Erigeron karvinskianus (Muurfijnstraal)

Veel mensen denken bij het zien van deze plant aan het Madeliefje (Bellis perennis) wat natuurlijk niet zo gek is want hij lijkt er sprekend op. Maar als je Fijnstraal beter bekijkt zie je dat de witte lintbloemen fijner (verrassend!) zijn en dat de stengels ook langer zijn. De plant op de foto deed precies wat zijn naam aangeeft. Ik zag hem gewoon midden in Leiden tegen, tussen de stoeptegels. Muurfijnstraal lijkt ook sterk op Zomerfijnstraal (Erigeron annuus). Maar er zijn enkele verschillen. Te vinden in de betere flora. Muurfijnstraal bloeit in Juni, Juli en Augustus.

De Fijnstraal is een lastige soort. Gelukkig heeft Floron op de verspreidingsatlas een handige determinatietabel gemaakt voor een aantal soorten. Ook heeft Floron een determinatiesleutel voor 4 soorten Fijnstraal gemaakt. Uiteraard is dit niet nodig voor de Muur- en Zomerfijnstraal. Deze planten wijken zo veel af van andere soorten Fijnstraal dat al meteen bijna duidelijk is om welke soort het is. Er komen in Nederland minstens 7 soorten Fijnstraal (Erigeron) in het wild voor:

• Muurfijnstraal (Muurfijnstraal) - Algemeen
• Zomerfijnstraal (Zomerfijnstraal) - Algemeen
• Canadese fijnstraal (Canadese fijnstraal) - Algemeen
• Ruige fijnstraal (Erigeron floribundus/Conyza bilbaoana) - Vrij zeldzaam
• Gevlamde fijnstraal (Erigeron/Conyza bonariensis) - Algemene soort
• Hoge fijnstraal (Erigeron/Conyza sumatrensis) (incl. daveauana) - Algemene soort
• Scherpe fijnstraal (Erigeron acer/Erigeron acris) - Vrij zeldzaam

De officiële wetenschappelijke naam is Erigeron karvinskianus DC.

De naam Erigon is afgeleid van het oude Griekse woord ἦρι (êri) dat "vroeg in de morgen" betekent en Geron γέρων (gérōn) dat "oude man" betekent. Deze twee woorden refereren naar de snel verschijnende harige vruchten na de bloei.

Wilhelm Friedrich Karwinski von Karwin (19 February 1780 – 2 March 1855) was een Duitse natuurvorser die in Brazilië (tussen 1821 en 1826) en Mexico (tussen 1826 en 1831 en in 1840) veel dieren en planten verzamelden. Hij werd geboren in Keszthely, het huidige Hongarije, en stierf in München. Veel van deze dieren en planten zijn uit eer naar hem vernoemd. Dus ook deze plant dus.

Meestal staat er achteraan de wetenschappelijke naam een afkorting. Dit is de afkorting van een wetenschapper/botanicus die deze plant deze plant heeft ontdekt/verzameld en tot details heeft beschreven. Soms staat er een tweede afkorting. Dan heeft een andere wetenschapper/botanist de plant nog beter  beschreven en iets gewijzigd. De eerste naam komt dan tussen haakjes te staan. In dit geval is dit DC. Dit staat voor Augustin Pyramus de Candolle (4 februari 1778 – 9 september 1841). Hij was een Zwitsers botanicus. Hij hanteerde in de vele werken die hij publiceerde verschillende spellingwijzen voor zijn naam. De "Principes élémentaires de botanique", die werd uitgegeven als de toelichting op zijn werk, bevatte de eerste weergave van classificatieprincipes waarbij hij, in tegenstelling tot de kunstmatige methodes van Carolus Linnaeus, een natuurlijke methode volgde. In 1836 beschreef hij Erigeron karvinskianus  in de publicatie Prodromus Systematis Naturalis Regni Vegetabilis ...

Zie ook de Nederlandse verklaring

• Frysk: Stientongersied
• English:Mexican fleabane, Mexican daisy
• Français: Vergerette de Karvinski
• Deutsch: Karwinskis Berufkraut
• Espanõl: Margarita cimarrona
• Italiano: Erigeron di Karvinsky
• Svenska: Murbinka
• Norsk: ?
• Dansk: Mexikansk bakkestjerne

Er zijn twee Engelse namen

1. Mexican fleabane. Het woord Mexican wordt hierboven al uitgelegd. Fleabane betekent  "vlooien verderf/vergif".  Men verbrandde vroeger deze plant en de rook verdreef dan vlooien en andere insecten. Verschillende andere planten in Engeland hebben een soortgelijke naam. Bijvoorbeeld Heelblaadjes (Pulicaria dysenterica).
2. Mexican daisy. Dit omdat Wilhelm Friedrich Karwinski von Karwin (zie verklaring wetenschappelijke naam) deze plant meenam uit Mexico. En uiteraard omdat Muurfijnstraal sprekend lijkt op een Daisy (Madeliefje).

Voor de verspreiding van Muurfijnstraal in Engeland zie deze kaart.

De Franse naam is Vergerette de Karvinski. Vergerette betekent letterlijk "boomgaard" maar kan ook afgeleid zijn van het woord Verge dat "roede" betekent. Verwijzend naar de gelijkenis. Karvinski is de Franse benaming voor het tweede gedeelte van de wetenschappelijke naam.

De Duitse naam is Karwinskis Berufkraut. Karwinskis is weer afgeleid van Friedrich Karwinkski. Berufkraut betekent "beroepskruid". Hiermee word bedoeld dat een beroep gedaan werd gedaan op dit kruid om een bepaalde ziekten/ongemakken te genezen/onderdrukken. 

De Spaanse naam is Margarita cimarrona. Dit betekent "verwilderd Madeliefje". Zoals bij de paragraaf Algemeen word genoemd lijkt deze plant op een uitvergroot "verwilderd" Madeliefje.

In Spanje kent men minstens vier namen voor elke plant. De algemene volksnaam, de Catalaanse naam (Provincie in Noord+Oost Spanje tegen de Pyreneeën aan), de Gallische naam (provincie in Noord-West-Spanje) en de Baskische naam (provincie in West-Spanje tegen de Pyreneeën aan). Ik heb de meest voorkomende algemene naam gebruikt.

De Italiaanse naam is Erigeron di Karvinsky.

De Italiaanse naam is Cespica Karvinskiana. Het woord Cespica betekent "struik". Een verwijzing naar de vorm van de plant. Door de vele zijtakken en het bijna houtachtige uiterlijk heeft de plant veel van een struik weg. Dit geldt niet voor elke Fijnstraal. Bijv. de Muurfijnstraal (Erigeron karvinskianus) ziet er heel anders uit en heet toch Cespica in het Italiaans. Na Cespica volgt een woord dat aangeeft om welke soort het gaat. In dit geval Karvinskiana. Dit is de Italiaanse benaming voor het tweede gedeelte van de eerste wetenschappelijke naam.

Er is niet één specifieke Italiaanse naam voor een plant, dit verschilt per regio. Er is een algemene volksnaam en ook nog een variatie of een volledige andere naam in een van de 17 provincies. Ik heb de meest voorkomende algemene naam gebruikt.

De Zweedse naam is Murbinka. Mur betekent "muur". Het woord Binka is mij eigenlijk onbekend. Wel wordt het algemeen gebruikt voor een plant uit de Asterfamilie.

Voor de verspreiding van Muurfijnstraal in Zweden zie deze kaart.

De Noorse naam is mij onbekend. Er zijn ook nauwelijks waarnemingen in Noorwegen.

De Deense naam is Mexikansk bakkestjerne. Mexikansk betekent "Mexicaans". Dit wordt uitgelegd bij de eerste Engelse naam. Bakke betekent grond/dienblad". Stjerne betekent "ster". Aangezien deze plant niets te maken heeft met Grondster heb ik het vermoeden dat dit heeft te maken met de bloem"bodem" van waaruit de zeer smalle lintbloemen steken. Bakkestjerne is de algemene Deense benaming voor een Aster.

Ecologie

Bodem
Zonnige, open plaatsen op droge tot vochthoudende, stenige grond. Soms echter ook op licht beschaduwde, vochtige plaatsen.

Groeiplaats
Rotsachtige plaatsen, tussen straatstenen, aan de voet van muren en op oude muren.

Verspreiding

Nederland
Zeldzaam in stedelijke gebieden. Ingeburgerd tussen 1975 en 1999.

Vlaanderen
Zeldzaam ingeburgerd in stedelijke gebieden (het meest in Brugge).

Wallonië
(Nog) niet in Wallonië.

Wereld
Oorspronkelijk uit Midden-Amerika (Mexico). Ingeburgerd in o.a. een aantal Europese landen.

Bron: Wilde-planten.nl / Klaas Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NL

Stoepplantje van de week.

FLORON Verspreidingsatlas vaatplanten