Algemeen
Over deze plant valt een boel te zeggen. Niet over de verspreiding die pas sinds 1954 is toegenomen door veelvuldige aanplant maar over de manier van verspreiding. Deze is namelijk heel bijzonder. Eigenlijk kennen veel mensen de Italiaanse aronskelk alleen van de opvallende bladeren in de tuin e.d. of de opvallende oranje vruchtaar die uit de grond steekt de plant uit komt uit de familie van Araceae (de Aronskelken). Een familie uit zuid-Amerika, jawel het tropisch oerwoud.
Op de dag van de opening van de bloemschede (hij gaat bloeien) verspreidt de bloemloze knots een sterke aas- of mestgeur. Op deze geur komen insecten af die hun voedsel in aas of mest vinden. Ze landen op de lichtgekleurde binnenkant van de bloemschede, glijden uit en vallen in de ketel (een soort afgesloten holle ruimte waar de daadwerkelijke vrouwelijke en mannelijke bloemetjes zich bevinden). De gevangenschap van deze insecten duurt een dag. Dit geeft de bloem de tijd voor bestuiving. Daarna krijgen de insecten (in dit geval motmugjes van het geslacht Psychodidae) de kans de bloem te verlaten en op weg te gaan naar de volgende gevlekte Aronskelk.
Deze plant heeft de eigenschap, thermogenese. Slechts 11 van de 450 bloeiende plantenfamilies heeft dit. Thermogenese is een chemische reactie waarbij warmte ontstaat die word gebruikt om naast geur bijv. insecten te lokken. Het werd ontdekt door Chevalier de Lamarck op de Arum italicum in 1777 en bestudeerd door de Zwitserse botanicus Alphonse Louis Pierre Pyrame de Candolle.
Sindsdien hebben botanici veel warmteproducerende bloemen, bloeiwijzen of kegels gevonden: naast de (Aronskelken) Araceae zijn er de Lotus (Nelumbonaceae ), sommige (Waterlelies) Nymphaeaceae , (bijv. Pijpbloem) Aristolochiaceae , Palmen ( Arecaceae ), Annonaceae , Magnoliaceae , Illiciaceae , Rafflesiaceae , Winteraceae en Cycadaceae.
Samen met de Gevlekte aronskelk (Arum maculatum) is dit de enige Aronskelksoort (Arum) die in het wild voorkomt in Nederland. De gele stippen op het Floron verspreidingskaartje duiden er op dat deze soort ook ingezaaid wordt . Een klein hulpmiddeltje om deze twee planten in vrucht-stadium (als de plant al heeft gebloeid en de vrucht-aar te zien is) is deze tabel die staat op het forum van waarnemingen.nl. De plant wordt gezien als stinsenplant en bloeit dus in April en Mei.
Verklaring Wetenschappelijke naam
De officiële wetenschappelijke naam is Arum italicum Mill.
Er zijn twee verklaringen voor het woord Arum:
De naam Arum komt van aros (Grieks) en betekent "nuttig". De Grieken die de plant Aron noemden, schijnen ermee te hebben willen aanduiden, dat de zetmeelrijke knollen na koken eetbaar, en dus nuttig, zijn.
Volgens Plinius zou Arum afkomstig zijn van het Egyptische Ar, waaruit het Griekse Aron is ontstaan, dat Slangewortel of Adderwortel beduidt. Een oud bijgeloof was dat, dat wie een wortelknol bij zich droeg geen last had van Adderbeten.
Maculatum komt van macula (Latijn) en betekent "(lelijke) vlek", wat duidt op de vlekken op de bladeren (bloemschede).
De naam Aronsstaf (in het Duitse Italienischer Aronstab) heeft de plant gekregen naar de stafvormige bloeikolf. Men zag hierin de staf van de hoge priester Aäron.
Meestal staat er achteraan de wetenschappelijke naam een afkorting. Dit is de afkorting van een wetenschapper/botanicus die deze plant deze plant heeft ontdekt/verzameld en tot details heeft beschreven. Soms staat er een tweede afkorting. Dan heeft een andere wetenschapper/botanist de plant nog beter beschreven en iets gewijzigd. De eerste naam komt dan tussen haakjes te staan. In dit geval is dit Mill.
Mill. staat voor Philip Miller (1691 - 18 december 1771) was een Britse plantkundige. Van 1722 tot 1770 was Miller hortulanus van de botanische tuin Chelsea Physic Garden. Voor botanische namen is hij van groot belang omdat hij overzichtswerken publiceerde, juist in de tijd vlak voor en vlak na het magnum opus van Linnaeus. Daardoor is hij de eerst bekende auteur van een groot aantal botanische namen. In 1768 beschreef hij de soort als ? als eerste in zijn publicatie The Gardeners Dictionary.
Meer
Zie ook de Nederlandse verklaring
Namen in andere talen
- Frysk: Italiaanske aronstsjelk
- English: Italian Lords-and-Ladies
- Français: Gouet d'Italie, Pied-de-veau
- Deutsch: Italienischer Aronstab
- Espanõl: ?
- Italiano: Aro italico
- Svenska: Italiensk munkhätta
- Norsk: ?
- Dansk: Italiensk Arum
Verklaring Buitenlandse namen
Er zijn heel veel (tientallen!) Engelse namen voor deze plant. O.a deze Snakeheads, Adder's root, Wild arum, Devils and angels, Cuckoo-pint, Adam and Eve, Italian Lords-and-ladies, Jack in the pulpit, Adders tongue. De meest gebruikte is naar mijn idee Lords-and-ladies. Dit betekent natuurlijk "heren en dames". Een subtiele vergelijking tussen deze twee geslachten.
Voor de verspreiding van Italiaanse aronskelk in Engeland zie deze kaart.
De Franse naam is Gouet d'Italie. Dit is een gebruikelijke naam inm Frankrijk maar een exacte vertaling van Gouet is mij nog onbekend.
De Duitse naam is Italienischer Aronstab. Dit is de Duitse benaming voor de gehele Nederlandse naam.
Voor de verspreiding van Italiaanse aronskelk in Duitsland zie deze kaart.
De Spaanse naam is mij nog onbekend.
De Italiaanse naam is Aro italico. Dit is de Italiaanse benaming van de Nederlandse naam.
Er is niet één specifieke Italiaanse naam voor een plant, dit verschilt per regio. Er is een algemene volksnaam en ook nog een variatie of een volledige andere naam in een van de 17 provincies. Ik heb de meest voorkomende algemene naam gebruikt.
De Zweedse naam is Italiensk munkhätta. Dit betekent "Italiaanse monnikskap". Niet te verwarren met "onze" Monnikskap (Aconitum). Dit is een (tuin) plant uit een heel andere familie.
Voor de verspreiding van Italiaanse aronskelk in Zweden zie deze kaart.
De Noorse naam is mij onbekend. Ik zie ook geen waarnemingen dus ik denk dat deze plant geen Noorse naam heeft.
De Deense naam is Italiensk Arum. Een combinatie van het eerste gedeelte van de Nederlandse naam en het eerste gedeelte van de wetenschappelijke naam.
Ecologie & Verspreiding
Ecologie
Bodem
Licht beschaduwde plaatsen op vochtige, matig voedselrijke tot voedselrijke, vaak kalkrijke, humeuze grond (duinzand en rivier- en zeeklei).
Groeiplaats
Bossen (loofbossen, populierenaanplantingen en bij buitenplaatsen), heggen en begraafplaatsen.
Verspreiding
Nederland
Zeldzaam ingeburgerd als stinsenplant op een aantal plaatsen in kustgebieden en hier en daar langs de rivieren.
Vlaanderen
Zeldzaam. Het meest in het kustgebied. Twijfelachtig inheems.
Wallonië
Zeldzaam tot zeer zeldzaam.
Wereld
Kuststreken in Zuidwest-Azië, Noord-Afrika, op enkele eilanden in de Atlantische Oceaan en in Zuid- en Zuidwest-Europa, noordelijk tot in Midden-Frankrijk, Zuid-Zwitserland en Zuid-Engeland. Elders ingevoerd als sierplant en hier en daar ingeburgerd, o.a. ook bij Buenos Aires.
Bron: Wilde-planten.nl / Klaas Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NL
Verspreiding Arum italicum
FLORON Verspreidingsatlas vaatplanten
Foto's
