Scherpe boterbloem (Ranunculus acris)

De Scherpe boterbloem is samen met de Kruipende boterbloem (Ranunculus repen) een van de eerste die bloeit. Namelijk in April al. Hij bloeit tot en met de herfst.

Op de website van Flora van Nederland is een Videodeterminatie van deze plant te zien.

Als je Boterbloem bij Google intypt blijkt dat er heel veel soorten zijn.

• Akkerboterbloem (Ranunculus arvensis) - Zeer zeldzaam
• Behaarde boterbloem (Ranunculus sardous) - Algemeen
• Blaartrekkende boterbloem (Ranunculus secretaris) - Algemeen
• Bosboterbloem (Ranunculus polyanthemos subsp. nemorosus) - Zeer zeldzaam
• Egelboterbloem (Ranunculus flammula) - Algemeen
• Grote boterbloem (Ranunculus lingua) - Algemeen
• Gulden boterbloem (Ranunculus auricomus)  = Vrij zeldzaam
• Kalkboterbloem (Ranunculus polyanthemos subsp. polyanthemoides) - Zeer zeldzaam
• Kleine boterbloem (Ranunculus parviflorus) - Zeldzaam
• Knolboterbloem (Ranunculus bulbosus) - Algemeen
• Kruipende boterbloem (Ranunculus repen) - Algemeen
• Scherpe boterbloem (Ranunculus acris) - Algemeen

En als je Ranunculus (de familie waar de Boterbloem toe behoort) bij Google intypt krijg je nog eens 9 soorten:

• Gewoon/vreemd speenkruid (Ranunculus ficaria) - Algemeen
• Fijne/zilte/grote waterranonkel (Ranunculus aquatilis/peltatus) - Algemeen
• Kleine waterranonkel (Ranunculus trichophyllus) - Zeldzaam
• Klimopwaterranonkel (Ranunculus hederaceus) - Zeldzaam
• Penseelbladige waterranonkel (Ranunculus penicillatus)  - Zeer zeldzaam
• Stijve waterranonkel (Ranunculus circinatus) - Algemeen
• Vlottende waterranonkel (Ranunculus fluitans) - Zeldzaam
• Witte waterranonkel (Ranunculus ololeucos) - Zeldzaam
• Zilte waterranonkel (Ranunculus baudotii) Zeldzaam

Een lange lijst dus!! Dit geeft aan dat als iemand zegt "ik zag een Boterbloem" dan moet het antwoord moet zijn. "Welke van de 11 soorten.  En ze lijken ook nog allemaal op elkaar. (althans een heleboel). Dus bijna overbodig om te zeggen dat een goede flora echt nodig is. Alle Ranunculus soorten zijn giftig voor vee, maar hun onaangename smaak zorgt dat het vee ze vanzelf laat staan. Vergiftiging kan wel optreden wanneer boterbloemen overvloedig voorkomen in reeds afgegraasde weiden waar weinig eetbaars overgebleven is.

Het woord scherpe is als volgt te verklaren: Scherp smakend door de aanwezigheid van protoanemonine. Bij het drogen wordt de protoanemonine omgezet naar het minder scherpe anemcunine, echter nog steeds giftig bij grote hoeveelheden! Daarom eet het vee ook niet van deze Boterbloem.

De gele kroonbladeren hebben een boterachtig, waterafstotend, oppervlak waar de plant zijn naam aan ontleend. Een mooi verhaal over de gele kleur is te vinden op een pagina van Nature Today.

Zie ook de wetenschappelijke verklaring.

• Frysk: Bûterblom
• English: Meadow Buttercup
• Français: Renoncule âcre
• Deutsch: Scharfer Hahnenfuß
• Espanõl: Botón de oro
• Italiano: Ranuncolo comune
• Svenska: Vanlig smörblomma
• Norsk: Engsoleie
• Dansk: Bidende Ranunkel

De Engelse naam is Meadow Buttercup. Dit betekent "weide boterbloem". Alle leden van de Ranonkelfamilie (Ranunculaceae) heten in Engeland Buttercups net zoals het tweede deel van de Nederlandse naam. Deze Boterbloem heeft toevallig het voorvoegsel Weide gekregen. Volstrekt willekeurig want vele soorten Boterbloemen bloeien in de weideomgeving.

Voor de verspreiding van de Scherpe boterbloem in Engeland zie deze kaart.

De Franse naam is Renoncule âcre. Dit is de Franse benaming voor de volledige wetenschappelijke naam.

De Duitse naam is Scharfer Hahnenfuß. Het Scherpe komt van het eerste deel van de Nederlandse naam. Hahnenfuß betekent "hanevoet/poot". Veel boterbloemen hebben ingesneden bladeren. Ze zijn soms zo diep ingesneden, dat de bladschijf uit verschillende los­se blaadjes is samengesteld. In dit typische boterbloemblad zag men vroeger enige gelijkenis met een vogelpoot, vandaar de volksnamen Kraaienpoot en Hanenvoet.

De Spaanse naam is Botón de oro

In Spanje kent men minstens vier namen voor elke plant. De algemene volksnaam, de Catalaanse naam (Provincie in Noord+Oost Spanje tegen de Pyreneeën aan), de Gallische naam (provincie in Noord-West-Spanje) en de Baskische naam (provincie in West-Spanje tegen de Pyreneeën aan). Ik heb de meest voorkomende algemene naam gebruikt.

De Italiaanse naam is Ranuncolo comune. Dit betekent "gewone Ranonkel". Net zoals in Nederland zijn er vele soorten Rononkels in Italië dus het :gewoon" is puur ter onderscheid.

Er is niet één specifieke Italiaanse naam voor een plant, dit verschilt per regio. Er is een algemene volksnaam en ook nog een variatie of een volledige andere naam in een van de 17 provincies. Ik heb de meest voorkomende algemene naam gebruikt.

De Zweedse naam is Vanlig smörblomma. Vanlig betekent "gewoon" en Smörblomma betekent "boterbloem", dus "gewone boterbloem. Net zoals in Engeland heten alle leden van de Ranonkelfamilie (Ranculaceae) in Zweden Smörblomma en heeft deze soort het voorvoegsel Vanlig gekregen, volstrekt willekeurig.

Voor de verspreiding van Scherpe boterbloem in Zweden zie deze kaart.

De Noorse naam is Engsoleie. Dit betekent "weide boterbloem", net zoals de Engelse naam. Solei komt van Soleie wat Boterbloemfamilie betekent waar deze plant toe behoort. Maar wat Solei echt betekent is mij nog onbekend.

De Deense naam is Bidende Ranunkel. Dit betekent "bijtende ranonkel".

Scherpe boterbloem staat op zonnige, vochtige, (zeer) voedselrijke, matig zure tot kalkhoudende en humeuze bodems bestaande uit vrijwel alle grondsoorten, waarbij de droogste, natste en voedselarmste standplaatsen gemeden worden. Ze verdraagt bemesting en beweiding goed, groeit in bermen en in vochtige, bemeste graslanden, in hooilanden en in uiterwaarden, aan slootkanten, langs bospaden en op kapvlakten, in duinvalleien en in leemgroeven. In blauwgraslanden geeft ze plekken aan waar hooi verbrand is of is blijven liggen; in zandgebieden zoals de Veluwe geeft Scherpe boterbloem de plaatsen aan waar leem aanwezig is. Het is van oorsprong een Europese plant (Nederland valt geheel binnen het areaal). De soort is zeer algemeen in heel Nederland. De bestuiving geschiedt normaal door insecten, wat voor deze Boterbloem ook noodzakelijk is omdat alleen kruisbestuiving voor een goede vruchtzetting zorgt. Vroeger werd ze aangewend bij huidziekten en gewrichtsontsteking en tegenwoordig nog altijd verwerkt in bepaalde homeopathische preparaten.

CC-BY-SA 3.0 René van Moorsel, 2015

Bron: Wilde-planten.nl / Klaas Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NL

FLORON Verspreidingsatlas vaatplanten