Madeliefje (Bellis perennis)

Het madeliefje is in Juni 2022 uitgeroepen tot nationale bloem in Nederland. In 2024 is dit plantje vereeuwigd door de botanisch kunstenaarEsmee Winkel. Een afbeelding hiervan is te zie bij de paragraaf foto's. Ook is op de site van Vara's Vroege Vogels het hele verhaal hierover te lezen. Door de eeuwen heen heeft het madeliefje altijd magische en symbolische betekenis gehad. In de Noorse mythologie was het gewijd aan de godin Freya en stond het voor liefde en vruchtbaarheid. Bij de Germanen was het madeliefje gewijd aan Ostara, de godin van de lente. De naam van de godin Ostara herkennen we nog in de Engelse en Duitse naam voor het 'christelijke' Pasen: Easter en Ostern. In de christelijke cultuur was het madeliefje gewijd aan Maria, en symboliseerde onvergankelijkheid, eeuwig leven, maar ook tranen. Bij de Romeinen waren het de Madeliefjes die gewijd werden aan de godin van de bloemen Flora, die de sneeuwvlokjes in de lente gezonden door de op haar verliefde Boreas, god van de Noordenwind, omtoverde in Madeliefjes. De Madeliefjes symboliseerden daarmee de lente.

Naast al deze religieuze verhalen is dit plantje ook op medicinaal gebied zeer serieus. Het uitgebreide verhaal van Nele Odeur (etnobotanicus) van de heruitgave in 2023 van de Flora Batava bevestigt dit

Deze plant, en enkele andere plantensoorten, staat bekend dat hij de eigenschap van Heliotropisme heeft. Dat betekent dat de plant een speciale celstuctuur heeft zodat deze ten alle tijden de bloemhoofdjes richting de zon heeft staan. Over dit fenomeen is heel veel geschreven o.a. op deze pagina. Het plantje ligt zo plat op de bodem gedrukt, dat afmaaien of afgrazen onmogelijk is. Het steekt dus altijd de kop weer op. In hoog gras groeit het hoger en losser. Waarom sommige Madeliefjes rood kleuren in het begin van de bloei (zie foto's) is mij onbekend.

Het is de enige Bellis soort die in het wild in Nederland voor komt. Officieel bloeit het Madeliefje in April tot en met September. Maar in de praktijk is het bloemetje het hele jaar te zien. Elk jaar organiseert Floron na kerstmis de plantenjacht. Landelijk word dan gekeken welke planten nog bloeien. Deze plant staat steevast in de top 10 en vaak op 1! 

Op de website van Flora van Nederland is een Videodeterminatie van deze plant te zien.

Hoe komt een Nederlandse naam tot stand?

Er zijn twee verklaringen:

1. Het woord Made is een oud woord voor weide, de plaats waar dit bloemetje onder andere bloeit. Dus een lief bloemetje in de weide.
2. De naam is afgeleid van "maagdenliefje". De soort was het symbool voor de maagd Maria.

Zie ook de Wetenschappelijke verklaring.

• Frysk: Koweblomke
• English: Daisy
• Français: Pâquerette
• Deutsch: Gänseblümchen
• Espanõl: ?
• Italiano: Pratolina comune
• Svenska: Tusensköna
• Norsk: Tusenfryd
• Dansk: Tusindfryd

De Engelse naam is Daisy. Deze naam komt van het Engelse Day's eye, refererend aan het feit dat dit bloemetje s'nacht compleet sluit en overdag als een oog weer opent.

Voor de verspreiding van het Madeliefje in Engeland zie deze kaart.

De Franse naam is Pâquerette. Dit betekent "paasbloem. Het is voor mensen met een religieuze overtuiging een symbool voor verrijzenis. Het madeliefje is een van de vele bloemen die rond pasen bloeit. Het plantje viel kennelijk op. Misschien wel omdat madeliefjes veelvuldig voor komen op grasvelden.

De Duitse naam is Gänseblümchen. Dit betekent "ganzenbloemetje". Waarschijnlijk bloeide dit plantje vaak op ganzenweide. De naam komt al uit 1600 na Chr.

De Spaanse naam is mij onbekend. Er zijn zoveel varianten dat ik de meest gebruike naam niet ken.

In Spanje kent men minstens vier namen voor elke plant. De algemene volksnaam, de Catalaanse naam (Provincie in Noord+Oost Spanje tegen de Pyreneeën aan), de Gallische naam (provincie in Noord-West-Spanje) en de Baskische naam (provincie in West-Spanje tegen de Pyreneeën aan). Ik heb de meest voorkomende algemene naam gebruikt.

De Italiaanse naam is Pratolina comune. Dit betekend "gewoon madeliefje". Het Gewoon is ter onderscheid van andere Madeliefjes-soorten die in Italië voor komen.

Er is niet één specifieke Italiaanse naam voor een plant, dit verschilt per regio. Er is een algemene volksnaam en ook nog een variatie of een volledige andere naam in een van de 17 provincies. Ik heb de meest voorkomende algemene naam gebruikt.

De Zweedse naam is Tusensköna. Tusen betekent "duizend". Aanvankelijk werd dit woord eerst gebruikt bij soorten die letterlijk zo heette, zoals bijv. Duizendblad (Achillea milefolium), dit gebeurde al in de 17e eeuw. Maar later kreeg het meer een figuurlijke betekenis. Sköna betekent letterlijk "onderscheid" maar ook "schoonheid". Het is dus een Zweeds zelfstandig naamwoord dat is afgeleid van het eerste deel van de wetenschappelijke  naam. Dit is al bekend sinds de 18e eeuw (EG Liljeblad 1798).

Voor de verspreiding van Madeliefje in Zweden zie deze kaart.

De Noorse en Deense naam zijn nagenoeg gelijk  Tusenfryd/Tusindfryd. Letterlijk betekent dit "duizend maal vreugde. Het woord Vreugde wordt nergens uitgelegd. Maar volgens eigen interpretatie slaat de vreugde op het begin van de lente.

Ecologie

Bodem
Zonnige, zelden licht beschaduwde plaatsen op vochtige, matig voedselrijke tot voedselrijke, betreden, beweide of vaak gemaaide, min of meer verdichte, vaak bemeste grond (alle grondsoorten).

Groeiplaats
Grasland (weiland, gazons en regelmatig betreden en begraasde grasvelden), bermen, dijken, plantsoenen, tussen straatstenen, uiterwaarden en zeeduinen (duinvalleien).

Verspreiding

Nederland
Algemeen.

Vlaanderen
Zeer algemeen.

Wallonië
Zeer algemeen.

Wereld
In Europa, behalve in het noordoosten. Ook in Zuidwest-Azië. Ingeburgerd in delen van Noord- en Zuid-Amerika, Zuidoost-Azië en Nieuw-Zeeland.

Bron: Wilde-planten.nl / Klaas Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NL

Stoepplantje van de week

FLORON Verspreidingsatlas vaatplanten