Liggende ganzenvoet (Dysphania pumilio)

Liggende ganzenvoet is een vrij zeldzame plant. Ik weet eigenlijk niet of deze plant gewoon niet zo veel voor komt, Liggende ganzenvoet komt pas sinds 1975 voor in Nederland, of dat waarnemers de plant voorbij lopen. Hij valt niet op vanwege zijn geweldige bloemen, net zoals bijna alle planten uit dit geslacht, en is niet erg groot. Alleen de geur valt op en de gele klierharen. Maar die zitten onder aan het blad. 

Een klierhaar van een plant is een haar die stoffen kan uitscheiden, zoals etherische olie. Ze hebben een dicht cytoplasma en veel mitochondriën. Het is een uitgroeisel van de epidermis en kan bestaan uit een enkele cel maar kan ook meerdere cellagen hebben en verschillende vormen hebben.

De klierharen hebben de volgende functies:

• Voorkomen van insectenschade van bijvoorbeeld bladluizen door afscheiding van een kleverige vloeistof, zoals bijv. bij Kleverige ogentroost (Parentucellia viscosa).
• Vangen van insecten door afgifte van een kleverige vloeistof waardoor deze gevangen worden om als voedsel te dienen zoals bijv. bij Ronde zonnedauw (Drosera rotundifolia).
• Verspreiden van de vruchten en zaden door uitscheiding van een kleverige vloeistof, waardoor ze aan dieren blijven plakken, zoals bijv. bij Kruipend stalkruid/Kattendoorn (Ononis spinosa subsp. procurrens/Spinosa).

Liggende ganzenvoet bloeit in Juli tot en met Oktober.

Er komen minstens 11 soorten die Ganzenvoet heten, maar dus lang niet altijd tot het geslacht Chenopodium behoren, in het wild voor in Nederland:

• Beursjes ganzenvoet (Oxybasis chenopodioides ) - Zeer zeldzaam
• Esdoornganzenvoet (Chenopodiastrum hybridum) - Zeldzaam
• Korrelganzenvoet (Lipandra polysperma/Chenopodium polyspermum) - Algemeen
• Liggende ganzenvoet (Dysphania pumilio) - Vrij zeldzaam
• Melganzenvoet (Chenopodium album) - Vrij algemeen
• Muurganzenvoet (Chenopodiastrummurale) - Zeldzaam
• Rode ganzenvoet (Oxybasis rubra) - Algemeen
• Stinkende Ganzenvoet (Chenopodium vulvaria) - Zeer zeldzaam
• Stippelganzenvoet (Chenopodium ficifolium) - Algemeen
• Welriekende ganzenvoet (Dysphania ambrosioides) - Vrij zeldzaam
• Zeegroene ganzenvoet (Oxybasis glauca) - Algemeen

De naam moet in dit geval heel letterlijk worden genomen. De plant kruip eerst over de bodem en soms stijgen sommige delen op.

De onderste stengelbladeren hebben de vorm van een ganzenpootje is de officiële verklaring voor sommige soorten uit dit geslacht. Sommige dus want dit geslacht is aardig uit elkaar getrokken dus die naam klopt niet altijd meer.

Zie ook de wetenschappelijke verklaring

• Frysk: Platte mealje
• English: Clammy Goosefoot
• Français: Chénopode nain
• Deutsch: Australischer Drüsengänsefuß
• Espanõl: ?
• Italiano: Farinella pumilio
• Svenska: Pygmémålla
• Norsk: Dvergmelde
• Dansk: ?

De Engelse naam is Clammy Goosefoot. Dit betekent "klammige ganzenvoet". En dat is letterlijk wat er word bedoeld. Door de klierharen onder het blad voelt deze ganzenvoet-soort een beetje klammig/kleverig aan.

Voor de verspreiding van Liggende ganzenvoet in Engeland zie deze kaart. Er zijn alleen maar waarnemingen uit het verleden.

De Franse naam is Chénopode nain. De plant werd voor het eerst gepubliceerd in 1810 door Robert Brown onder de naam Chenopodium pumilio in Prodromus Florae Novae Hollandiae vandaar de (oude) Franse benaming Chénopode. Nain betekent "dwerg/kabouter". Deze soort is qua breedte niet de kleinste maar heeft wel de kleinste stengelblaadjes.

De Duitse naam is Australischer Drüsengänsefuß. Dit betekent "Australische klier ganzenvoet". Dit is de enige naam die aangeeft waar de plant vandaan komt. Waarschijnlijk met wolimport uit Australië. Verder een verwijzing naar de klierharen aan de onderkant van het stengelblad.

Voor de verspreiding van Liggende ganzenvoet in Duitsland zie deze kaart.

De Spaanse naam is mij onbekend.

De Italiaanse naam is Farinella pumilio. Farinella die toebedeeld werd aan een wel of niet bestaand iemand. Zoiets als Jan met de pet of het Amerikaanse John Doe. Pumilio is het tweede gedeelte van de wetenschappelijke naam. Het is Latijn en betekent "dwerg" dat ook weer slaat op de grootte van de stengelblaadjes.

De Zweedse en Noorse naam is wel verschillend maar hebben de zelfde betekenis als namen in andere talen, Pygmémålla/Dvergmelde. Dit betekent beide Dwergmelde.

Voor de verspreiding van Liggende ganzenvoet in Zweden zie deze kaart.

De Deense naam is mij onbekend. Ik weet niet of er waarnemingen zijn.

Ecologie

Bodem
Zonnige, warme plaatsen op droge, matig voedselrijke, open, verstoorde grond (zand en stenige plaatsen).

Groeiplaats
Waterkanten (overstoven vloedmerken van rivierstrandjes), haventerreinen, industrieterreinen, parkeerplaatsen, tussen straatstenen (kasseien) en op stenige grond.

Verspreiding

Nederland
Zeldzaam in het rivierengebied en in stedelijke gebieden. Ingeburgerd tussen 1975 en 1999.

Vlaanderen
Zeldzaam ingeburgerd langs de Schelde, in de (ruime) omgeving van Antwerpen. Elders niet blijvend.

Wallonië
Vroeger zeldzaam ingeburgerd in de Vesdervallei, maar waarschijnlijk is de soort daar nu weer verdwenen.

Wereld
Oorspronkelijk uit Australië en Nieuw-Zeeland. Plaatselijk ingeburgerd in Midden-Europa en Noord-Amerika.

Bron: Wilde-planten.nl / Klaas Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NL

FLORON Verspreidingsatlas vaatplanten