Caltha palustris subsp. Palustris (Gewone dotterbloem)

Als de lente in Nederland goed op dreef is bloeit de Dotterbloem (April en Mei). Langs bijna alle waterkanten, op een paar plaatsen na volgens het verspreidingskaartje, zie je deze mooie gele plant. Door het korte wortelstelsel heeft Gewone dotterbloem een zeer vochtige omgeving nodig hebt wat in Nederland meestal geen probleem is. Naast de zeldzame Spindotterbloem (Caltha palustris subsp. araneosa/radicans) is dit de enige Dotterbloem soort (Caltha) die in Nederland in het wild voor komt.

Op de website van Flora van Nederland is een Videodeterminatie van deze plant te zien.

De officiële wetenschappelijke naam is Caltha palustris subsp. palustris L.

Er zijn wel drie verklaringen voor Caltha:

1. De Romeinen bedoelde met Caltha, een plant met gele bloemen. Waarschijnlijk de Goudsbloem (Calendula officinalis). Dodoneaus noemde deze plant dus ook Watergoutbloemen.
2. De naam Catha (latijn) betekent "de gele", wat natuurlijk betrekking heeft op de kleur van de plant
3. Een andere verklaring is dat Caltha is afgeleid van Calathos (Grieks) wat "korfje op schaaltje" betekent, naar de vorm van de bloemen.

Veel planten hebben bij het tweede gedeelte van de wetenschappelijke naam de woorden aqua/aquatica/aquatila of  palustris gekregen. Al deze plantensoorten komen dan bij of in water voor. Soms verdraagt de plant brak (zoutig) water, maar er is in ieder geval een (zeer) vochtige bodem nodig. De naam dient ook vaak ook ter onderscheid van andere soorten. Aqua is Latijn en betekent "water". Aquatica is Latijn en betekent "modderige/moerasachtige grond of levend bij/in het water". Aquatila is Latijn en betekent "gebied bij het water". Palustris is Latijn en betekent "moeras (achtig)".

De term subspecies betekent dat er meerdere nauw verwante soorten zijn van één plant, soms met minimale verschillen. Op deze wikipagina wordt dit goed uitgelegd. In dit geval de subspecies Palustris. Dit wordt hierboven al uitgelegd. Er is ook nog een Caltha palustris subsp. araneosa. Dit is de Spindotterbloem.

Meestal staat er achteraan de wetenschappelijke naam een afkorting. Dit is de afkorting van een wetenschapper/botanicus die deze plant deze plant heeft ontdekt/verzameld en tot details heeft beschreven. Soms staat er een tweede afkorting. Dan heeft een andere wetenschapper/botanist de plant nog beter  beschreven en iets gewijzigd. De eerste naam komt dan tussen haakjes te staan. In dit geval is dit L. Dit staat voor Carl Linnaeus. In 1753 beschrijft hij Caltha palustris subsp. palustris in de publicatie Species Plantarum. Alhoewel rond 1700 Joseph Pitton de Tournefort ( 5 juni 1656 - 28 december 1708 ) al melding maakte van deze plant onder de naam Populago. Hij beschreef deze in deel 1 van zijn Institutiones rei herbariae . Hij maakte onderscheid tussen P. flore major , P. flore minor en P. flore plena , en zegt al dat deze allemaal synoniem zijn aan Caltha palustris , zonder een eerdere auteur te noemen. Dit was echter als plantnaam ongeldig. In 1753 is dit weer goedgekomen.

Zie ook de Nederlandse verklaring.

• Frysk: Djerreblom
• English: Marsh Marigold, Kingcup
• Français: Populage des marais, Caltha des marais
• Deutsch: Sumpf-Dotterblume
• Espanõl: Calta palustre
• Italiano: Calta palustre 
• Svenska: Kabbleka
• Norsk: Soleihov
• Dansk: Eng-Kabbeleje

Er zijn twee Engelse namen:

1. Marsh Marigold: March betekent "moeras". Marigold wordt vertaald met "goudsbloem".  Het woord Mari komt eigenlijk van de naam "maagd Maria". Dit woord is waarschijnlijk toegevoegd als toewijding of als dankbaarheid. Het woord Gold komt eigenlijk van het oudEngelse woord Golde, "goudkleurig" dus. Deze "goudsbloem" groeit inderdaad in een zeer vochtige omgeving, meestal aan de waterkant.
2. Kingcup: Omdat deze plant vroeger nogal eens werd verward met de Grote boterbloem  (Ranunculus lingua) is één van de Engelse namen ook Kingcup (Buttercup). Eigenlijk kan je dit het beste vertalen met "koning der boterbloemen". Het is het grootste lid van de familie. 

Voor de verspreiding van de Gewone dotterbloem in Engeland zie deze kaart.

Er zijn twee Franse namen:

1. Populage des marais De naam Populage komt van het Latijnse Populus wat "populier" betekent. De naam is door botanici van de 16 ^e eeuw gegeven omdat de plant model stond voor o.a. Plantago (weegbree) en Tussilago ( hoefblad) vanwege de gelijkenis van de bladeren met die van populieren. Des marais betekent "van de moerassen". 
2. Caltha des marais: Caltha is de eerste wetenschappelijke naam. Des marais betekent weer "van de moerassen".

De Duitse naam is Sumpf-Dotterblume. Dit betekent "moeras-dotterbloem".

De Spaanse naam is Calta palustre. Dit is de Spaanse benaming voor de volledige wetenschappelijke naam. 

In Spanje kent men minstens vier namen voor elke plant. De algemene volksnaam, de Catalaanse naam (Provincie in Noord+Oost Spanje tegen de Pyreneeën aan), de Gallische naam (provincie in Noord-West-Spanje) en de Baskische naam (provincie in West-Spanje tegen de Pyreneeën aan). Ik heb de meest voorkomende algemene naam gebruikt.

De Italiaanse naam is Calta palustre. Dit is de Italiaanse benaming voor ook weer de volledige wetenschappelijke naam.

Er is niet één specifieke Italiaanse naam voor een plant, dit verschilt per regio. Er is een algemene volksnaam en ook nog een variatie of een volledige andere naam in een van de 17 provincies. Ik heb de meest voorkomende algemene naam gebruikt.

De Zweedse naam is Kabbleka. Dit is een heel moeilijke naam waarover al heel veel geschreven is. Het de vertaling eerste deel van het woord Kabbe of kab is mij nog onbekend. Het tweede deel van het woord Kabbleka  is Leka. In het Zweeds is dit een tijd lang verkeerd geïnterpreteerd door de verkeerde vertaling "spelen". Later werd dit vertaald als "mooi". Maar ook dit is onzeker.

Voor de verspreiding van Gewone dotterbloem in Zweden zie deze kaart.

Er zij twee Noorse namen:

1. Soleihov. Deze naam bestaat uit twee delen. Solei komt van Soleie wat Boterbloemfamilie betekent waar deze plant toe behoort. Maar wat Solei echt betekent is mij nog onbekend. Hov betekent "hoef". Gek genoeg komt dit in geen enkele vertaling voor. Meestal wordt de naam , vreemd genoeg, vertaald met "sleutelbloem". Hov betekent "hoef" vawege de vorm van de bladeren die op een paardenhoef lijken (een niet bijster orginele benaming omdat heel veel bladeren die vorm hebben).
2. Bekkeblom. Dit betekent "beek/sloot bloem".

De Deense naam is Eng-Kabbeleje. Het woord Eng betekent "weide". Alhoewel deze weide wel heel vochtig moet zijn. Voor de uitleg van Kabeleje zie de Zweedse naam.

Ecologie

Bodem
Zonnige tot halfbeschaduwde plaatsen op natte, matig voedselrijke tot voedselrijke, weinig of niet bemeste grond (leem, zand, zavel, lichte klei (geen zeeklei) en laagveen). Vaak op kwelplekken en zoutmijdend.

Groeiplaats
Waterkanten (o.a. langs greppels, sloten en kanalen), moerassen (rietland en buitendijks rietland), grasland (nat, licht bemest grasland), langs spoorwegen (langs spoorsloten) en bossen (moerasbossen, bronbossen en beschaduwde beekoevers).

Verspreiding

Nederland
Vrij algemeen, vooral in laagveengebieden en het rivierengebied, zeldzaam tot zeer zeldzaam in Zeeland, in het noordelijk zeekleigebied, op de Waddeneilanden en in Flevoland.

Vlaanderen
Vrij algemeen, maar zeer zeldzaam in het kustgebied. Het meest in de Kempen, de Leemstreek en de Zandleemstreek.

Wallonië
Vrij algemeen.

Wereld
Gematigde en koude streken op het noordelijk halfrond.

Bron: Wilde-planten.nl / Klaas Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NL

FLORON Verspreidingsatlas vaatplanten