Algemeen
Jammer dat deze mooie plant zo weinig voor komt. Alleen langs onze kust is hij nog te vinden. Slanke gentiaan staat dus op de Rode lijst als Bedreigd en hij staat, inderdaad, te boek als een zeer zeldzame soort. Sinds 1950 is de plant met 50 % tot 75 % achteruit gegaan. Hij bloeit pas in Augustus, September en Oktober.
Er komen minstens 5 Gentiaan (Gentiana) soorten in het wild voor in Nederland:
- Draadgentiaan Cicendia filiformis) - zeldzaam
- Klokjesgentiaan (Gentiana pneumonanthe) - algemeen
- Kruisbladgentiaan (Gentiana cruciata) - zeer zeldzaam
- Veldgentiaan (Gentianella campestris subs. campestris) - zeer zeldzaam
- Slanke gentiaan (Gentianella amarella) - zeer zeldzaam
Verklaring
Deze Gentiaan wordt slank genoemd omdat de kelk van de plant smaller is t.o.v. andere Gentianen (bijv. de Veldgentiaan (Gentianella campestris)).
Gentiaan verwijst naar de familie waartoe deze plant behoort (de gentiaanfamilie (Gentianaceae). Volgens het Nederlands Etymologisch Woordenboek komt gentiaan misschien illyr (in het Latijn Illyricumen en het besloeg heel de Adriatische kuststrook van het vroegere Joegoslavië en het huidige Albanië.. De herkomst dat beschreven staat bij het verhaal van Plinius, dat de plant door de koning der Illyriërs Genti(u)s ontdekt zou zijn is niet meer dan volksetymologie. Alhoewel in het Cruijdeboeck deel 3 capitel 12, bladzijde 367-368 van Rembert Dodoens staat doodleuk "Gentius Coninck van Illyrien heeft dit cruyt ierst ghevonden ende tot den gebruyck der medecynen ghebrocht/ ende daer om worddet naer sijnen naem Gentiana ghenaempt."
Meer
Zie ook de wetenschappelijke verklaring.
Namen in andere talen
- English: Autumn Gentian
- Français: Gentianelle amère
- Deutsch: Bitterer Enzian
- Espanõl: ?
- Italiano:Genzianella amarella
- Svenska: Ängsgentiana
- Norsk: Bittersøte
- Dansk: Smalbægret Ensian
verklaring Buitenlandse namen
De Engelse naam is Autumn Gentian. Dit betekent "herfstgentiaan". Deze Gentiaan bloeit pas in Juli tot en met! de herfst.
Voor de verspreiding van Slanke gentiaan in Engeland zie deze kaart.
De Franse naam is Gentianelle amère. Dit is de Franse benaming voor de volledige wetenschappelijke naam.
De Duitse naam is Bitterer Enzian. Dit betekent "bittere gentiaan". Er zitten bitterstoffen/bitter smakende stoffen (gentiopikroside, amarogentine) in deze plant.
De Spaanse naam is mij onbekend.
De Italiaanse naam is Genzianella amarella. Dit is ook gelijk aan de volledige wetenschappelijke naam.
Er is niet één specifieke Italiaanse naam voor een plant, dit verschilt per regio. Er is een algemene volksnaam en ook nog een variatie of een volledige andere naam in een van de 17 provincies. Ik heb de meest voorkomende algemene naam gebruikt.
De Zweedse naam is Smalgentiana. Dit betekent "smalle gentiaan".
Voor de verspreiding van Slanke gentiaan in Zweden zie deze kaart.
De Noorse naam is Bittersøte. Dit betekent "bitterzoet". Ook weer vanwege de bitterstoffen netzoals de Duitse naam. Voor ons is Bitterzoet een verwarrende naam, je denkt meteen aan Bitterzoet (Solanum dulcamara). Maar die heet in Noorwegen Slyngsøtvier. Alhoewel de Deense naam dan weer.....Bittersød Natskygge is.
De Deense naam is Smalbægret Ensian. Dit betekent "smalbebekerde gentiaan". Naar de gelijkenis van de vorm van de bloemkorven. Net zoals de Seneciosoorten in Denemarken Brandbæger heten. Bij alle Senecio-soorten hebben de puntige schutbladen van de bloemkorf (de "beker" waar de bloem in zit) een zwart "aangebrand" uiteinde.
Ecologie & Verspreiding
Ecologie
Bodem
Zonnige plaatsen op vochtige tot vaak natte, matig voedselarme, vaak kalkrijke, soms vrij kalkarme, grazige grond.
Groeiplaats
Zeeduinen (lage zandheuveltjes in duinvalleien, laagblijvend duingrasland, wanden van kuilen, duinpaadjes en klippen en randen van strandvlakten die voor het grootste deel omringd zijn door duinen en zeer zelden door de vloed worden bereikt) en moerassen (kalkmoeras).
Verspreiding
Nederland
Zeldzaam in de duinen.
Vlaanderen
Niet in Vlaanderen (kijk bij Duingentiaan).
Wallonië
Niet in Wallonië.
Wereld
Koudere en koel-gematigde streken op het noordelijk halfrond, zuidelijk tot in Denemarken met o.a. Nederland en België als voorposten.
Bron: Wilde-planten.nl / Klaas Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NL
Verspreiding Slanke gentiaan
FLORON Verspreidingsatlas vaatplanten
