (Ononis spinosa subsp. procurrens/Spinosa)

Van de Stalkruiden (Ononis) zijn dit de enige twee vertegenwoordigers die in het wild voorkomen in Nederland. Kruipend stalkruid (Ononis spinosa subsp. procurrens) en Kattendoorn (Ononis spinosa subsp. spinosa) lijken heel veel op elkaar. Maar behalve de stekels, die bij Kattendoorn scherp en hard zijn en bij Kruipend stalkruid niet, zijn er wel degelijk verschillen. Deze zijn uiteraard in de betere flora (bijv. een "Heukels") te vinden.

Pedanius Dioscorides schreef al over de Kattedoorn: "De schors van de wortel, in wijn geweekt, verhoogt de urineproductie, voorkomt nierstenen en brengt zweren tot staan". In de Middeleeuwen en tijdens de Renaissance heeft men regelmatig gebruik gemaakt van het kruid. Beide kruiden bloeien in Juni tot en met September.

Op de website van Flora van Nederland is een Videodeterminatie van Kattendoorn te zien.

Het Kruipend stalkruid is kruipt ook letterlijk over de (zand) grond. De hele plant is bezet met klierharen en kleverig. Hij verspreidt een bokken/stalgeur.

Zie ook de wetenschappelijke verklaring.

• Frysk: Katteneil/Dúnkatteneil
• English: Spiny restharrow/Common restharrow
• Français: Bugrane épineuse
• Deutsch: Dornige Hauhechel
• Espanõl: ?
• Italiano: Ononide spinosa
• Svenska: Busktörne, Puktörne
• Norsk: Tornbeinurt, Krypbeinurt
• Dansk: Krageklo

De Engelse naam voor Kattendoorn is Spiny Restharrow. Dit betekent letterlijk "stekelige rust eggen", dus eigenlijk stekelig kruid waar de eg rust. De ssp. Onosis spinosa heeft echte scherpe stekels. Het rusten van de eg heeft te maken met het feit dat een eg die akkers moest bewerken waar Stalkruid veel voorkwam soms moest "rusten" vanwege de houtige lange wortels die de plant vormt. De eg kwam er dus met moeite door heen. 

De Engelse naam voor Kruipend stalkruid is Common restharrow. Het woord Common dat "gewoon" betekent is ter onderscheid van de vorige soort.

Voor de verspreiding van Kattendoorn in Engeland zie deze kaart.

Voor de verspreiding van Kruipend stalkruid in Engeland zie deze kaart.

De Franse naam is Bugrane épineuse. Dit betekent "stekelig stalkruid".

De Duitse naam is Dornige Hauhechel. Het "doornige" wordt op diverse plekken uitgelegd. Hau komt van Hue en betekent "hooi". Hechel betekent "hekel", maar dan in de vorm van een stekel. Het hooi werd over de hekel gehaald. Het bleef steken achter de stekels van de plant.

De Spaanse naam is mij onbekend. Er zijn zoveel varianten van de Ononis spinosa subsp. spinosa dat ik de meest gebruikte naam niet ken. Het kruipend stalkruid (Ononis spinosa subsp. procurrens) komt in Spanje niet voor. Wel de twee andere ondersoorten Ononis spinosa subsp. antiquorum en Ononis spinosa subsp. australis. Voor deze plantennamen zijn ook weer veel varianten.

In Spanje kent men minstens vier namen voor elke plant. De algemene volksnaam, de Catalaanse naam (Provincie in Noord+Oost Spanje tegen de Pyreneeën aan), de Gallische naam (provincie in Noord-West-Spanje) en de Baskische naam (provincie in West-Spanje tegen de Pyreneeën aan). Ik heb de meest voorkomende algemene naam gebruikt.

De Italiaanse naam is Ononide spinosa. Dit is de Italiaanse naam voor de volledige wetenschappelijke naam.

Er is niet één specifieke Italiaanse naam voor een plant, dit verschilt per regio. Er is een algemene volksnaam en ook nog een variatie of een volledige andere naam in een van de 17 provincies. Ik heb de meest voorkomende algemene naam gebruikt.

Er zijn twee Zweedse namen:

1. Busktörne: Dit betekent "doornstruik".
2. Puktörne: Puk of Puken is een oude naam voor Satan. Het kan ook verwijzen naar een bijzondere vorm van betovering die mensen ervaarden bij geestenbezwering. Er werd dan gedacht dat een vorm gemaakt van lompen en stro, tot leven gebracht met drie druppels bloed, de "Puke" voorstelde. Hij kon worden weggestuurd  en molk dan stiekem het vee van de  buurman of nog erger, hij bracht hongersnood. Een mogelijke verklaring is dat als Puktörne in het veld verscheen het de voeten van passanten zou bezeren of het hooi daarvan zeer onaangenaam zou gaan smaken. Törne betekent "stekelige".

Voor de verspreiding van Kattendoorn in Zweden zie deze kaart.

Er zijn twee Noorse namen:

1. Tornbeinurt. Torn betekent "doorn". Bein betekent "been". Dit vanwege het houtige karakter van de wortels van de plant.  Ört/eurt/urt is de Scandinavische term voor "kruid". Dus "doornig beekruid".
2. Krypbeinurt: Dit betekent "kruipend beenkruid", een naam speciaal voor Kruipend stalkruid (Onosis repens).

De Deense naam is krageklo. Dit betekent "kraaienklauw". Zoals in Nederland het Kruipend stalkruid en Kattendoorn voorkomt komen in Denemarken verschillende soorten Krageklo voor. O.a Onosis spinosa sups. repens, Onosis spinosa sups. spinosa. Helaas worden deze namen vaak door elkaar gebruikt dat erg verwarrend is.

Meer zeldzame plantensoorten op West-Brabanse dijken gespot

FLORON Verspreidingsatlas vaatplanten