Orobanche hederae (Klimopbremraap)

De planten uit de Bremraapfamilie zijn een van de weinige planten in Nederland die parasiteert op diverse specifieke soorten andere planten. Hij dood deze niet maar maakt gebruik van de voedingsstoffen waar de Bremraap dan weer van leeft  Met hun wortels onttrekken ze water en opgeloste stoffen aan de wortels van andere planten, maar de planten zijn zelf ook in staat tot fotosynthese. Alleen planten uit de familie van de Ratelaar en de Ogentroost doen dit ook. Al deze planten zijn een halfparasiet.

Over specifiek deze Bremraap staat op de website van Nature today een interessant artikel. 

Klimopbremraap (Orobanche hederae) komt oorspronkelijk in Nederland alleen voor op de Sint-Pietersberg. Vanaf de jaren tachtig duikt hij steeds vaker op in vooral stedelijk gebied in het westen en midden van het land. In 2008 zijn in Middelburg drie afzonderlijke groeiplekken ontdekt; in Den Helder en in noordelijk Friesland wordt de soort ook al enige jaren gesignaleerd. Een mogelijke oorzaak voor verschijnen ligt in het uitzaaien in de tuin door liefhebbers. Vervolgens breekt de soort makkelijk uit. Mogelijk speelt de klimaatopwarming een rol. Klimopbremraap heeft op zijn stedelijke groeiplaatsen een voorkeur voor klimophagen in de buurt van bestrating. Klimopbremraap bloeit in Juni, Juli en Augustus.

Er komen in minstens 8 soorten Bremraap (Orobanche) in het wild voor in Nederland:

• Bitterkruid bremraap (Orobanche picridis) - zeldzaam
• Blauwe bremraap (Orobanche purpurea) - zeldzaam
• Distelbremraap (Orobanche reticulata) - zeer zeldzaam
• Grote bremraap (Orobanche rapum-genistae) - zeer zeldzaam
• Klavervreter (Orobanche minor) - zeldzaam
• Klimopbremraap (Orobanche hederae) - zeldzaam
• Walstrobremraap (Orobanche caryophyllacea) - zeldzaam
• Tijmbremraap (Orobanche alba) - komt niet meer voor in Nederland

De officiële wetenschappelijke naam is Orobanche hederae Duby

De naam Orobanche afgeleid van het Orobos (Grieks) en betekent "erwt" en Agchein (Grieks) wat "wurgen" betekent. Deze plant parasiteert op een andere planten. Vaak op planten van de familie van de erwt (fabacea), vandaar deze naam. Dat wil zeggen, hij heeft geen chlorofyl en kan dus niet leven zonder een andere plant te "wurgen" (er op parasiteren) zoals op bijv. de onderstaande lijst.

Hederae is Latijn en betekent "omklemmen/vasthouden". Dit verwijst naar de plant waar deze Bremraap op paraciteert, de Hedera helix (klimop).

Meestal staat er achteraan de wetenschappelijke naam een afkorting. Dit is de afkorting van een wetenschapper/botanicus die deze plant deze plant heeft ontdekt/verzameld en tot details heeft beschreven. Soms staat er een tweede afkorting. Dan heeft een andere wetenschapper/botanist de plant nog beter  beschreven en iets gewijzigd. De eerste naam komt dan tussen haakjes te staan. In dit geval is dit Duby.

Dit staat voor Jean Étienne Duby (15 februari 1798 - 24 november 1885). Hij was een Zwitserse predikant en botanicus. In 1828 beschreef hij Orobanche hederae in de publicatie Aug. Pyrami de Candolle Botanicon Gallicum, pars prima Plantas Vascullares.

Zie ook de Nederlandse verklaring.

• Frysk: Klimmerblêdfretter
• English: Ivy Broomrape
• Français: Orobanche du lierre
• Deutsch: Efeu-Sommerwurz
• Espanõl:
• Italiano: Succiamele dell'edera
• Svenska: Murgrönssnyltrot
• Norsk: Bergflette-snylterot
• Dansk: Vedbend-Gyvelkvæler

De Engelse naam is Ivy Broomrape. Dit betekent letterlijk "op Hedera parasiterende bremraap". De Algemene naam voor Hedera helix is Ivy.  De herkomst van deze naam komt van het Oud Engelse iua, ook gerelateerd aan het Duitse Efeu. Het is eigenlijk een samengestelde naam afkomstig van 2 of 3 andere soorten planten. Maar wat het woord Ivy letterlijk betekend is mij onbekend. Het woord Broomrape bestaat uit twee delen. Het woord Broomrape bestaat uit twee delen. Broom verwijst naar Brem, de plant waar de Grote bremraap (Orobanche rapum-genistae) op parasiteert. Het woord Brem komt van het oud Engelse Brom dat is ontstaan uit het West-Germaanse Bráma- (Oudhoogduitse Bramo , "braamstruik"). Het gebruik van de takken van deze planten voor het vegen gaf aanleiding tot de term Broom (bezem) Rape betekent "raap". Raap komt van het woord Napus (Latijn) betekend "knol/raap". Dit omdat er een onderaardse knol/raap ontstaat (zie de Verklaring van de Nederlandse naam).

Voor de verspreiding van Klimopbremraap in Engeland zie deze kaart.

De Franse naam is Orobanche du lierre. Dit is een combinatie van het eerste deel van de wetenschappelijke naam en het woord "klimop".

De Duitse naam is Efeu-Sommerwurz. Efeu betekent "klimop". Dit betekent dat deze plant parasiteert op de Klimop. Alle Bremraap-soorten (Orobanche) heten in Duitsland Sommerwurz. Dit betekent letterlijk "zomerwortel". Dus een plant die parasiteert m.b.v. de wortel en bloeit in het begin van de zomer.

De Spaanse naam is mij onbekend. Het aantal varianten is zo groot dat ik de meest gebruikte naam niet ken.

In Spanje kent men minstens vier namen voor elke plant. De algemene volksnaam, de Catalaanse naam (Provincie in Noord+Oost Spanje tegen de Pyreneeën aan), de Gallische naam (provincie in Noord-West-Spanje) en de Baskische naam (provincie in West-Spanje tegen de Pyreneeën aan). Ik heb de meest voorkomende algemene naam gebruikt.

De Italiaanse naam is Succiamele dell'edera. Alle soorten Bremraap heten in Italië Succiamele. Dit woord bestaat uit twee delen. Succia komt van Succhiare dat "zuigen" betekent. De sappen worden als het ware omhoog gezogen (parasiteren op). Mele betekent "appel". Waarom is mij nog niet bekend. dell"edera betekent "van de Hedera. De plant (Klimop) waarop deze plant parasiteert.

Er is niet één specifieke Italiaanse naam voor een plant, dit verschilt per regio. Er is een algemene volksnaam en ook nog een variatie of een volledige andere naam in een van de 17 provincies. Ik heb de meest voorkomende algemene naam gebruikt.

De Zweedse naam is Murgrönssnyltrot. Mugröns komt van Murgröna betekent "klimop". Snyltrot komt van Snyltgåst wat "parasiet"betekent. Rot betekent "wortel".

Voor de verspreiding van Klimopbremraap in Zweden zie deze kaart.

De Noorse naam is Bergflette-snylterot. Bergflette betekent "klimop". Snylterot bestaat uit twee delen. Snylte betekent "parasiet/klaploper" en Rot betekent "wortel".

De Deense naam is Vedbend-Gyvelkvæler. Vedbend betekent "klimop".  Gyvelkvæler bestaat uit twee delen. Gyvel betekent "brem" en Kvæler komt van kvæle en betekent "wurgen/stikken".

Ecologie

Bodem
Beschaduwde tot half beschaduwde plaatsen op vochtige, voedselarme, humushoudende, kalkrijke grond (steenachtige plaatsen en mergel). Deze parasiet woekert op Klimop.

Groeiplaats
Bossen (loofbossen en hellingbossen), heggen (voedselrijke zomen), parken, plantsoenen en oude muren.

Verspreiding

Nederland
Zeer zeldzaam in Zuid-Limburg op de Sint Pietersberg bij Maastricht. Sinds kort ook elders, o.a. in enkele stedelijke gebieden.

Vlaanderen
Zeer zeldzaam in stedelijke omgeving.

Wallonië
Zeer zeldzaam in het Maasgebied.

Wereld
Zuidwest-Azië, Noord-Afrika en Zuid-, Midden- en West-Europa. Noordwestelijk tot in Ierland, oostelijk tot in de Kaukasus, zuidelijk tot in Noordwest-Afrika en noordelijk tot in Nederland.

Bron: Wilde-planten.nl / Klaas Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NL

FLORON Verspreidingsatlas vaatplanten