Agrimonia eupatoria (Gewone agrimonie)

Deze mooie gele plant komt beneden de grote rivieren en in Gelderland best vaak voor. Alhoewel hij te boek staat als gevoelig (sterk achteruitgegaan). Best wel wonderlijk want hij staat bij mij in de tuin en als er één plant zich goed verspreid is het de Agrimonie wel. Dit komt door de harige zaden die echt overal aan blijven klitten!! (bijna tot het irritante toe). Samen met de zeldzame Welriekende agrimonie is dit de enige Agrimonie (Agromonia) die in het wild voorkomt in Nederland). Beide soorten kunnen ook verwilderde tuinplanten zijn en worden soms ingezaaid. Gewone Agrimonie bloeit in Juni tot en met September

Op de website van Flora van Nederland is een Videodeterminatie van deze plant te zien.

De officiële wetenschappelijke naam is Agrimonia eupatoria L.

Er zij twee verklaringen voor Agrimonia:

1. De geslachtsnaam Agrimonia is samengesteld uit twee Griekse woorden, Agros betekent "veld" of "akker" en Moné wat "woonplaats". Dit wijst op de groeiplaats van de plant.
2. Een andere uitleg is dat de naam Agrimonia afkomstig is van het woord Argemõnenion (Griekse) gegeven aan planten die een genezende werking op de ogen zouden hebben, en letterlijk betekent "het vlek op het oog" . Het Griekse woord voor ooginfectie is dan ook  Argema.

Ook voor Eupatoria zijn twee verklaringen:

1. De soortnaam Eupatoria´ is een verwijzing naar de Griekse Koning Mithridates Eupator (132-64 v. Chr), die de plant voor het eerst zou gebruikt hebben om leverziekten te genezen. Hij heeft vooral bekendheid gekregen vanwege zijn kennis van die kruiden en de aanplant ervan die als tegengif konden dienen bij vergiftiging.
2. Een andere uitleg is dat Eupatoria´ een verbastering is van het Griekse woord Hepatorios, waar het woord Hepar in zit wat lever betekent.

Meestal staat er achteraan de wetenschappelijke naam een afkorting. Dit is de afkorting van een wetenschapper/botanicus die deze plant deze plant heeft ontdekt/verzameld en tot details heeft beschreven. Soms staat er een tweede afkorting. Dan heeft een andere wetenschapper/botanist de plant nog beter  beschreven en iets gewijzigd. De eerste naam komt dan tussen haakjes te staan. In dit geval is dit L. Dit staat voor Carl Linnaeus In 1753 beschreef hij Agrimonia eupatoria in de publicatie Species Plantarum, alhoewel de plant al eeuwen eerder herkenbaar beschreven werd door o.a. Pedanius Dioscorides en Plinius.

Zie ook de Nederlandse verklaring.

• Frysk: Gewoane fakkel
• English: Agrimony, Churchsteeples
• Français: Aigremoine eupatoire
• Deutsch: Gewöhnlicher Odermennig
• Espanõl: Agrimonia
• Italiano: Agrimonia comune
• Svenska: Gemensamma småborre
• Norsk: Åkermåne
• Dansk: Almindelig Agermåne

Er zijn twee Engelse namen:

1. Agrimony: Dit is de Engelse benaming voor de tweede Nederlandse naam.
2. Churchsteeples: Dit betekent "kerktorens". Doordat de plant een indrukwekkende bloem-aar (soms meerdere) heeft is de naam Churchsteeples ontstaan.

Voor de verspreiding van Gewone agrimonie in Engeland zie deze kaart.

De Franse naam is Aigremoine eupatoire. Dit is de Franse benaming voor de volledige wetenschappelijke naam.

De Duitse naam is Gewöhnlicher Odermennig. "gewone agrimonie", net zoals de Nederlandse naam. De Duitse naam Odermennig komt via het Middelhoogduits odermenie of het Middelnederlands odermenighe en het Oudhoogduits avermonia / avarmonia. Het is dus is een verdraaiing van het Latijnse agrimonia uit dat komt weer van het Grieks argemōnion.

Voor de verspreiding van Gewone agrimonie in Duitsland zie deze kaart.

De Spaanse naam is Agrimonia. Dit is de Spaanse benaming voor de eerste wetenschappelijke naam.

In Spanje kent men minstens vier namen voor elke plant. De algemene volksnaam, de Catalaanse naam (Provincie in Noord+Oost Spanje tegen de Pyreneeën aan), de Gallische naam (provincie in Noord-West-Spanje) en de Baskische naam (provincie in West-Spanje tegen de Pyreneeën aan). Ik heb de meest voorkomende algemene naam gebruikt.

De Italiaanse naam is Agrimonia comune. Agrimonia is gelijk aan het eerste gedeelte van de wetenschappelijke naam. Commune betekent "gewone". Er is niet één specifieke Italiaanse naam voor een plant, dit verschilt per regio. De hier genoemde naam kan ook nog varianten hebben.

Er is niet één specifieke Italiaanse naam voor een plant, dit verschilt per regio. Er is een algemene volksnaam en ook nog een variatie of een volledige andere naam in een van de 17 provincies. Ik heb de meest voorkomende algemene naam gebruikt.

De Zweedse naam is Gemensamma småborre. Dit betekent "gezamenlijke/algemene kleine stekelige zaden plant".

Voor de verspreiding van Gewone agrimonie in Zweden zie deze kaart.

De Noorse en Deense naam is Åkermåne/Almindelig Agermåne. Åker betekent akker/veld. Dit geeft aan dat deze plant geen speciale bodemsamenstelling nodig heeft. Het woord is ook ter onderscheid van andere soorten Agrimonia-soorten. De betekenis van Almindige (algemene) heeft ongeveer dezelfde strekking. Waarschijnlijk is Måne een Verlateinisering van het woord Agrimonia

Ecologie

Bodem
Zonnige, soms licht beschaduwde plaatsen op matig droge tot matig vochtige, grazige, matig voedselarme tot matig voedselrijke, kalkhoudende grond (mergel, löss, leem, klei, zavel, duinzand en rivierzand).

Groeiplaats
Dijken, bermen, kalkhellingen, zeeduinen (laag duinstruweel), akkers (akkerranden), heggen, bosranden (kalkrijke zomen), struwelen (laag blijvend), grasland (schraal grasland), langs spoorwegen, brugtaluds, langs holle wegen en rivierduintjes.

Verspreiding

Nederland
Vrij algemeen in Zuid-Limburg, langs de grote rivieren, in Zeeland en in de Hollandse duinen. Elders zeldzaam tot zeer zeldzaam. Niet in het waddengebied.

Vlaanderen
Vrij algemeen, maar zeldzaam tot zeer zeldzaam in de Kempen.

Wallonië
Algemeen, maar zeldzaam in de Ardennen.

Wereld
Europa. Noordelijk tot in Zuid-Scandinavië. Ook in West-Azië en Noordwest-Afrika. Plaatselijk ingeburgerd in onder meer Noord-Amerika, Nieuw-Zeeland en Zuid-Afrika.

Bron: Wilde-planten.nl / Klaas Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NL

FLORON Verspreidingsatlas vaatplanten