Galeopsis speciosa (Dauwnetel)

Het meest bijzondere van deze tamelijk grote Hennepnetel is de kleur. De onderlip van deze lipbloemige is namelijk paars. En i.c.m. de verder geel/geel-witte bloem is het een opvallende verschijning in het veld. Dauwnetel bloeit in Juni tot en met de herfst.

Op de website van Flora van Nederland is een Videodeterminatie van deze plant te zien.

Er komen 7 soorten Galeopsis voor in Nederland:

• Bleekgele hennepnetel (Galeopsis segetum) - vrij zeldzaam
• Brede/Smalle raai (Galeopsis ladanum/angustifolia) - zeer zeldzaam
• Dauwnetel (Galeopsis speciosa) - vrij zeldzaam
• Gespleten hennepnetel (Galeopsis bifida) - algemeen
• Gewone hennepnetel (Galeopsis tetrahit) - algemeen
• Zachte hennepnetel (Galeopsis pubescens) - zeer zeldzaam

De officiële wetenschappelijke naam is Galeopsis speciosa Mill.

Galeopsis komt van Galea (Grieks) en betekent "bunzing,wezel of marter", en van Opsis (Grieks) en betekent "uitzien" of "gezicht". De bloemkroon van alle Galeopsis-soorten hebben vaak twee kleine, soms rechtopstaande kegels, aan de basis van de onderlip die lijken op de hoektanden van een carnivoor (bijv. die van een bunzing/wezel of marter. Het is waarschijnlijk dat juist deze gelijkenis aanleiding gaf tot de naam Galeopsis.

Speciosa is Latijn en betekent "er goed uitziend/aantrekkelijk".

Meestal staat er achteraan de wetenschappelijke naam een afkorting. Dit is de afkorting van een wetenschapper/botanicus die deze plant deze plant heeft ontdekt/verzameld en tot details heeft beschreven. Soms staat er een tweede afkorting. Dan heeft een andere wetenschapper/botanist de plant nog beter  beschreven en iets gewijzigd. De eerste naam komt dan tussen haakjes te staan. In dit geval is dit Mill.

Mill. staat voor Philip Miller (Deptford of Greenwich, 1691 - Chelsea, 18 december 1771). Hij was een Britse plantkundige. Van 1722 tot 1770 was Miller hortulanus van de botanische tuin Chelsea Physic Garden. Voor botanische namen is hij van groot belang omdat hij overzichtswerken publiceerde, juist in de tijd vlak voor en vlak na het magnum opus van Linnaeus. Daardoor is hij de eerst bekende auteur van een groot aantal botanische namen. In 1768 beschreef hij Galeopsis speciosa voor het eerst in de publicatie Gardeners Dictionary.

Zie ook de Nederlandse verklaring

• Frysk: Daunettel
• English: Large-flowered Hemp-nettle
• Français: Galéopsis orné,
• Deutsch: Bunter Hohlzahn
• Espanõl: ?
• Italiano: Canapetta screziata
• Svenska: Hampdån
• Norsk: Guldå
• Dansk: Hamp-Hanekro

De Engelse naam is Large-flowered Hemp-nettle. Dit betekent "grootbloemige Hennepnetel". De bloemen van deze plant zijn beduidend groter dan bijv. de Gewone hennepnetel (Galeopsis tetrahit). De verklaring voor het woord Hennepnetel staat bij de Nederlandse naam.

Voor de verspreiding van Dauwnetel in Engeland zie deze kaart.

De Franse naam is Galéopsis orné. Galéopsis is de Franse benaming van het eerste gedeelte van de wetenschappelijke naam. Orté betekent "opgemukt/ornament". Soms heb je het idee dat deze plant opgesmukt is met paarse "lipstick".

De Duitse naam is Bunter Hohlzahn. Bont betekent "kleurrijk/bont ". Verwijzend naar de bonte kleuren van de bloem.

Voor de verspreiding van Dauwnetel in Duitsland zie deze kaart.

De Spaanse naam is mij niet bekend. Er zijn ook geen waarnemingen in Spanje.

De Italiaanse naam is Canapetta screziata. Canapetta komt van Canapa dat "hennep" betekent. Het blad lijkt op één enkel blaadje van het samengestelde blad van een Hennepplant (Cannabis sativa), vooral als hij net op komt. Screziata komt van Screziato dat "gevlekt" betekend, Verwijzend naar de vel gekleurde paarse vlekken op de bloem. 

Er is niet één specifieke Italiaanse naam voor een plant, dit verschilt per regio. Er is een algemene volksnaam en ook nog een variatie of een volledige andere naam in een van de 17 provincies. Ik heb de meest voorkomende algemene naam gebruikt.

De Zweedse naam is Hampdån. De exacte betekenis van deze naam is mij onbekend.

Voor de verspreiding van Dauwnetel in Zweden zie deze kaart.

De Noorse naam is Guldå. Deze naam is mij nog onbekend.

De Deense naam is Hamp-Hanekro. Hamp betekent "hennep/cannabis". Hanekro betekent letterlijk "hanestrot/maagspier". Dit komt van een oude Deense uitdrukking "kro sig" wat zoiets betekent als "het vullen van de hanestrot". Simpel gezegd, het voederen van de haan/kippen. Kennelijk was Dauwnetel prima vogelvoer.

Ecologie

Bodem
Zonnige tot licht beschaduwde, vrij open plaatsen (pioniervegetatie) op vochtige, matig voedselrijke tot zeer voedselrijke, vooral stikstofrijke, kalkarme, humeuze grond (zand, leem, zavel en veen).

Groeiplaats
Akkers (kalkarme wintergraanakkers en aardappelvelden), bermen (verstoorde plekken), ruderale plaatsen, houtwallen, struwelen, bosranden, kapvlakten, ruigten, waterkanten (slootkanten en langs greppels) en langs spoorwegen (spoorwegterreinen).

Verspreiding

Nederland
Vrij zeldzaam in het oosten en midden van het land en in het rivierengebied en zeldzaam in het westen en noorden van het land.

Vlaanderen
Zeer zeldzaam in de Dijlevallei ten noorden van Leuven. Elders uiterst zeldzaam of verdwenen.

Wallonië
Vroeger zeer zeldzaam.

Wereld
West-Azië (oostelijk tot in Midden-Siberië) en Oost-, Noord-, West- en Midden-Europa.

Bron: Wilde-planten.nl / Klaas Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NL

FLORON Verspreidingsatlas vaatplanten