Peen (Daucus carota)

De plant onderscheidt zich van de bekende oranjegele wortel of waspeen (Daucus carota subsp. sativa) door zijn penwortel die wit, vertakt en minder vlezig is. Deze soort is trouwens een zeldzame verschijning in het wild. De bloemschermen van Peen (Daucus carota) maken slaapbewegingen. Dat betekent dat 's avonds de bloeiwijze zich bolvormig sluit en over gaat hangen, maar de volgende dag spreidt ze zich weer uit. En na de bevruchting vouwt het scherm zich met het beschermende omwindsel omhoog samen tot een nestachtig geheel. Vandaar de oude naam "vogelnest". De vruchten zijn voorzien van rijen stekels en klitten gemakkelijk aaneen. In het midden van de bloeiende plant bloeit één scharlaken rood bloemetje. De rode kleur komt door de stof anthocyaan. Waarschijnlijk dient dit bloemetje om insecten aan te trekken. Sommige volksnamen benoemen dit scharlaken rode bloemetje. Peen bloeit in Juni tot en met de herfst.

Op de website van Flora van Nederland is een Videodeterminatie van deze plant te zien.

De naam Peen wil zeggen dat de plant familie is van onze bospeen en winterpeen. Van oorsprong is dit een meervoudsvorm van het woord Peen. Omdat het enkelvoud nauwelijks voorkwam werd het door iedereen als meervoud aangevoeld, wortelen dus. De herkomst van het woord Peen is onzeker. Het is pas zeer laat opgetekend en er zijn geen verwante woorden in andere Germaanse of niet-Germaanse talen. De grondvorm van het woord Peen moet zijn geweest: pede, in de betekenis "wortel van planten".

Zie ook de wetenschappelijke verklaring.

• English: Wild Carrot, Queens Anne's Lace
• Français: Carotte sauvage
• Deutsch: Wilde Möhre
• Espanõl: Zanahoria silvestre
• Italiano: Carota selvatica
• Svenska: Vildmorot
• Norsk: Gulrot
• Dansk: Vild Gulerot

Er zijn twee Engelse namen:

1. Wild Carrot. Dit betekent "wilde peen". Het is de Engelse benaming voor de Nederlandse naam.

2. Queens Anne's Lace. Dit is eigenlijk een echte volksnaam maar zo mooi dat ik hem toch noem. De mooie Engelse naam Queens Anne's Lace komt van het verhaal dat Koningin Anna haar vinger prikte tijdens het maken van kantwerk/koord (lace). Deze schermbloemige werd in Noord Amerika geïntroduceerd door kolonisten. De scharlaken rode bloem die bijna altijd (heel soms niet) in het midden staat van het witte scherm staat voor de druppel bloed. De functie van de kleine rode bloem, gekleurd door anthocyanine ( water oplosbaar pigmenten) , is om insecten aan te trekken. Je ziet deze pigmenten o.a. terug bij de blauwe bes, framboos, zwarte rijst en zwarte sojabonen.

Voor de verspreiding van de Peen in Engeland zie deze kaart.

De Franse naam is Carotte sauvage. Dit betekent ook weer "wilde peen".

De Duitse naam is Wilde Möhre. Mhörhe is afkomstig van het Oudhoogduitse woord Maraha of Mohra, en slaat op de gele wortel of raap. De wortel van deze plant is wit. Het geel/oranje is pas later ontstaan.

De Spaanse naam is Zanahoria silvestre. Dit betekent "wilde wortel".

In Spanje kent men minstens vier namen voor elke plant. De algemene volksnaam, de Catalaanse naam (Provincie in Noord+Oost Spanje tegen de Pyreneeën aan), de Gallische naam (provincie in Noord-West-Spanje) en de Baskische naam (provincie in West-Spanje tegen de Pyreneeën aan). Ik heb de meest voorkomende algemene naam gebruikt.

De Italiaanse naam is Carota selvatica. Dit is de Italiaanse benaming voor het tweede gedeelte van de Nederlandse naam.

Er is niet één specifieke Italiaanse naam voor een plant, dit verschilt per regio. Er is een algemene volksnaam en ook nog een variatie of een volledige andere naam in een van de 17 provincies. Ik heb de meest voorkomende algemene naam gebruikt.

De Zweedse naam is Vildmorot. Dit betekent "wilde wortel".

Voor de verspreiding van Peen in Zweden zie deze kaart.

De Noorse en Deense naam is nagenoeg gelijk, Gulrot/Vild Gulerod. Dit betekent geel wortel/wilde geelwortel.

Ecologie

Bodem
Zonnige, open tot grazige plaatsen op droge tot matig vochtige, matig voedselarme tot matig voedselrijke, hoogstens matig bemeste, vaak kalkhoudende grond (mergel, löss, leem, zand, zavel, lichte klei en stenige plaatsen).

Groeiplaats
Grasland (licht bemest grasland, hooiland en kalkhellingen), bermen, dijken, zeeduinen (duinhellingen), braakliggende grond, industrieterreinen, haventerreinen, langs spoorwegen (spoorbermen en spoorwegterreinen), ruigten, afgravingen (kleigroeven, leemgroeven en steengroeven) en op de bovenste randen van kwelders (schorren).

Verspreiding

Nederland
Algemeen, maar vrij zeldzaam in Drenthe, het noordoosten van Overijssel en in Zuidoost-Fryslân.

Vlaanderen
Algemeen, maar plaatselijk zeldzamer (o.a. in de Kempen).

Wallonië
Algemeen, maar vrij zeldzaam in de Ardennen.

Wereld
In alle werelddelen, in gebieden met een gematigd of warm klimaat. Peen komt oorspronkelijk uit Zuidwest-Azië en Zuid-, West- en Midden-Europa.

Bron: Wilde-planten.nl / Klaas Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NL

FLORON Verspreidingsatlas vaatplanten