Kruisdistel (Eryngium campestre)

De Kruisdistel is voor een distel-soort een van de minst sensationele. De plant heeft geen mooi gekleurde bloemen en oogt in het begin niet echt mooi groen. Soms is de plant zelfs bruinachtig en dus word hij snel weggehaald uit de tuin of gemeenteplantsoen. Want hij heeft wel stekelige stengelbladeren. Maar van dichtbij, zoals bij veel planten, is hij prachtig. En als je hem de ruimte geeft groeit hij uit tot een indrukwekkende en fantastische plant. Vaak staat hij er in het wild wel groots bij want daar krijgt hij wel de ruimte. De kruisdistel bloeit in Juli en Augustus.

Op de website van Flora van Nederland is een Videodeterminatie van deze plant te zien.

Er komen minstens 3 soorten Kruisdistel (Eryngium) in het wild voor in Nederland:

• Blauwe zeedistel (Eryngium maritimum) - zeldzaam
• Kruisdistel (Eryngium campestre) - algemeen
• Vlakke kruisdistel (Eryngium planum)

De term Distel is een Ruim begrip. Meestal lezen mensen "een stekelige composiet". Er zijn 5 soorten "Distels":

• Carduus
  • Tengere distel (Carduus tenuiflorus) - zeer zeldzaam
  • Kruldistel (Carduus crispus) - algemeen
  • Knikkende distel (Carduus nutans) - algemeen
  • Langstekelige distel (Carduus acanthoïdes) - zeer zeldzaam
• Carlina
  • Driedistel (Carlina vulgaris) - zeldzaam
• Eryngium
• Blauwe zeedistel (Eryngium maritimum) - zeldzaam
• Kruisdistel (Eryngium campestre) - algemeen
• Vlakke kruisdistel (Eryngium planum) - algemeen
• Melkdistel (Sonchus)
• Akkermelkdistel (Sonchus arvensis) - algemeen
• Gekroesde melkdistel (Sonchus asper) - algemeen
• Gewone melkdistel (Sonchus oleraceus) - algemeen
• Moerasmelkdistel (Sonchus palustris) - algemeen
• Zeemelkdistel (Sonchus arvensis var. maritimus) - vrij zeldzaam
• Vederdistels (Circium)
• Akkerdistel (Cirsium arvense) - algemeen
• Kale jonker (Cirsium palustre) - algemeen
• Moesdistel (Cirsium oleraceum) - zeldzaam
• Spaanse ruiter (Cirsium dissectum) - vrij zeldzaam
• Speerdistel (Cirsium vulgare) - algemeen
• wollige distel (Cirsium eriophorum)  - zeer zeldzaam

De 5 best wel heel lange en smalle schutbladen rondom de bloem zorgen voor de overduidelijke naam Kruisdistel. Deze distel doet de naam "distel" echt eer aan. Alle onderdelen van de plant hebben harde punten die best wel stevig kunnen prikken.

Zie ook de wetenschappelijke verklaring

• Frysk: Seestikel
• English: Field eryngo
• Français: Panicaut champêtre
• Deutsch: Feld-Mannstreu
• Espanõl: Cardo corredor
• Italiano: Bocca di ciuco
• Svenska: Fältmartorn
• Norsk: ?
• Dansk: Bjerg-mandstro

De Engelse naam is Field eryngo. Dit is de Engelse benaming voor de volledige wetenschappelijke naam.

De Franse naam is Panicaut champêtre.  Panicault is hoogst waarschijnlijk afgeleid van het middeleeuwse Latijnse Pane cardus dat kan worden vertaald als "brooddistel", verwijzend naar de stekende van de distel en het feit dat hun gekookte wortels en (nog zachte) gekookte stengelbladeren ooit werden gegeten als een een uitstekende salade. Maar de stengelbladeren worden snel hard en stekelig zoals die van de volgroeide distel . Champêtre is de Franse benaming voor het tweede gedeelte van de wetenschappelijke naam.

De Duitse naam is Feld-mannstreu. Feld is de Duitse benaming voor het tweede gedeelte van de wetenschappelijke naam. Het woord Feld word meestal gebruikt voor een plant die geen speciale bodemsamenstellling nodig heeft. Meestal dient het woord puur ter onderscheid. Het woord Mann-streu bestaat uit twee delen. Mann betekent "man/mannelijk" en Streu betekent "stro". Dit alles is een verwijzing dat de stengels van een Kruisdistel-soort erg veel op (hard) stro lijkt. Mannen gebruikte dit waarschijnlijk om op te zitten of mee te vissen.

De Spaanse naam is Cardo corredor. Cardo betekent "distel/kardoen". In dit geval word met distel/kardoen niet iets specifieks. Het woord Corredor is mij nog onbekend.

De Italiaanse naam is Calcatreppola campestre .Alle planten in het geslacht Erygium heten in Italië Calcatreppola. Calca komt van Calcare dat "kalksteen" betekent. Een verwijzing dat deze planten meestal worden waargenomen in een gebied waar kalk in de bodem zit (strand, duinen etc.). Trepolla betekent "drieling". Een verwijzing dat elke plant uit het geslacht omwindselblaadjes heeft met 3 punten. Na Calcatreppola komt een woord dat aangeeft om welke soort het gaat. In dit geval Campestre. Zoals bij de paragraaf Verklaring wetenschappelijke naam al word geschreven Veel planten hebben als tweede wetenschappelijke naam Arvense/Arvensis of Campestre/Campestris of Pratense/Pratensis gekregen. Al deze soorten kunnen dan overal voorkomen. Eigenlijk word hiermee gezegd dat de betreffende plant meestal geen specifieke bodemsamenstelling nodig heeft. De naam dient vaak ook ter onderscheid van andere soorten.

Er is niet één specifieke Italiaanse naam voor een plant, dit verschilt per regio. Er is een algemene volksnaam en ook nog een variatie of een volledige andere naam in een van de 17 provincies. Ik heb de meest voorkomende algemene naam gebruikt.

De Zweedse naam is Fältmartorn.Dit betekent "Veld-zeedoorn". Veld is de Zweedse benaming voor het tweede gedeelte van de wetenschappelijk naam.. De kruisdistel is een Eryngium-soort net als de Blauwe zeedistel (Eryngium maritimum).

De Noorse naam is mij onbekend. Ik zie ook geen waarnemingen in Noorwegen.

De Deense naam is Bjerg-mandstro. Bjerg betekent "berg". Waarom is mij onbekend.  Mandstro betekent zoiets als een "blauwgrijze strandplant", dit verwijst naar het feit dat de plant een Eryngium-soort is.

Ecologie

Bodem
Zonnige, warme, open tot grazige plaatsen op droge tot vochtige, matig voedselrijke, kalkhoudende, goed doorlatende grond (zand, zavel, mergel en stenige plaatsen).

Groeiplaats
Rivierduinen, zandige rivierdijken, kanaaldijken, grasland (uiterwaarden en kalkgrasland), zeeduinen (duinweiland en ruig grasland bij de kust), langs spoorwegen (spoordijken en spoorbermen), waterkanten (basaltglooiingen bij kanaalmondingen) en duintjes langs het IJsselmeer.

Verspreiding

Nederland
Vrij algemeen in het rivierengebied, Zeeland, aangrenzende laagveengebieden en in de duinen van Zeeland en Zuid-Holland, plaatselijk vrij algemeen langs het IJsselmeer en zeldzaam in het duingebied van Noord-Holland en de Waddeneilanden en in Zuid-Limburg. Elders zeer zeldzaam.

Vlaanderen
Zeldzaam in het Maasgebied en zeer zeldzaam in het kustgebied. Sterk achteruitgegaan.

Wallonië
Zeldzaam in het Maasgebied en in de zuidelijke Ardennen.

Wereld
Europa, behalve in het noorden. Ook in Zuidwest-Azië en Afrika.

Bron: Wilde-planten.nl / Klaas Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NL

FLORON Verspreidingsatlas vaatplanten