Achillea ptarmica (Wilde bertram)

Wilde bertram lijkt sprekend op een algemeen voorkomende plant van dezelfde familie, Duizendblad. Maar gelukkig hebben beide planten een totaal verschillend blad. Deze plant heeft een lancetvormig getand blad en Duizendblad heeft een sterk geveerd blad. Als je de bloemen van Wilde bertram van dichtbij bekijkt zie je dat de buisbloemen (midden in) wit/bruin zijn. Dit in tegenstelling tot die van het Duizendblad. Deze zijn geel/oranje. Ik schreef al, als je ze van dichtbij bekijkt. Wilde bertram loop je dus zo voorbij want je denkt al gauw dat het Duizendblad is. Samen met Wilde bertram zijn dit de enige soorten Achillea die in het wild voor komen. Heel soms kom je ook de gele (of geel-achtige) cultuur variant van Duizendblad tegen maar deze is zeldzaam. Wilde bertram bloeit in Juli, Augustus en September.

Op de website van Flora van Nederland is een Videodeterminatie van deze plant te zien.

De officiële wetenschappelijke naam is Achillea ptarmica L.

Planten van het geslacht Achillea danken hun naam aan het feit dat de plant werd gebruikt om de wond van Achilles (de krijgsheld van Troje) te behandelen.

De naam ptarmica komt van het Griekse woord ptairo dat "niezen" en "oorzaken niezen" betekent.. De oude naam voor Wilde bertram was dan ook Nieskruid.

Meestal staat er achteraan de wetenschappelijke naam een afkorting. Dit is de afkorting van een wetenschapper/botanicus die deze plant deze plant heeft ontdekt/verzameld en tot details heeft beschreven. Soms staat er een tweede afkorting. Dan heeft een andere wetenschapper/botanist de plant nog beter  beschreven en iets gewijzigd. De eerste naam komt dan tussen haakjes te staan. In dit geval is dit L. Dit staat voor Carl Linnaeus. In 1753 beschreef hij Achillea ptarmica in de publicatie Species Plantarum.

Zie ook de Nederlandse verklaring.

• Frysk: Knopkes
• English: Sneezewort
• Français: Achillée sternutatoire
• Deutsch: Sumpf-Schafgarbe
• Espanõl: ?
• Italiano: Millefoglio palustre
• Svenska: Nysört
• Norsk: Nyseryllik
• Dansk: Nyse-Røllike

De Engelse naam is Sneezewort. Dit betekent "nieskruid". Het is een verwijzing naar de oude naam voor deze plant "nieswortel". Als je delen van deze plant droogt levert dit eerste klas niespoeder op.

Voor de verspreiding van Wilde bertram in Engeland zie deze kaart

De Franse naam is Achillée sternutatoire. Dit betekent ""achillea die niezen veroorzaakt". Samen met Duizendblad (Achillea milefolium) behoort Wilde bertram tot het geslacht Achillea. Het "niezen" wordt al bij de vorige naam uitgelegd.

De Duitse naam is Sumpf-Schafgarbe. Sumpf betekent "moeras". Deze plant is meestal te vinden in een vochtige omgeving. Schafgarbe betekent "schaap bundel/bosje". Duizendblad is vaak in bosjes te vinden in weilanden e.d. Schapen eten het graag.

De Spaanse naam is mij onbekend. Er zijn ook geen waarnemingen in Spanje.

De Italiaanse naam is millefoglio palustre. Dit betekent "moerasduizendblad". Deze plant lijkt erg op Duizendblad (Achillea millefolium). De Italiaanse naam is dan ook millefoglio maar met het voegsel Palustre om aan te geven dat deze plant in een vochtige omgeving groeit.

Er is niet één specifieke Italiaanse naam voor een plant, dit verschilt per regio. Er is een algemene volksnaam en ook nog een variatie of een volledige andere naam in een van de 17 provincies. Ik heb de meest voorkomende algemene naam gebruikt.

De Zweedse naam is Nysört. Dit betekent "nieskruid". Ört/eurt/urt is de Scandinavische term voor "kruid".

Voor de verspreiding van Wilde bertram in Zweden zie deze kaart.

De Noorse en Deense naam is nagenoeg gelijk, Nyseryllik/Nyse-Røllike. Dit betekent "niesrylik/nies/rølike". Rylik/Rølike komt van de Nederduitse Roleke dat verwijst naar de bladeren die oprollen in droogte.

Wilde bertram prefereert zonnige tot licht beschaduwde, vochtige tot natte, stikstofarme, matig voedselrijke, vaak licht bemeste en meestal zwak zure bodems (laagveen, rivierklei, leem, humusrijk zand en löss). Ze groeit langs greppels en kanalen, in moerassen en natte gras- en hooilanden, in bermen en leemgroeven, in spoorbermen en spoorwegterreinen. Ze vermijdt uitgesproken voedselarme of zware zeeklei, evenals brakke of zeer kalkrijke milieus. Nederland valt geheel binnen het Europese deel van het verspreidingsgebied. De plant is plaatselijk algemeen in het oosten en midden van het land, in het rivierengebied en in laagveengebieden. Elders vrij zeldzaam, maar zeldzaam tot zeer zeldzaam in het Wadden-, het Deltagebied en op de Veluwe. De soort is achteruitgegaan door diepe ontwatering, zware bemesting en vernietiging van overhoekjes. Wilde bertram werd vroeger gebruikt bij wondgenezing, kiespijn en keelaandoeningen. Er werd ook een krachtig en aanbevolen niespoeder van gemaakt. Verder werd het aangewend bij bloedingen van de baarmoeder en bij bloedwateren.

CC-BY-SA 3.0 René van Moorsel, 2014

Bron: Wilde-planten.nl / Klaas Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NL

FLORON Verspreidingsatlas vaatplanten