Tijmereprijs (Veronica serpyllifolia)

Tijmereprijs is de enige Ereprijs met een eindelingse tros die meer wit dan blauw is. Geen uniek en officieel determinatie kenmerk maar wel opvallend. Het plantje bloeit vanaf April tot in de herfst.

Dit geslacht komt vaak voor, er komen minstens 21 soorten Ereprijs (Veronica) in het wild voor in Nederland:

• Aarereprijs (Veronica spicata) - Zeldzaam
• Akkerereprijs (Veronica agrestis) - Algemeen
• Beekpunge (Veronica beccabunga) - Algemeen
• Blauwe waterereprijs (Veronica anagallis-aquatica) - Algemeen
• Bosereprijs (Veronica montana) - Vrij zeldzaam
• Bosklimopereprijs (Veronica hederifolia subsp. lucorum) - Vrij zeldzaam
• Brede ereprijs (Veronica austriaca) - Vrij zeldzaam
• Doffe ereprijs (Veronica opaca) - Zeldzaam
• Draadereprijs (Veronica filiformis) - Algemeen
• Gewone ereprijs (Veronica chamaedrys) - Algemeen
• Gladde ereprijs (Veronica polita) - Vrij zeldzaam
• Grote ereprijs (Veronica persica) - Algemeen
• Handjesereprijs (Veronica triphyllos) - Zeer zeldzaam 
• Klimopereprijs (Veronica hederifolia) - Algemeen
• Lange ereprijs (Veronica longifolia) - Vrij zeldzaam
• Mannetjesereprijs (Veronica officinalis) - Algemeen
• Rode waterereprijs (Veronica catenata) - Algemeen
• Vreemde ereprijs (Veronica peregrina) - Algemeen
• Schildereprijs (Veronica scutellata) - Algemeen
• Tijmereprijs (Veronica serpyllifolia) - Algemeen
• Veldereprijs (Veronica arvensis) - Algemeen

Hoe komt een Nederlandse naam tot stand?

De bladeren van dit plantje hebben enige gelijkenis met die van Wilde tijm.

Er zijn drie verklaringen voor de naam Ereprijs:

1. Volgens de Belgischer botanist Dodoens verdienen deze planten eer ende prijs oft loff vanwege hun geneeskrachtige eigenschappen. Zij zijn dus met alle eer te prijzen.
2. Een niet zo plausibele verklaring van de naam Ereprijs zou het plantje te danken hebben aan het feit dat in de Middeleeuwen, winnaars van grote toernooien een krans kregen van de bloemen.
3. Men beweert dat een Frankische koning, die vele jaren aan een huiduitslag leed, daarvoor op goede raad van een jager dit plantje gebruikte en genas. Toen gaf hij de plant de naam Ereprijs.

Rembert Dodoens schreef het al in zijn Cruydeboeck in 1554 'Eerenprijs es tweederleye van gheslacht/ dat eene es dat oprecht Eerenprijs datmen Eerenprijs manneken heet. Dat ander een cruydeken den Eerenprijs seer ghelijckende/ dat men Eerenprijs wijfken nuempt.  Dit werden later de twee Ereprijs-soorten Veronica officinalis (Mannetjesereprijs) en Tijmereprijs (Veronica serpyllifolia). Hij noemden deze twee soort toen Eereprijsmanneken en Eereprijswijfken. De tweede naam, Eereprijswijfken wordt tegenwoordig nog niet meer gebruikt.

Zie ook de wetenschappelijke verklaring.

• Frysk: Streept blaublomke
• English: Thyme-leaved Speedwell
• Français: Veronique à feuilles de serpolet
• Deutsch: Quendel-Ehrenpreis
• Espanõl: Ontineta
• Italiano: Veronica a foglie di serpillo
• Svenska: Majveronika
• Norsk: Bleikveronika
• Dansk: Glat Ærenpris

De Engelse naam is Thyme-leaved Speedwell. Dit is min of meer de Engelse vertaling van de volledige Nederlandse naam. Speedwell is een algemene term die wordt gebruikt voor elke plant uit het geslacht Veronica. Speed betekent "snel" en Well "goed". Het zegt iets over het groeigedrag van dit plantje. De naam Speedwell geeft aan dat Gewone ereprijs snel/goed groeit. Speed betekent dus "snel" en Well "goed".

Voor de verspreiding van Tijmereprijs in Engeland zie deze kaart.

De Franse naam is Veronique à feuilles de serpolet. Dit is de Franse benaming voor het eerste deel van de wetenschappelijke naam en de woorden Feuilles de serpolet dat "bladeren van de (kleine) tijm".

De Duitse naam is Quendel-Ehrenpreis. Dit betekent ook Tijmereprijs.

De Spaanse naam is Ontineta. De betekenis hiervan is mij onbekend.

De Italiaanse naam is Veronica a foglie di Serpillo. Dit betekent "Veronica met bladeren zoals die van Tijm", een variant op de Nederlandse naam dus.

Er is niet één specifieke Italiaanse naam voor een plant, dit verschilt per regio. Er is een algemene volksnaam en ook nog een variatie of een volledige andere naam in een van de 17 provincies. Ik heb de meest voorkomende algemene naam gebruikt.

De Zweedse naam is Majveronika. Dit betekent "meiveronica". Er zijn meer planten van dit geslacht die in die in Mei bloeien, bijv. Grote ereprijs (Veronica persica) Dus het woord Maj is puur ter onderscheid van andere soorten Veronica.

Voor de verspreiding van Tijmereprijs in Zweden zie deze kaart.

De Noorse en naam Bleikveronika. Dit betekent natuurlijk "bleke veronika". Deze Ereprijs is iets gekleurd (zie paragraaf Algemeen) maar toont bleek.

De Deense naam is Glat Ærenpris. Dit betekent natuurlijk "gladde ereprijs". De plant is vaak volledig of bijna glad, maar dit varieert vaak. Vooral bos-vorm (Veronica serpyllifolia ssp. humifusa) is vaak heel dicht kort haar-donzig, ondanks de naam.

Ecologie

Bodem
Zonnige tot half beschaduwde plaatsen op vochtige, matig voedselrijke, vaak verdichte, humushoudende, zwak zure tot neutrale, vaak enigszins verstoorde grond (zand, leem, zavel en klei, maar vrijwel niet op zeeklei). Ook als pionier.

Groeiplaats
Grasland (weinig bemeste weilanden, vaak onder prikkeldraad en in paardenweitjes, kortblijvend grasland en gazons), akkers, bossen (langs bospaden), langs zandwegen in bosgebieden en afgravingen (zandafgroeven).

Verspreiding

Nederland
Algemeen.

Vlaanderen
Algemeen, maar zeldzaam in de Polders.

Wallonië
Vrij algemeen.

Wereld
Oorspronkelijk uit Europa, West- en Midden-Azië en een klein gebied in Noord-Afrika. Nu ingeburgerd in alle werelddelen, in gebieden met een gematigd klimaat.

Bron: Wilde-planten.nl / Klaas Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NL

Een hééél uitgebreid verhaal over de verklaring voor het woord Veronica

FLORON Verspreidingsatlas vaatplanten