Paarse morgenster (Tragopogon porrifolius)

De Paarse morgenster werd voor de 17e eeuw verbouwd als schorseneren, een groente die vroeger vaak werd gegeten.. Van origine kwam de plant uit het Middellandse zeegebied. Later is hij vervangen door "lekkerdere" groenten. De kans dat je deze plant echt in het wild tegen komt is niet zo groot. Meestal is het een heemtuinexemplaar of het resultaat van een zaailing als experiment "hoe het vroeger ging". Dit verklaard de gele stippen op het Floron verspreidingskaartje. Paarse morgenster bloeit in Juni/Juli. Soms iets eerder. 

Er komen minstens 5 Morgenster (Tragopogon) soorten in het wild voor in Nederland:

• Bleke morgenster (Tragopogon dubius) - zeldzaam
• Gele morgenster (Tragopogon pratensis subsp. pratensis) - algemeen
• Kleine morgenster (Tragopogon pratensis subsp. minor) - zeldzaam
• Oosterse morgenster (Tragopogon pratensis subsp. orientalis) - zeldzaam/ingezaaid/wel inheems
• Paarse morgenster (Tragopogon porrifolius) - vrij zeldzaam/ingezaaid

Paars want er bestaat ook nog een Gele morgenster (Tragopogon pratensis subsp. pratensis).

Deze plant bloeit alleen s'morgens en sluit s'middags al. Qua vorm lijkt deze plant op een ster door de 8 uitstekende kelkbladen (deze zijn beduidend langer dan de kroonbladen) wat zich onderscheidt tot andere composieten.

Zie ook de wetenschappelijke verklaring

• Frysk: Pearse moarnsstjer
• English: Salsify, Vegetable Oyster
• Français: Salsifis à feuilles de poireau, Salsifis blanc
• Deutsch: Haferwurz
• Espanõl: ?
• Italiano: Barba di becco violetta
• Svenska: Äkta haverrot
• Norsk: 
• Dansk: Havrerod

Er zijn twee Engelse namen:

1. Salsify. Dit betekent "schorseneren". De wortels werden vroeger gegeten als schorseneren. Maar het schoonmaken was niet makkelijk. Na schillen van de wortels komt er een kleverige vloeistof vrij. Later werd de Grote schorseneer (Scorzonera hispanica). Deze was makkelijker te verwerken. Grote schorseneer is geen rechtstreekse familie maar wel nou verwant aan Paarse morgenster.
2. Vegetable Oyster. Dit betekent "groente oester". Dit omdat de wortels van Paarse morgenster naar oesters smaken.

Voor de verspreiding van de Paarse morgenster in Engeland zie deze kaart.

De Franse naam is Salsifis à feuilles de poireau. Dit betekent "schorseneer met preivormige bladen" Dus net als het tweede gedeelte van de wetenschappelijke naam. Een andere naam is Salsifis blanc. Dit betekent "witte schorseneer". De Schorseneer die later veel Grote schorseneer (Scorzonera hispanica) gekweekt werd heeft bruine wortels.

De Duitse naam is Haferwurz. Dit betekent "haverwortel". De wortels van deze plant stonden bekend als een zeer bruikbare voedingsbron (zie vorige verklaringen). Daarom stond Paarse morgenster bekend als haverwortel. Maar de  plant is absoluut geen familie van Haver (Avena sativa). Dit is namelijk een grassensoort.

De Spaanse naam is mij onbekend.

In Spanje kent men minstens vier namen voor elke plant. De algemene volksnaam, de Catalaanse naam (Provincie in Noord+Oost Spanje tegen de Pyreneeën aan), de Gallische naam (provincie in Noord-West-Spanje) en de Baskische naam (provincie in West-Spanje tegen de Pyreneeën aan). Ik heb de meest voorkomende algemene naam gebruikt.

De Italiaanse naam is Barba di becco violetta. Dit betekent "baard van snavel violet". Niet te vertalen dus. Het woord Baard verwijst naar de wetenschappelijke naam voor Gele morgenster, Tragopogon pratensis subs. pratensis. Het woord Snavel kan ik niet zo goed thuis brengen. Misschien de smalle stengelbladeren maar de echte verklaring is mij onbekend. Violet is natuurlijk de kleur van de bloem in tegenstelling tot die andere Barba di becco (de (commune). De Gele morgenster dus. Er is niet één specifieke Italiaanse naam voor een plant, dit verschilt per regio.

Er is niet één specifieke Italiaanse naam voor een plant, dit verschilt per regio. Er is een algemene volksnaam en ook nog een variatie of een volledige andere naam in een van de 17 provincies. Ik heb de meest voorkomende algemene naam gebruikt.

De Spaanse naam is salsifí blanco. Dit betekent "witte schorseneer".

De Zweedse, Noorse en Deense naam is min of meer gelijk, Äkta haverrot/Havrerot/Havrerod. Dit betekent "echte haverwortel/haverwortel/haverwortel. Voor de verklaring zie de Duitse naam.

Voor de verspreiding van Paarse morgenster in Zweden zie deze kaart.

Ecologie

Bodem
Zonnige, warme plaatsen op vochtige, matig voedselrijke tot voedselrijke grond (klei en stenige plaatsen).

Groeiplaats
Dijken, bermen, ruigten (humeuze ruigten) en puin.

Verspreiding

Nederland
Zeldzaam in zeekleigebieden (Noordwest-Friesland, Noord-Groningen, Noord-Holland en Zeeland). Elders zeer zeldzaam.

Vlaanderen
Niet in Vlaanderen, maar soms wel als adventief (tijdelijk).

Wallonië
Niet in Wallonië.

Wereld
Oorspronkelijk uit Zuidwest-Azië en Zuidoost-Europa (Middellandse Zeegebied). Ingeburgerd op een aantal plaatsen in West-Europa en in Noord-Amerika.

Bron: Wilde-planten.nl / Klaas Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NL

FLORON Verspreidingsatlas vaatplanten