Gentianella campestris (Veldgentiaan)

Samen met de Kruisbladgentiaan (Gentiana cruciata) en de Slanke gentiaan (Gentianella amarella) komen deze drie Gentiaansoorten uitsluitend aan de kust voor. Je moet wel heel goed zoeken naar deze plant want hij staat te boek als een zeer zeldzame soort die op de Rode lijst staat als bedreigd. Veldgentiaan bloeit pas in Augustus (zoals alle Gentianen) tot en met de herfst.

Op de website van Flora van Nederland is een Videodeterminatie van deze plant te zien.

Er komen minstens 5 Gentiaan (Gentiana) soorten in het wild voor in Nederland:

• Draadgentiaan Cicendia filiformis) - zeldzaam
• Klokjesgentiaan (Gentiana pneumonanthe) - algemeen
• Kruisbladgentiaan (Gentiana cruciata) - zeer zeldzaam
• Veldgentiaan (Gentianella campestris subs. campestris) - zeer zeldzaam
• Slanke gentiaan (Gentianella amarella) - zeer zeldzaam

De officiële wetenschappelijke naam is Gentianella campestris (L.) Börner of Gentianella (L.) Harry Sm.

Gentianella verwijst naar de familie waartoe deze plant behoort (de gentiaanfamilie (Gentianaceae). Volgens het Nederlands Etymologisch Woordenboek komt gentiaan misschien illyr (in het Latijn Illyricumen en het besloeg heel de Adriatische kuststrook van het vroegere Joegoslavië en het huidige Albanië.. De herkomst dat beschreven staat bij het verhaal van Plinius, dat de plant door de koning der Illyriërs Genti(u)s ontdekt zou zijn is niet meer dan volksetymologie. Alhoewel in het Cruijdeboeck deel 3 capitel 12, bladzijde 367-368 van Rembert Dodoens staat doodleuk "Gentius Coninck van Illyrien heeft dit cruyt ierst ghevonden ende tot den gebruyck der medecynen ghebrocht/ ende daer om worddet naer sijnen naem Gentiana ghenaempt."

Veel planten hebben als tweede wetenschappelijke naam Arvense/Arvensis of Campestre/Campestris of Pratense/Pratensis gekregen. Al deze soorten kunnen dan overal voorkomen. Eigenlijk word hiermee gezegd dat de betreffende plant meestal geen specifieke bodemsamenstelling nodig heeft. De naam dient vaak ook ter onderscheid van andere soorten. Arvense/Arvensis komt van Arvum en is Latijn en betekent "grond/akker". Campestre/Campestris is Latijn en betekent "(open) veld". Pratense/Pratensis is Latijn en betekent "van de weide".

Meestal staat er achteraan de wetenschappelijke naam een afkorting. Dit is de afkorting van een wetenschapper/botanicus die deze plant deze plant heeft ontdekt/verzameld en tot details heeft beschreven. Soms staat er een tweede afkorting. Dan heeft een andere wetenschapper/botanist de plant nog beter  beschreven en iets gewijzigd. De eerste naam komt dan tussen haakjes te staan. In dit geval is dit (L.) Boerner/(L.) Harry Sm.

L. staat voor Carl Linnaeus. In 1753 beschreef hij de soort als Gentiana campestris in de publicatie Species Plantarum.

Börner staat voor Carl (of Karl ) Julius Bernhard Börner (28-5-1880 - 14-7-1953). Hij was een Duitse entomoloog , botanicus en oenoloog (wijndekundige).  Zijn collecties van Collembola bevinden zich in het Natural History Museum , Londen. Het is ook bekend dat hij 43 planten formeel heeft beschreven. In 1912 herschreef hij de soort als Gentiana campestris in de publicatie Eine Flora fur das deutsche Volk.

Harry Sm. staat voor Karl August Harald "Harry" Smith ( 1889 - 1971 ). Hij was een in Zweden geboren Amerikaanse botanicus die drie botanische expedities naar China ondernam , waarvan één een ervaren botanicus was op zoek naar nieuwe taxa. vanaf 1947 was hij de eerste museumconservator aan de botanische afdeling van de Universiteit van Uppsala. Hij was beter bekend als "Doctor Harry Smith", een Zweed met de achternaam van een voorouder die van Belfast naar Zweden emigreerde. In 1945 beschreef hij de soort als Gentiana campestris in de publicatie Nomencl. u. Syst. Stud. Nord. Gefasspfl.

Persoonlijk denk ik dat het willekeurig is of de wetenschappelijke naam Gentianella campestris (L.) Börner of Gentianella campestris (L.) Harry Sm. word gebruikt. Ik heb de publicaties Eine Flora fur das deutsche Volk en Nomencl. u. Syst. Stud. Nord. Gefasspfl nog niet gevonden dus heb ik geen voorbeeldfoto's.

Zie ook de Nederlandse verklaring.

• English: Field Gentian
• Français: Gentiane champètre
• Deutsch: Feld-Enzian
• Espanõl: Genciana de campo
• Italiano: Genzianella campestre
• Svenska: Fältgentiana
• Norsk: Bakkesøte
• Dansk: Bredbægret Ensian

De Engelse naam is Field Gentian. Dit is de Engelse vertaling van de volledige Nederlandse naam.

Voor de verspreiding van Gentianella campestris in Engeland zie deze kaart.

De Franse naam is Gentiane champètre. Dit is betekent "landelijke gentiaan".

De Duitse naam is Feld-Enzian. Dit betekent ook "veldgetiaan".

De Spaanse naam is Genciana de campo. Dit betekend, net als bij veel andere namen, "veldgentiaan".

In Spanje kent men minstens vier namen voor elke plant. De algemene volksnaam, de Catalaanse naam (Provincie in Noord+Oost Spanje tegen de Pyreneeën aan), de Gallische naam (provincie in Noord-West-Spanje) en de Baskische naam (provincie in West-Spanje tegen de Pyreneeën aan). Ik heb de meest voorkomende algemene naam gebruikt.

De Italiaanse naam is Genzianella campestre. Dit is de Italiaanse benaming voor de volledige Gentianella campestris  (Veldgentiaan) wetenschappelijke naam.

Er is niet één specifieke Italiaanse naam voor een plant, dit verschilt per regio. Er is een algemene volksnaam en ook nog een variatie of een volledige andere naam in een van de 17 provincies. Ik heb de meest voorkomende algemene naam gebruikt.

De Zweedse naam is Fältgentiana. Dit betekent ook "veldgentiaan".

Voor de verspreiding van Gentianella campestris subs. campestris in Zweden zie deze kaart.

De Noorse naam is Bakkesøte. Dit betekent "heuvelsøte". Alle Gentianen behoren in Denemarken tot de Søterotfamilien. Dit zou je kunnen vertalen als de "zoete wortelfamilie". Maar het vreemde is dat niets zoet smaakt aan deze plant. Sterker nog, de wortels staan juist bekend om hun bittere smaak. Er bestaat een mythe hoe deze familie aan zijn naam is gekomen. Vroeger in angstige tijden was ook al bekent hoe bitter de wortels smaakte, maar ook was er het geloof dat er geesten zouden huizen in deze plant. Dus om deze geesten tevreden te stellen kreeg de familie de naam Søte  

De Deense naam is Bredbægret Ensian. Dit betekent "breed bebekerde gentiaan". De twee buitenste kelkslippen zijn veel breder dan de twee binnenste en de keel van de bloemkroon is van binnen gebaard. Door deze twee eigenschappen onderscheidt de veldgentiaan zich hiermee van de andere soorten.

Ecologie

Bodem
Zonnige plaatsen op matig droge tot matig vochtige, voedselarme, kalkrijke, humushoudende grond (zand en mergel).

Groeiplaats
Zeeduinen (grazige duinvalleien en aan de rand van grazige valleitjes in laag duinweiland) en grasland (begraasde krijthellingen en kalkgrasland).

Verspreiding

Nederland
Zeer zeldzaam in de Hollandse duinen tussen Egmond en Goeree en in Zuid-Limburg. Vroeger ook op de Waddeneilanden.

Vlaanderen
Vroeger zeer zeldzaam. In 1946 voor het laatst gevonden op de Sint-Pitersberg.

Wallonië
Zeer zeldzaam op het Waalse deel van de Sint Pietersberg.

Wereld
In Noord-Europa en in berggebieden van Midden- en Zuid-Europa, met een geïsoleerd deelareaal in Nederland en België. Ook op IJsland.

Bron: Wilde-planten.nl / Klaas Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NL

FLORON Verspreidingsatlas vaatplanten