Petasites hybridus (Groot hoefblad)

Groot hoefblad is een heel aparte verschijning. Eerst komt de bloem boven de grond. Hoe zacht de winter ook is geweest, pas als deze bijna over is gebeurt dit. De plant behoort tot de naaktbloeiers, de bladeren verschijnen pas na de bloei. Naast Klein hoefblad (Tussilago farfara) is Groot hoefblad één van de weinige die dit doen. Ook bij bijv. Herfsttijloos (Colchicum autumnale) is dit ook het geval. Alleen bij deze plant vormen zich in het voorjaar de bladeren en in het najaar bloeit hij pas. Deze plant is trouwens niet dezelfde soort als Klein hoefblad. Bloem is in dit geval een vreemd woord, je hebt meer een associatie van een stengel met kroonbladen. Op een afstand gezien oogt deze bloem een beetje saai en kleurloos maar dichterbij (zie foto) is het een mooie gewaarwording. Pas als deze bloem is uitgebloeid komen de bladeren. Eerst bescheiden maar uiteindelijk groeien ze enorm door tot ruim een halve meter doorsnede. Aan het verschijnsel dat deze 'bloemen" voor het stengelblad verschijnen heeft deze plant de naam ‘Filiae ante patrem’, de dochters (bloemen) voor de vader, te danken die de plant in de Middeleeuwen kreeg. Alhoewel het Groot hoefblad en het Klein hoefblad (Tussilago farfara) dezelfde Nederlandse 'achter' naam hebben zijn ze absoluut niet van het zelfde  geslacht. Wat ik al zei, Groot hoefblad bloeit in Maart (vaak eerder) en April.

Op de website van Flora van Nederland is een Videodeterminatie van deze plant te zien.

Er komen 4 soorten Hoefblad (Petasites) soorten in het wild in Nederland voor:

• Groot hoefblad (Petasites hybridus ) - algemeen
• Japans hoefblad (Petasites japonicus) - vrij zeldzaam/ontsnapte stinsenplant
• Wit hoefblad (Petasites albus) - zeldzaam/ontsnapte tuinplant/aangeplant
• Winterheliotroop (Petasites pyrenaicus) - zeldzaam/verwilderde tuinplant

De officiële wetenschappelijke naam is Petasites hybridus (L.) G. Gaertn., B. Mey. & Scherb.

Petasites komt van Petasos (Grieks) en betekent "breedgerande hoed". Dit slaat op het grote blad van deze plant dat ontstaat na de bloei. Het werd vroeger gebruikt als paraplu of parasol (niet als hoed).

Hybridus (Latijn) betekent "bastaard". Echte hybriden geven meestal geen nakomelingen, de plant wordt alleen verspreid door de wortelstokken.

Meestal staat er achteraan de wetenschappelijke naam een afkorting. Dit is de afkorting van een wetenschapper/botanicus die deze plant deze plant heeft ontdekt/verzameld en tot details heeft beschreven. Soms staat er een tweede afkorting. Dan heeft een andere wetenschapper/botanist de plant nog beter  beschreven en iets gewijzigd. De eerste naam komt dan tussen haakjes te staan. In dit geval is dit (L.) G. Gaertn., B. Mey. & Scherb.

L. staat voor Carl Linnaeus. In 1753 beschreef hij de soort als Tussilago hybrida in de publicatie Species Plantarum.

G. Gaertn staat voor Philipp Gottfried Gaertner (29 oktober 1754 - 27 december 1825) was een Duitse botanicus. Samen met Bernhard Meyer en Johannes Scherbius was hij co-auteur van " Oekonomisch-technische Flora der Wetterau ", een publicatie waarin de drie mannen verschillende botanische geslachten en soorten beschreven. In 1801 werd de soort herschreven in deze publicatie als Petasites hybridus

B. Mey. staat voor Bernhard Meyer (24 augustus 1767 – 1 januari 1836) was een Duitse arts en natuuronderzoeker. Hij werd vooral bekend om drie verzamelwerken: de in 1799 gepubliceerde Oekonomisch-Technische Flora der Wetterau die hij samen Philipp Gottfried Gaertner (1754-1825) en Johannes Scherbius (1769-1813) schreef. Dit was een bron van veel eerste geldige beschrijvingen van planten.

Scherb. staat voor Johannes Scherbius (1 juni 1769, Frankfurt am Main - 8 november 1813) was een Duitse arts en botanicus. Met Philipp Gottfried Gaertner en Bernhard Meyer was hij co-auteur van " Oekonomisch-technische Flora der Wetterau " (Economische-technische flora van Wetterau ), een driedelig werk dat een bron was van wetenschappelijke namen voor tal van planten.

Zie ook de Nederlandse verklaring.

• Frysk: Grut hoefblêd
• English: Butterbur, Pestilence wort
• Français: Pétasite officinal
• Deutsch: Rote Pestwurz
• Espanõl: Pata de caballo
• Italiano: Farfaraccio maggiore 
• Svenska: Pestskråp, Pestilensrot
• Norsk: Lækjepestrot/legepestrot
• Dansk: Rød Hestehov, Tordenskræppe

Er zijn twee Engelse namen:

1. Butterbur: Butter betekent natuurlijk "boter". De vertaling van Bur komt steeds uit op "stekelvrucht". Maar aangezien deze plant nergens stekels heeft is Butterbur een vreemd woord. Groot hoefblad krijgt na de bloei grote bladeren waar vroeger bij warm weer ter verkoeling boter in werd verpakt. Ik ben één keer een zinvollere vertaling tegen gekomen. Bur komt uit het Deens en betekent "kooi".
2. Pestilence wort. Vrij vertaald betekent dit "pestblad/pestilentiekruid". Deze term kwam vroeger ook in Nederland voor. Groot hoefblad werd gezien als geneesmiddel tegen de gevreesde ziekte pest. Rembert Dodoens schreef al in zijn Cruijdeboeck "Pestilentie wortel ghedroocht/ ghepoedert en met wijn ghedroncken es een seer costelijcke medecijne teghen die pestilentie ende pestilentiale cortsen/ want zy doet den mensche zweeten/ ende daer duer drijft zy alle fenijn en quaet vier vander herten. Sy doodet die wormen/ en es een crachtighe medecijne teghen dat opclimmen ende obstijghen van der moedere/ inder selver manieren ghebruyckt". Kennelijk is deze informatie internationaal gedeeld want de naam Pestwortel zie je in meerdere talen terug.

Voor de verspreiding van het vrouwelijke Groot hoefblad in Engeland zie deze kaart.

Voor de verspreiding van het mannelijke Groot hoefblad in Engeland zie deze kaart.

De Franse naam is Pétasite officinal. Pétasite is de Franse benaming voor de eerste wetenschappelijke naam. Officinal is de Franse benaming voor Officinalis en dit komt van Officium (Latijn) en betekent "in dienst van". Een plant met de toevoeging Officinalis stond/staat in dienst van de wetenschap. Om de geneeskrachtige werking werd/wordt deze plant daarvoor gebruikt.

De Duitse naam is Rote Pestwurz. Dit betekent "rode pestwortel". De Stengel en "bloemen" van deze plant zijn (donker) rood en in de wortel zouden de meest effectieve stoffen zitten tegen de pest.

Voor de verspreiding van Groot hoefblad in Duitsland zie deze kaart.

De Spaanse naam is Pata de caballo. Dit betekent letterlijk "poot/been van een paard".

In Spanje kent men minstens vier namen voor elke plant. De algemene volksnaam, de Catalaanse naam (Provincie in Noord+Oost Spanje tegen de Pyreneeën aan), de Gallische naam (provincie in Noord-West-Spanje) en de Baskische naam (provincie in West-Spanje tegen de Pyreneeën aan). Ik heb de meest voorkomende algemene naam gebruikt.

De Italiaanse naam is Farfaraccio maggiore. We moeten de verklaring voor Farfaraccio bij de wetenschappelijke verklaring van het Klein hoefblad (Tussilago farfara) zoeken. Deze heet in Italië dan weer Tossilaggine comune. Maggiore betekent "groot" verwijzend naar de Nederlandse naam.

Er is niet één specifieke Italiaanse naam voor een plant, dit verschilt per regio. Er is een algemene volksnaam en ook nog een variatie of een volledige andere naam in een van de 17 provincies. Ik heb de meest voorkomende algemene naam gebruikt.

De Zweedse naam is Pestskråp: Eigenlijk is deze naam een beetje moeilijk te vertalen. Pest is al uitgelegd bij de Engelse en Duitse naam. Het woord Skråp komt uit de jaren omstreeks 1800 en is een z.g. Onomatopee. Dit is een woord dat een geluid weergeeft. In dit geval het geluid van "hol brullen/ritselen of regen dat op bladeren valt".

Voor de verspreiding van Groot hoefblad in Zweden zie deze kaart.

De Noorse naam is Lækjepestrot/legepestrot: Leakje of Lege betekent "arts" en Pestrot betekent weer "pestwortel". Deze naam geeft ook aan dat de plant medisch interessant was/is (zie ook de Franse naam).

Er zijn twee Deense namen:

1. Rød Hestehov:Dit betekent "rode paardenhoef". Een deel van de bloemen en de stengels zijn rood. Alle soorten Hoefblad heten in Denemarken Hestehov vanwege de gelijkenis van de stengelbladeren met een paardenhoef.
2. Tordenskræppe: Ook dit woord laat zich moeilijk vertalen. Torden is het geluid van de Donder en Skræppe is afgeleid van het eerste Zweedse woord.

FLORON Verspreidingsatlas vaatplanten