Hypericum perforatum (Sint-janskruid)

Normaal houd ik mij niet zo bezig met geneeskundige of culinaire toepassingen van planten maar bij Sint-Janskruid kan je er niet omheen. Typ je deze naam in bij Google, of zoek je het op, dan krijg je vele medische, homeopatische en culinaire adviezen. Op de site van floravannedeland.nl staat een kort en bondig verhaal over deze toepassingen. Sint-Janskruid is een Hertshooi-soort. Want dit is de andere naam voor de familie Hypericaceae waar deze plant onder valt. Sint-janskruid bloeit (natuurlijk! zie de Nederlandse verklaring) in Juni tot en met september.

Op de website van Flora van Nederland is een Videodeterminatie van deze plant te zien.

Er komen minstens 10 Hertshooi (Hypericum) soorten in het wild voor in Nederland:

• Berghertshooi (Hypericum montanum) - Zeer zeldzaam
• Canadees hertshooi (Hypericum canadens) - Zeer zeldzaam
• Fraai hertshooi (Hypericum pulchrum) - Zeldzame soort
• Gevleugeld hertshooi (Hypericum tetrapterum) - Algemeen
• Kantig/Gevlekt hertshooi (Hypericum maculatum) - Algemeen
• Mansbloed (Hypericum androsaemum) - Algemeen/verwilderde tuinplant
• Moerashertshooi (Hypericum elodes) - Vrij zeldzaam
• Ruig hertshooi (Hypericum hirsutum)  - Zeldzaam
• Sint-janskruid (Hypericum perforatum) - Algemeen
• Sint-janskruid x Kantig hertshooi (Hypericum × desetangsi) - Algemeen

De officiële wetenschappelijke naam is Hypericum perforatum L.

Er zijn twee verklaringen voor Hypericum:

1. Hypericum stamt af van Hypo (Grieks) en betekent "onder/tussen", en Ereiko (Grieks) en betekent "heide". Dit wil zeggen dat de plant veel voorkomt op heidegronden.
2. Hypericum verwijst naar de god Hyperion, vader van de zon in de Griekse mythologie. Een rede van deze verwijzing naar de zon is dat de bloemen zo schitterend geel zijn.

Perforatum (Grieks/Latijn) betekent "doorboord". Dit duidt op de vele doorschijnende kliertjes op de rand van het bloemblad. Dit doorschijnende geeft een doorboorde indruk.

Het volgende antwoord komt van chatgpt.com. Niet dat ik zo een enorme fan ben van deze site maar gewoon omdat ik in geen boek of op geen enkele site een eenduidig antwoord kon vinden wat de functie is van deze klierpuntjes. Chatgpt kwam met dit, toch wel geloofwaardig en compleet. lijstje.

Bij planten verwijst de term "klierpuntjes" naar gespecialiseerde structuren die glandulaire haren of klieren worden genoemd. Deze klieren vervullen verschillende functies afhankelijk van het type plant en de specifieke klieren. Hier zijn enkele belangrijke functies van klierpuntjes bij planten:

• Bescherming tegen herbivoren:
  • Afscheiding van afweerstoffen: Sommige klieren scheiden kleverige of toxische stoffen uit die herbivoren afschrikken of doden. Dit beschermt de plant tegen insecten en andere dieren die de plant willen opeten.
• Attractie van bestuivers:
  • Nectarproductie: Klieren kunnen nectar produceren, een zoete vloeistof die bestuivende insecten aantrekt. Hierdoor wordt de bestuiving bevorderd, wat essentieel is voor de voortplanting van de plant.
• Excretie van overtollige stoffen:
  • Zoutafscheiding: Sommige planten, vooral die in zoute omgevingen leven, hebben klieren die overtollig zout afscheiden. Dit helpt de plant om zoutbalans te handhaven en schade door hoge zoutconcentraties te voorkomen.
• Communicatie en interactie met het milieu:
  • Afscheiding van geurstoffen: Klieren kunnen vluchtige organische stoffen afscheiden die insecten aantrekken of afschrikken. Deze geuren kunnen ook helpen bij de communicatie tussen planten, bijvoorbeeld als waarschuwing voor aanvallen door herbivoren.
• Verdamping van water:
  • Guttatie: In sommige planten scheiden klieren water uit in de vorm van druppels, een proces dat guttatie wordt genoemd. Dit gebeurt meestal 's nachts en helpt bij het reguleren van de waterdruk in de plant.

De specifieke rol van klierpuntjes kan sterk variëren afhankelijk van de plantensoort en de omgeving waarin de plant groeit. Hun aanwezigheid en functie zijn een voorbeeld van de complexe aanpassingen die planten hebben ontwikkeld om te overleven en zich voort te planten in diverse omgevingen. 

Meestal staat er achteraan de wetenschappelijke naam een afkorting. Dit is de afkorting van een wetenschapper/botanicus die deze plant deze plant heeft ontdekt/verzameld en tot details heeft beschreven. Soms staat er een tweede afkorting. Dan heeft een andere wetenschapper/botanist de plant nog beter  beschreven en iets gewijzigd. De eerste naam komt dan tussen haakjes te staan. In dit geval is dit L. Dit staat voor Carl Linnaeus. In 1753 beschreef hij Hypericum perforatum in de publicatie Species Plantarum.

Zie ook de Nederlandse verklaring.

• English: St. John's wort
• Français: Millepertuis perforé
• Deutsch: Johanniskraut
• Espanõl: Hierba de San Juan
• Italiano: Erba di San Giovanni comune
• Svenska: Äkta johannesört
• Norsk: Prikkperikum
• Dansk: Prikbladet Perikon

De Engelse naam is St. John's wort. Dit is de Engelse benaming voor de Nederlandse naam. St. John betekent St. Jan en Wort wordt over het algemeen in het Engels gebruikt voor een plant die geneeskrachtige werkingen heeft of waardevol is als voedsel.

Voor de verspreiding van Hypericum perforatum in Engeland zie deze kaart.

De Franse naam is Millepertuis perforé. Mille betekent "duizenden/ontelbare". Pertuis betekent letterlijk "zeegat/rechthoekige afvoer". Deze naam refereert aan het feit dat de stengelbladeren vool zitten met zogenaamde gaatjes. In werkelijkheid zijn dit doorzichtige kliercellen gevuld met etyrische oliën.

De Duitse naam is Johanniskraut. Dit betekent ook St. Janskruid.

De Spaanse naam is Hierba de San Juan. Dit betekent ook St. Janskruid.

De Spaanse naam is Hierba de San Juan. Dit betekent ook St. Janskruid.

In Spanje kent men minstens vier namen voor elke plant. De algemene volksnaam, de Catalaanse naam (Provincie in Noord+Oost Spanje tegen de Pyreneeën aan), de Gallische naam (provincie in Noord-West-Spanje) en de Baskische naam (provincie in West-Spanje tegen de Pyreneeën aan). Ik heb de meest voorkomende algemene naam gebruikt.

De Italiaanse naam is Ierba di San Giovanni. Dit is de Italiaanse benaming voor de volledige Nederlandse  naam. San Giovanni is de Italiaanse evenknie voor Sint Jan.

Er is niet één specifieke Italiaanse naam voor een plant, dit verschilt per regio. Er is een algemene volksnaam en ook nog een variatie of een volledige andere naam in een van de 17 provincies. Ik heb de meest voorkomende algemene naam gebruikt.

De Zweedse naam is Äkta johannesört. Äkta betekent "echt". Johannes betekent "St. Jans" en Ört/eurt/urt is de Scandinavische term voor "kruid". Dus "echte St. Janskruid". Dit ter onderscheid want in Zweden zijn ongeveer 30! ondersoorten bekend.

De Noorse naam is Prikkperikum. Dit is een combinatie van het woord Prikk dat "vlek/stip" betekent, zoals de Franse naam, en het eerste deel van de wetenschappelijke naam.

De Deense naam is Prikbladet Perikon. Ook dit is een combinatie van het woord Prik dat "vlek/stip" betekent.

Ecologie

Bodem
Zonnige plaatsen op droge, matig voedselarme tot matig voedselrijke grazige, kalkarme tot kalkrijke grond.

Groeiplaats
Langs spoorwegen (spoorbermen en spoorwegterreinen), bossen (open plekken), struwelen (open plekken), houtwallen, akkers (akkerranden), grasland (droog, zuur grasland, ruig grasland en schraal grasland), bermen, braakliggende grond, zeeduinen, langs greppels, afgravingen (zandgroeven), industrieterreinen, haventerreinen, tussen straatstenen en plantsoenen.

Verspreiding

Nederland
Algemeen, maar vrij zeldzaam in laagveengebieden, het noordelijk zeekleigebied en het Waddengebied.

Vlaanderen
Algemeen, maar iets minder in de Polders.

Wallonië
Algemeen.

Wereld
Oorspronkelijk uit Europa, West- en Midden-Azië en Noordwest-Afrika (Atlasgebergte). Noordelijk tot in Noord-Schotland en Zuid-Scandinavië. Nu in alle werelddelen.

Bron: Wilde-planten.nl / Klaas Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NL

FLORON Verspreidingsatlas vaatplanten