Algemeen
Voorjaarshelmkruid is best wel een aparte verschijning. Het is een bijna 1 meter hoge plant met een relatief dikke stengel en met bloemen die totaal niet lijken op wat je voorstelt van een bloem. Qua determineren dus, als deze bloeit, is niet moeilijk. Het is een echte Stinsenplant die buiten echte Stinzenmilieus best zeldzaam is (zie verspreidingskaartje). Wel wordt hij af en toe ingezaaid. Dit verklaart de gele stippen op het vespreingskaartje. Hij bloeit natuurlijk al in April tot en met Juni.
Er komen minstens 5 Helmkruid (Scrohularia) soorten in het wild voor in Nederland:
- Geoord helmkruid (Scrophularia auriculata) - algemeen
- Gevleugeld helmkruid (Scrophularia umbrosa) - algemeen
- Knopig helmkruid (Scrophularia nodosa) - algemeen
- Koraal helmkruid (Scrophularia peregrina) - zeer zeldzaam/verwilderde tuinplant
- Voorjaarshelmkruid (Scrophularia vernalis) -algemeen
Verklaring Nederlandse naam
Voorjaar is natuurlijk omdat deze plant al zo vroeg bloeit.
En de bloem heeft enige gelijkenis met een helm. Alhoewel de "helm" eigenlijk bedoeld is voor een andere soort in deze familie, het Knopig helmkruid (Scrophularia nodosa).
Meer
Zie ook de wetenschappelijke verklaring verklaring.
Namen in andere talen
- Frysk: Ier helmkrûd
- English: Yellow Figwort
- Français: Scrofulaire printanière
- Deutsch: Frühlings-Braunwurz
- Espanõl: ?
- Italiano: Scrofularia gialla
- Svenska: Vårflenört
- Norsk: Vårbrunrot
- Dansk: VårBrunrod
verklaring Buitenlandse namen
De Engelse naam is Yellow Figwort. Dit betekent "gele vijgwortel. Gele want de bloemen zijn geelachtig maar het is meer ter onderscheidt van andere soorten als bijv. Knopig helmkruid (Scrophularia nodosa). Vijgwortel kan twee verklaringen hebben:
- De wortel van deze plant is knolvormig dus deze is vijgvormig.
- De knolvormige wortel werd gebruikt om aambeien (vijgvormig) te genezen. Een oud kruidboek uit 1554 schreef al "Die wortel inghenomen verdroocht ende gheneest die speenen".
Voor de verspreiding van Voorjaarshelmkruid in Engeland zie deze kaart.
De Franse naam is Scrofulaire printanière. Dit is de Franse benaming voor de volledige wetenschappelijke naam.
De Duitse naam is Frühlings-Braunwurz. Dit betekent "voorjaars-bruinwortel/kruid". Hiermee worden de bruine bloemen (braun) en de knopige wortelstok (het oudduitse Wurz) bedoeld. Alle Scrophularia worden in Duitsland Braunwurtz genoemd. Bij deze plant gaat het dus niet om de bruine bloemen (alleen bij Knopig helmkruiden zij deze aan de binnenkant bruin, iets wat bij andere planten zelden voorkomt) maar om de kleur van de wortel.
De Spaanse naam is mij onbekend. Er zijn dan ook niet of nauwelijks waarnemingen in Spanje.
De Italiaanse naam is Scrofularia gialla. Dit betekent "gele Scrophularia". Het gele is ter onderscheid. De Scrophularia nodosa (Knopig helmkruid) is bijv. rood/bruin. Alhoewel deze plant niet bepaald echt geel is.
Er is niet één specifieke Italiaanse naam voor een plant, dit verschilt per regio. Er is een algemene volksnaam en ook nog een variatie of een volledige andere naam in een van de 17 provincies. Ik heb de meest voorkomende algemene naam gebruikt.
De Zweedse naam is Vårflenört. Vår betekent "lente". Flen betekent "knobbel" en Ört/eurt/urt is de Scandinavische term voor "kruid", dus letterlijk "lenteknobbelkruid". De bloemen van deze plant zien er wel héél atypisch (als knobbels) uit. Deze Scrophularia bloeit in de lente.
Voor de verspreiding van Voorjaarshelmkruid in Zweden zie deze kaart.
De Noorse en Deense naam is nagenoeg het zelfde Vårbrunrot/VårBrunrod. Dit betekent "lente bruinwortel/kruid".
Ecologie & Verspreiding
Bodem Licht beschaduwde, soms vrij zonnige, min of meer open plaatsen op droge tot vochtige, matig voedselarme tot matig voedselrijke, zwak zure tot kalkrijke, vaak omgewerkte, humeuze zandgrond. Groeiplaats Zeeduinen (duinstruwelen, duinbossen, langs duinbospaden en bermen van duinwegen) en bossen en bosranden (bij buitenplaatsen en bergbossen). Verspreiding Nederland Vrij zeldzaam in de Hollandse duinen en zeldzaam in het midden van het land. Elders zeer zeldzaam. Vlaanderen Niet in Vlaanderen. Wallonië Zeer zeldzaam in het Maasgebied. Wereld Oorspronkelijk uit berggebieden in Zuidwest-Azië en Zuid- en Midden-Europa. Verder noordelijk is de soort ingeburgerd, tot in Midden-Scandinavië.
Bron: Wilde-planten.nl / Klaas Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NL
Verspreiding Voorjaarshelmkruid
FLORON Verspreidingsatlas vaatplanten
