Slaapbol (Papaver somniferum)

De papaver staat om drie dingen bekend. Ten eerste dat de plant word geteeld voor verdovende middelen. Niet elke soort is hier geschikt voor. Het betreft hier meestal de Papaver somniferum (Slaapbol). Ten tweede is de plant symbool geworden van de eerste wereld oorlog. Na al dat bloedvergieten verschenen op de graven van gesneuvelde soldaten Papavers. De Engelse naam Flanders poppy verwijst hier ook naar. Op de website van historiek.net staat het volledige verhaal. Ten derde de opvallend mooie verschijning. Meestal betreft dit de vuurrode verschijning van de Grote klaproos (Papaver rhoeas) of een cultuurvariant. Helaas verliest de plant na een stevige regenbui of flinke wind zijn mooie kroonbladen.

Ook werd het sap van de uitgeperste bloembladen van twee Papaver-soorten (de Papaver rhoeas (Grote klaproos) en de Papaver argemone (Ruige klaproos))  vroeger gebruikt om de korst van een Noord-Hollandse kaas rood te kleuren i.p.v. Tournesol (soort lakmoes kleurstof) te gebruiken. De kaas kreeg de naam Roodkorst.

Slaapbol bloeit in Juni, Juli en Augustus.

Er komen minstens 7 soorten Klaprozen/Papavers (Papaver) in het wild voor in Nederland:

• Bleke klaproos (Papaver dubium) - Algemeen
• Donzige klaproos (Papaver atlanticum) - Zeldzaam
• Grote klaproos (Papaver rhoeas) - Algemeen
• Reuzenklaproos (Papaver orientale) - Zeldzaam/Verwilderd
• Ruige klaproos (Papaver argemone) - Algemeen
• Slaapbol (Papaver somniferum) - Algemeen/Verwilderd
• Schijnpapaver (Papaver/Meconopsis cambrica/cambricum) - Algemeen

Het woord Slaap zegt genoeg. Van het gedroogde sap van de maanzaadbollen worden/werden verdovende middelen gemaakt die een zekere "slaap" veroorzaken. Deze olie heet in het Grieks Opion vandaar de naam opium. Dit is al duizenden jaren bekend als geneeskruid én psychoactief, verslavend genotmiddel.

Bol slaat natuurlijk op de mooie bolle zaaddoos van de plant.

Zie ook de wetenschappelijke verklaring

• Frysk: Moankop
• English: Opium Poppy
• Français: Pavot somnifère
• Deutsch: Schlaf-Mohn
• Espanõl: Adormidera
• Italiano: Papavero da oppio
• Svenska: Opievallmo
• Norsk: Opiumsvalmue
• Dansk: Opiumvalmue

De Engelse naam is Opium Poppy. Dit is dus dus de beruchte Papaver. Maar deze plant wordt dus verbouwd voor medische toepassing van opium en iets simpels, maanzaad. Het woord Poppy is niet zo makkelijk te verklaren. Er zijn wel 4! mogelijke oplossingen. Allemaal uitgelegd op deze Wikki-pagina.

De Franse naam is Pavot somnifère. Pavot is de Franse benaming voor Papaver. Somnifère is de benaming voor het tweede gedeelte van de wetenschappelijke naam.

De Duitse naam is Schlaf-Mohn. Het is de Duitse benaming voor de volledige Nederlandse naam. Mohn betekent "maanzaad". De betekenis van Maan in het woord Maanzaad is vanwege de gelijkenis met deze planeet. Het woord Maan of Meen komt uit het middelnederlands. Ook het Middelengelse kent de vorm Mecop en ook het Middelnederduits kent de naam Mānkop. Deze en vele andere vormen zie je in diverse talen bij de vele volksnamen terug.

De Spaanse naam is Adormidera. Dit betekent "slaapbol. Dus het is de Spaanse benaming van ook de volledige Nederlandse naam.

In Spanje kent men minstens vier namen voor elke plant. De algemene volksnaam, de Catalaanse naam (Provincie in Noord+Oost Spanje tegen de Pyreneeën aan), de Gallische naam (provincie in Noord-West-Spanje) en de Baskische naam (provincie in West-Spanje tegen de Pyreneeën aan). Ik heb de meest voorkomende algemene naam gebruikt.

De Italiaanse naam is Papavero da oppio. Papavero wordt bij het eerste gedeelte van de wetenschappelijke uitgelegd. Da oppio betekent "van opium", dus gelijk aan de Engelse naam.

Er is niet één specifieke Italiaanse naam voor een plant, dit verschilt per regio. Er is een algemene volksnaam en ook nog een variatie of een volledige andere naam in een van de 17 provincies. Ik heb de meest voorkomende algemene naam gebruikt.

De Zweedse , Noorse en Deense naam is nagenoeg gelijk, Opievallmo,Opiumsvalmue/Opiumvalmue. Dit betekent in alle drie de talen "opium valmo(ue)". Valmo(eu) komt van Val/Valen wat zoiets als verdoven betekent, verwijzend naar de ingrediënten die een verdovend (verschild per soort Papaver) effect hebben. En Mo(eu) komt van Mohn. Dit woord wordt bij de Duitse naam uitgelegd.

Ecologie

Bodem
Zonnige, open plaatsen op vrij droge tot vochthoudende, matig voedselrijke tot voedselrijke, zandgrond.

Groeiplaats
Omgewerkte grond, braakliggende grond, ruderale plaatsen en vloedmerken langs de kust.

Verspreiding

Nederland
Vaak verwilderd, maar niet echt ingeburgerd. Het meest in de kustgebieden.

Vlaanderen
Verwilderd.

Wallonië
Verwilderd.

Wereld
Oorspronkelijk uit Zuid-Europa en Zuidwest-Azië. Op veel plaatsen is de soort tegenwoordig min of meer ingeburgerd.

Bron: Wilde-planten.nl / Klaas Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NL

FLORON Verspreidingsatlas vaatplanten