Antennaria dioica (Rozenkransje)

Al vanaf ver kan je zien of de plant mannelijk of vrouwelijk is. De mannetje zijn wit (nee niet blauw dus!!) en de vrouwtje roze. Bovengenoemde foto (bron Wikimedia) is dus een vrouwelijke bloem. Op één plant staan alleen maar bloemen met de mannelijke stuifmeelkorrels en op andere planten staan vrouwelijke bloemen. En dat is het probleem bij deze plant. Als dus op een locatie een van beide er niet meer is, komen er geen nakomelingen meer. Het is dus gemakkelijk te zien welk geslacht de laatste twee populaties in Nederland zijn van deze plant in Nederland. Men probeert dit op te lossen door deze twee populaties kruislings te bestuiven. Het is dus ook niet verassend dat het Rozenkransje te boek staat als een Zeer zeldzame soort en op de Rode lijst terug te vinden is als Ernstig bedreigd. Vroeger kwam de soort met honderden populaties voor maar sinds 1950 is het Rozenkransje met 75 % tot 100 % achteruitgegaan. Deze plant is de enige Antennaria-soort die in het wild voor komt in Nederland. Rozenkransje bloeit alleen in Mei en Juni.

De officiële wetenschappelijke naam is Antennaria dioica (L.) Gaertn.

Antennaria komt van Antenna (Latijn) en betekent "voelspriet" (van insecten). Dit naar aanleiding van de knotsvormige verdikte haren van de mannelijke bloemen, die op een antenne lijken.

Dioica is de Latijnse benaming voor tweehuizig vanwege het gescheiden voorkomen van de mannelijke en vrouwelijke bloemen.

Meestal staat er achteraan de wetenschappelijke naam een afkorting. Dit is de afkorting van een wetenschapper/botanicus die deze plant deze plant heeft ontdekt/verzameld en tot details heeft beschreven. Soms staat er een tweede afkorting. Dan heeft een andere wetenschapper/botanist de plant nog beter  beschreven en iets gewijzigd. De eerste naam komt dan tussen haakjes te staan. In dit geval is dit(L.) Gaertn.

L. staat voor Carl Linnaeus. In 1753 beschreef hij de soort als Gnaphalium dioicum in de publicatie Species Plantarum.

Gaertn. staat voor Jozeph Gärtner (12 maart 1732 - 14 juli 1791) was een Duitse botanicus , vooral bekend om zijn werk over zaden, De Fructibus et Semibus Plantarum (1788-1792). Tegen 1770 was hij al begonnen aan zijn De Fructibus et Semibus Plantarum , maar daarna gaf hij zich er bijna volledig aan over en werd bijna blind door zijn aanhoudende studies, deels met de microscoop. De minutieus nauwkeurige beschrijvingen van het werk, bestaande uit duizend en meer soorten, luidden een nieuw tijdperk in voor de plantenmorfologie. De wetenschappelijke waarde van het boek werd aanzienlijk vergroot door de toevoeging van 180 kopergravures. In 1791 herschreef hij de soort als Antennaria dioica in de publicatie De Fructibus et Seminibus.

Zie ook de Nederlandse verklaring.

• Frysk: Roazekrânske
• English: Mountain Everlasting
• Français: Pied-de-chat
• Deutsch: Katzenpfötchen
• Espanõl:
• Italiano: Sampiterno di montagna
• Svenska: Kattfot
• Norsk: Kattfot
• Dansk: Kattefod

De Engelse naam is Mountain Everlasting. Dit betekent "eeuwig durende berg". Met Berg wil men zeggen dat de plant van origine uit een bergachtig gebied voorkomt. Hij doet het ook erg als goed als cultuurvariant in een rotstuin. Mede omdat Rozenkransje prima water kan vasthouden. Deze eigenschap komt terug bij het woord Eeuwig durend. Hiermee wordt bedoeld dat de plant het prima doet als droogbloem. De kleuren en geuren blijven prima behouden. Soms heet deze plant in Engeland Cutweed. Een verwijzing naar het Gnaphalium-geslacht, waar hij absoluut geen familie van is. Rozenkranje lijkt veel op dit geslacht, bijv. Gnaphalium luteoalbum (Bleekgele droogbloem). In Engeland heet dit geslacht ook Cutweed. Cutweed komt van Cottonweed (Katoenkruid), verwijzend naar de vergelijking met Cottonweed (Achillea maritima) en het donzig uiterlijk van de plant.

Voor de verspreiding van Rozenkransje in Engeland zie deze kaart.

De Franse naam is Pied-de-chat. Aangezien deze plant viltig behaard is kreeg zij vroeger de naam Kattenpootje. Deze oude benaming zie je terug in heel veel buitenlandse namen, zoals deze en de volgende, voor Antennaria dioica.

De Duitse naam is Katzenpfötchen.

De Spaanse naam is Pie de gato. Dit betekent "poot van een poes", net als in veel andere talen.

In Spanje kent men minstens vier namen voor elke plant. De algemene volksnaam, de Catalaanse naam (Provincie in Noord+Oost Spanje tegen de Pyreneeën aan), de Gallische naam (provincie in Noord-West-Spanje) en de Baskische naam (provincie in West-Spanje tegen de Pyreneeën aan). Ik heb de meest voorkomende algemene naam gebruikt.

De Italiaanse naam is Sampiterno di montagna. Waarom is mij onbekend.

Er is niet één specifieke Italiaanse naam voor een plant, dit verschilt per regio. Er is een algemene volksnaam en ook nog een variatie of een volledige andere naam in een van de 17 provincies. Ik heb de meest voorkomende algemene naam gebruikt.

De Zweedse, Noorse en Deense naam zijn (nagenoeg) gelijk, Kattfot/Kattfot/Kattefod.

Voor de verspreiding van Rozenkransje in Zweden zie deze kaart.

Ecologie

Bodem
Zonnige of zelden licht beschaduwde plaatsen op droge, matig voedselarme, niet bemeste, zwak zure, vaak licht betreden of begraasde grond (zand, lemig zand en leem).

Groeiplaats
Zeeduinen (grazige plaatsen), heide (grazige plaatsen), grasland (laagblijvend grasland), ijl kruipwilgstruwelen en vrij open plekken met veel korstmossen.

Verspreiding

Nederland
Zeer zeldzaam in de duinen, in Drenthe, Zuidoost-Fryslân, Overijssel, Gelderland en Zuid-Limburg.

Vlaanderen
Na de Tweede Wereldoorlog verdwenen uit Vlaanderen.

Wallonië
Zeer zeldzaam. Waarschijnlijk nog maar op drie plaatsen.

Wereld
Koude en koel-gematigde streken in Europa en Azië.

Bron: Wilde-planten.nl / Klaas Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NL

FLORON Verspreidingsatlas vaatplanten