Alisma plantago-aquatica (Grote waterweegbree)

Als de lente net ten einde is en de zomer net begonnen zie je overal Grote waterweegbree langs de waterkant. Deze plant houd van natte voeten en is hiermee een echte Nederlandse plant die inderdaad in heel het land voorkomt. De grote reden dat deze plant langs en in het water voor komt is dat de afgeplatte zaden blijven drijven en zo zorgen voor een prima verspreiding. De plant kan zich ook vegetatief (een klein stukje plant wordt weer een nieuwe Waterweegbree) verspreiden. Hij bloeit in Juni tot en met de herfst.

Op de website van Flora van Nederland is een Videodeterminatie van deze plant te zien.

Er komen in Nederland minstens 3 soorten Waterweegbree (Alisma) in het wild in Nederland voor:

• Grote waterweegbree (Alisma plantago-aquatica) -algemeeen
• Slanke waterweegbree (Alisma lanceolatum) - algemeen
• Smalle waterweegbree (Alisma gramineum) - vrij zeldzaam

De officiële wetenschappelijke naam is Alisma plantago-aquatica L.

Alisma (Latijn) betekent "waterplant" omdat deze weegbree altijd in het water groeit.

Plantago komt van Planta pedis (Latijn) en betekent "voetzool" duidend op de gelijkenis van de bladeren met een voetzool. Persoonlijk zie ik dit niet, dus het verhaal hieronder heeft meer met de naamgeving te maken. Weegbree werd vanuit Europa door de hele wereld verspreid. De Indianen noemde het "De voetstap van de blanke", omdat het overal werd gevonden waar de Europeanen geweest waren. Het gehele verhaal slaat natuurlijk op het feit dat deze plant erg sterk vergelijkbare stengelbladeren heeft met een soort uit het Plantago-geslacht (bijv. Grote weegbree (Plantago major) alhoewel Waterweegbree absoluut geen familie is of onderdeel uitmaakt van dit geslacht.

Veel planten hebben bij het tweede gedeelte van de wetenschappelijke naam de woorden aqua/aquatica/aquatila of  palustris gekregen. Al deze plantensoorten komen dan bij of in water voor. Soms verdraagt de plant brak (zoutig) water, maar er is in ieder geval een (zeer) vochtige bodem nodig. De naam dient ook vaak ook ter onderscheid van andere soorten. Aqua is latijn en betekent "water". Aquatica is Latijn en betekent "modderige/moerasachtige grond of levend bij/in het water". Aquatila is Latijn en betekent "gebied bij het water". Palustris is Latijn en betekent "moeras (achtig)".

Meestal staat er achteraan de wetenschappelijke naam een afkorting. Dit is de afkorting van een wetenschapper/botanicus die deze plant deze plant heeft ontdekt/verzameld en tot details heeft beschreven. Soms staat er een tweede afkorting. Dan heeft een andere wetenschapper/botanist de plant nog beter  beschreven en iets gewijzigd. De eerste naam komt dan tussen haakjes te staan. In dit geval is dit L. Dit staat voor Carl Linnaeus. In 1753 beschreef hij Alisma plantago-aquatica in de publicatie Species Plantarum.

Zie ook de Nederlandse verklaring

• Frysk: Grut kikkertsblêd
• English: Common water-plantain
• Français: Plantain d'eau commun
• Deutsch: Gemeiner Froschlöffel
• Espanõl: Llantén de Agua
• Italiano: Mestolaccia d'acqua
• Svenska: Svalting
• Norsk:
• Dansk: Vejbred-Skeblad

De Engelse naam is Common water-plantain. Dit betekent "gewone water-plantain". Het woord Plantain is de Engelse benaming voor weegbree. Het komt van de geslachtsnaam Plantago en is afgeleid van het Latijnse Planta Pedis dat "voetzool" betekent. Dit omdat men het plat tegen de bodem liggende blad met een voetzool vergeleek. Dit sloeg vooral op de Grote weegbree (Major betekent groot/breed) die met zijn brede bladeren algemeen langs wegen voorkomt. Deze soort werd de naamgever voor het gehele geslacht Weegbree, ook voor soorten met smallere bladeren zoals bijv. Smalle weegbree (Plantago lanceolata).

Voor de verspreiding van de Grote waterweegbree in Engeland zie deze kaart.

De Franse naam is Plantain d'eau commun. Dit betekent ook "gewone water plantain/weegbree".

De Duitse naam is Gemeiner Froschlöffel. Dit betekent letterlijk "algemene kikkerlepel". Een vreemde en grappige naam maar het zegt precies iets over het uiterlijk en voorkomen van Grote waterweegbree. De plant heeft inderdaad lepelvormige bladeren en komt voor bij schoon water waar kikkers kunnen leven.

Voor de verspreiding van Grote waterweegbree in Duitsland zie deze kaart.

De Spaanse naam is Llantén de Agua. Llantén komt van het Latijnse Plantāginem,. Het is de accusative singular vervoeging van Plantāgō. De Agua betekent "van het water". Het is dus de Spaanse benaming en variant van de volledige wetenschappelijke naam.

In Spanje kent men minstens vier namen voor elke plant. De algemene volksnaam, de Catalaanse naam (Provincie in Noord+Oost Spanje tegen de Pyreneeën aan), de Gallische naam (provincie in Noord-West-Spanje) en de Baskische naam (provincie in West-Spanje tegen de Pyreneeën aan). Ik heb de meest voorkomende algemene naam gebruikt.

De Italiaanse naam is Mestolaccia d'acqua. Mestolaccia komt van Mestola en dit betekent "lepel". D'acqua betekent "van het water". Dus eigenlijk "waterlepelblad". De naam zegt genoeg over de vorm en waar te vinden.

Er is niet één specifieke Italiaanse naam voor een plant, dit verschilt per regio. Er is een algemene volksnaam en ook nog een variatie of een volledige andere naam in een van de 17 provincies. Ik heb de meest voorkomende algemene naam gebruikt.

De Spaanse naam is Llantén de Agua. Dit betekent weer "weegbree van het water".

De Zweedse naam is Svalting. Voor de verklaring van het woord Svalting kreeg ik een antwoord van de Facebookgroep van de Svenska Botaniska Föreningen. Svalting is een oude volksnaam voor Alisma plantago-aquatica. Volgens de Royal Swedish Academy was het eerste gebruik van het woordt Swälting, dat "stervende" betekent, in 1760 door botanist Samzelius. Het huidige gebruik van het woord Svalting werd in 1792 gëintroduceert door Samuel Liljeblad (medeoprichter van de Zweedse flora), waarschijnlijk als drukfout. Maar is daarna toch algemeen in gebruik genomen. Waarom het woord Svälting werd gebruikt is onbekend gebleven.

Voor de verspreiding van Grote waterweegbree in Zweden zie deze kaart.

De Deense naam is Vejbred-Skeblad. Dit betekent "weegbree-lepelblad".

Ecologie

Bodem
Zonnige tot licht beschaduwde, open plaatsen in ondiep, stilstaand tot vrij sterk stromend, vrij voedselarm tot voedselrijk, zwak zuur tot kalkhoudend, zoet water. Ook op 's zomers droogvallende, maar wel nat blijvende plaatsen (de meeste grondsoorten).

Groeiplaats
Water (sloten, kanalen, vijvers, plassen, drinkpoelen, vennen en hoogveenputten met binnendringend voedselrijk water), waterkanten (ook langs greppels), moerassen (drijftillen), afgravingen, baggerstortterreinen, grienden en droogvallende oude stroomgeulen in beek- of rivierbegeleidende bossen.

Verspreiding

Nederland
Algemeen.

Vlaanderen
Algemeen, maar iets minder algemeen in de Hoge Kempen en in de Leemstreek.

Wallonië
Vrij algemeen in de rivierdalen. Elders vrij zeldzaam tot zeldzaam.

Wereld
Gematigde streken op het hele noordelijk halfrond. Ingeburgerd op veel plaatsen in warmere streken en op het zuidelijk halfrond.

Bron: Wilde-planten.nl / Klaas Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NL

FLORON Verspreidingsatlas vaatplanten