Galium aparine (Kleefkruid)

Op de website van Flora van Nederland is een Videodeterminatie van deze plant te zien.

Er komen minstens 10 soorten Walstro (Galium) in het wild voor in Nederland:

• Blauw walstro ((Sherardia arvensis) - vrij zeldzaam
• Geel walstro (Gallium verum) - algemeen
• Glad walstro (Galium mollugo subsp. erectum) - algemeen
• Kleefkruid (Galium aparine) - algemeen
• Kruisblad walstro (Cruciata laevipes) - vrij zeldzaam
• Kalkwalstro (Gallium pumilum) - zeer zeldzaam
• Lieve vrouwe bedstro (Gallium odoratum) - algemeen maar verwilderde tuinplant
• Liggend walstro (Gallium saxatile) - algemeen
• Moeraswalstro (Galium palustre) - algemeen
• Ruw walstro (Gallium uligosum) - algemeen

De officiële wetenschappelijke naam is Galium aparine L.

Galium komt van Gala (Grieks) en betekent "melk". Een verklaring hiervoor is dat de leden van het geslacht walstro (Galium) vroeger zijn gebruikt bij de kaasbereiding om melk te stremmen. De voor het stremmen verantwoordelijke stof is het Aparine.

Er zijn twee verklaringen voor Aparine:

1. Aparine is afgeleid van het woord Seiro (Grieks) en betekent "grijpen". Dit komt door de dicht op elkaar zittende rijen stekelhaartjes op de plant. Hij kleeft niet maar grijpt je als het ware vast.
2. Een andere verklaring zou te vinden zijn in een gebruik van het kleefkruid.. Vroeger werd in de wei de melk vanuit de melkemmer in de melkkruiken gegoten, door een geëmproviseerde zeef gemaakt van een bal kleefkruid die in de wijde hals van de melkkruik werd gestopt. De stof Aparine stremde dan de melk.

Meestal staat er achteraan de wetenschappelijke naam een afkorting. Dit is de afkorting van een wetenschapper/botanicus die deze plant deze plant heeft ontdekt/verzameld en tot details heeft beschreven. Soms staat er een tweede afkorting. Dan heeft een andere wetenschapper/botanist de plant nog beter  beschreven en iets gewijzigd. De eerste naam komt dan tussen haakjes te staan. In dit geval is dit L. Dit staat voor Carl Linnaeus. In 1753 beschreef hij Galium aparine in de publicatie Species Plantarum. Maar Plinius en Leonhart Fuchs kende de plant ook al.

Zie ook de Nederlandse verklaring.

• Frysk: Klevers
• English: Cleavers, Stickywilly, Goosegrass
• Français: Gaillet gratteron
• Deutsch: Klettenlabkraut
• Espanõl: Amor del hortelano
• Italiano: Attaccaveste 
• Svenska: Snärjmåra
• Norsk: Klengemaure
• Dansk: Burre-Snerre

Er zijn drie Engelse namen:

1. Cleavers: Het Engels kent talloze variaties op het klevende/klittende gedrag van de zaden van deze plant. Clite, Click, Clitheren, Clithers zijn ongetwijfeld verschillende vormen van het woord Cleavers.
2. Stickywilly: Dit is bijv. een van deze variaties.
3. Goosegrass: Dit betekent natuurlijk "ganzengras". Vroeger aten ganzen (en ander vee) dit plantje graag. Kleefkruid is absoluut geen familie van de Grassen.

Voor de verspreiding van Kleefkruid in Engeland zie deze kaart.

De Franse naam is Gaillet gratteron. Voor Gaillet zijn drie mogelijke antwoorden.

• Gaillet is de Franse naam voor "Straw of the bed of Notre Dame" Dit is naar de legende dat Maria (Notre Dame) familie van dit plantje (onze lieve vrouwe bedstro) gebruikte als vulling voor de kribbe.
• Gaillet komt van het Latijnse Gallus en betekent "haan".  Dit naar aanleiding van de vorm van het blad vergeleken met de poot van de haan.
• Gaillet komt van Caille-Lait wat  "gestremde melk" betekent. Dit naar het tweede deel van de wetenschappelijke naam.

Gratteron komt van Gratter wat "krabben/krassen/klauwen" betekent.

De Duitse naam is Klettenlabkraut. Dit betekent "klittend stremsel kruid". Het woord Stremsel wordt bij het tweede deel van de wetenschappelijke naam uitgelegd.

De Spaanse naam is Amor del hortelano. Dit betekent "liefde van de tuinman". Of dit gewilde liefde is vanwege de nuttige eigenschappen of ongewilde liefde vanwege het hinderlijke klitten is mij onbekend.

In Spanje kent men minstens vier namen voor elke plant. De algemene volksnaam, de Catalaanse naam (Provincie in Noord+Oost Spanje tegen de Pyreneeën aan), de Gallische naam (provincie in Noord-West-Spanje) en de Baskische naam (provincie in West-Spanje tegen de Pyreneeën aan). Ik heb de meest voorkomende algemene naam gebruikt.

De Italiaanse naam is Attaccamani. Dit betekent "aanvalshand". De handvormige stengelbladeren met de haren erop in één woord samengevat.

Er is niet één specifieke Italiaanse naam voor een plant, dit verschilt per regio. Er is een algemene volksnaam en ook nog een variatie of een volledige andere naam in een van de 17 provincies. Ik heb de meest voorkomende algemene naam gebruikt.

De Zweedse naam is Snärjmåra. Snårj komt van Snårje en betekent "verstrikken". Måra betekent "walstro", dus "verstrikkende Walstro".

Voor de verspreiding van Kleefkruid in Zweden zie deze kaart.

De Noorse naam is Klengemaure. Klenge betekent "klampen/kleven/klitten". Maure betekent net als de Zweedse naam  Måra Walstro. Dus ook "klittende/klevende walstro".

De Deense naam is Burre-Snerre. Burre komt van het Zweedse Borre. Met Borre wordt in het algemeen een bol met stekel bedoeld. Dus een klit om wol mee te kaarden. Natuurlijk wordt met Burre niet zo'n grote bol bedoeld maar wel de kleine klittende zaadbolletjes. Snerre komt van het oud Deens Snæriæ of het Zweeds Snärje en betekent "verstrikken".

Ecologie

Bodem
Zonnige tot vaak licht beschaduwde plaatsen op droge tot meestal vochtige, voedselrijke tot zeer voedselrijke, zwak zure tot kalkhoudende, omgewerkte grond (vrijwel alle grondsoorten, behalve hoogveen).

Groeiplaats
Bossen (loofbossen en rivier- en beekdalbossen), grienden, bemeste bosranden, struwelen, heggen (voedselrijke zomen), kapvlakten, in knotbomen, plantsoenen, akkers (akkers en akkerranden), waterkanten (oeverruigten langs plassen en rivieren en oeverwallen in het zoetwatergetijdengebied), zeeduinen (o.a. ruigten op strandvlakten), zeedijken (tussen stenen beschoeiingen), kiezelstranden, baggerstortplaatsen, moerassen (afgebrand rietland), puin, verwilderde tuinen, langs spoorwegen (langs verwaarloosde spoorsloten) en niet gemaaide dijken.

Verspreiding

Nederland
Zeer algemeen.

Vlaanderen
Zeer algemeen, maar iets minder in de Kempen.

Wallonië
Zeer algemeen, maar iets minder in de Ardennen.

Wereld
Alle werelddelen, voornamelijk in streken met een gematigd klimaat.

Bron: Wilde-planten.nl / Klaas Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NL

Stoepplantje van de week

FLORON Verspreidingsatlas vaatplanten