Jacobaea erucifolia/Senecio erucifolius (Viltig kruiskruid)

Heel opvallend, deze plant is best wel algemeen maar ik heb hem nooit gezien en ik hoor eigenlijk nooit gehoord in mijn omgeving dat hij is waargenomen. Mijn conclusie is dsan ook dat ondanks botanische kennis deze plant vaak over het hoofd wordt gezien. Mede omdat de plant na verloop van de tijd zijn typische beharing verliest. Viltig kruiskruid bloeit in Juli tot en met September

Er komen minstens 11 soorten Kruiskruiden (Senecio) in Nederland in het wild voor:

• Bezemkruiskruid (Senecio inaequidens) - Algemeen
• Boskruiskruid (Senecio sylvaticus) - Algemeen
• Jakobskruiskruid (Jacobaea vulgaris/Senecio jacobaea) - Algemeen
• Klein kruiskruid (Senecio vulgaris) - Algemeen
• Kleverig kruiskruid (Senecio viscosus) - Algemeen
• Moerasandijvie (Tephroseris palustris/Senecio congestus) - Algemeen
• Moeraskruiskruid (Senecio paludosus) - Vrij zeldzaam
• Rivierkruiskruid (Senecio fluviatilis/sarracenicus) - Zeldzaam
• Schaduwkruiskruid (Senecio ovatus) - Zeldzaam
• Viltig kruiskruid (Jacobaea erucifolia/Senecio erucifolius) - Algemeen
• Waterkruiskruid (Jacobaea aquatica/Senecio aquaticus) - Algemeen

De officiële wetenschappelijke naam is Jacobaea erucifolia (L.) G. Gaertn., B. Mey. & Scherb.

Jacobaea komt van Sint Jacob. Het hoogtepunt van de bloei is op de verjaardag (25 juli) van deze heilige.

Senecio komt van Senex (Latijn) en betekent "grijsaard". Dit omdat de bloemen spoedig na het bloeien zaden vormen waaraan zich grijs zaadpluis bevindt die het geheel een grauw en vergrijsd aanzien geeft.

Eruci is afgeleid van Eruca dat een soort Kool betekend. Folius komt van Follum (Latijn) en betekent "blad". Tezamen is het blad van Viltig kruiskruid dus vergelijkbaar met Kool. Al vindt ik dit persoonlijk wat ver gezocht. De stengelbladeren zijn best wel diep ingesneden.

Meestal staat er achteraan de wetenschappelijke naam een afkorting. Dit is de afkorting van een wetenschapper/botanicus die deze plant deze plant heeft ontdekt/verzameld en tot details heeft beschreven. Soms staat er een tweede afkorting. Dan heeft een andere wetenschapper/botanist de plant nog beter  beschreven en iets gewijzigd. De eerste naam komt dan tussen haakjes te staan. In dit geval is dit(L.) G. Gaertn., B. Mey. & Scherb.

L. staat voor Carl Linnaeus. In 1755 beschreef hij als eerste de soort als Senecio erucifolius in de publicatie Flora Suecica (Svecica) Exhibens Plantas per Regnum Sveciae Crescentes.     

G. Gaertn staat voor Philipp Gottfried Gaertner (29 oktober 1754 - 27 december 1825) was een Duitse botanicus. Samen met Bernhard Meyer en Johannes Scherbius was hij co-auteur van " Oekonomisch-technische Flora der Wetterau ", een publicatie waarin de drie mannen verschillende botanische geslachten en soorten beschreven. In 1801 herschreef hij samen in deze publicatie met Meyer en Scherbius de soort als Jacobaea erucifolia.

B. Mey. staat voor Bernhard Meyer (24 augustus 1767 – 1 januari 1836) was een Duitse arts en natuuronderzoeker. Hij werd vooral bekend om drie verzamelwerken: de in 1799 gepubliceerde Oekonomisch-Technische Flora der Wetterau die hij samen Philipp Gottfried Gaertner (1754-1825) en Johannes Scherbius (1769-1813) schreef. Dit was een bron van veel eerste geldige beschrijvingen van planten.

Scherb. staat voor Johannes Scherbius (1 juni 1769, Frankfurt am Main - 8 november 1813) was een Duitse arts en botanicus. Met Philipp Gottfried Gaertner en Bernhard Meyer was hij co-auteur van " Oekonomisch-technische Flora der Wetterau " (Economisch-technische flora van Wetterau ), een driedelig werk dat een bron was van wetenschappelijke namen voor tal van planten.

Zie ook de Nederlandse verklaring

• Frysk: Smelle krúswoartel
• English: Hoary Ragwort
• Français: Séneçon à feuilles de Roquette
• Deutsch: Raukenblättriges Greiskraut
• Espanõl: ?
• Italiano: Senecio a foglie di rucola
• Svenska: Flikstånds
• Norsk: Smalsvineblom
• Dansk: Smalfliget Brandbæger

De Engelse naam is Hoary Ragwort. Hoary betekent "grijs". Dit vanwege het harige uiterkijk. Ragwort bestaat uit twee delen. Rag betekent "vodde/waardeloos iets" en Wort wordt over het algemeen in het Engels gebruikt voor een plant die geneeskrachtige werkingen heeft of waardevol is als voedsel. Het is dus een Smalbladige waardeloze zinvolle plant. Deze plant was medisch gezien interessant maar is tegelijkertijd ook "waardeloos" en soms zelfs schadelijk. Bezemkruiskruid is (net zoals bijna elke kruiskruid) giftig voor het vee.

De Franse naam is Séneçon à feuilles de Roquette. Dit is de Franse benaming voor de volledige tweede wetenschappelijke naam.

De Duitse naam is Raukenblättriges Greiskraut. Dit is een variatie op de Franse naam.

De Spaanse naam is mij onbekend.

In Spanje kent men minstens vier namen voor elke plant. De algemene volksnaam, de Catalaanse naam (Provincie in Noord+Oost Spanje tegen de Pyreneeën aan), de Gallische naam (provincie in Noord-West-Spanje) en de Baskische naam (provincie in West-Spanje tegen de Pyreneeën aan). Ik heb de meest voorkomende algemene naam gebruikt.

De Italiaanse naam is Senecio a foglie di rucola. Dit is de Italiaanse benaming voor ook de volledige tweede wetenschappelijke naam.

De Zweedse naam is Flikstånds. Flik betekent "tabblad/lipje". Welk gedeelte van de plant hiermee word bedoeld is mij onbekend. Stånds betekent "staande". Hiermee wordt bedoeld dat deze plant erg opvallend omhoog groeit. Hij staat erg rechtopstaand in het veld. Net zoals bijv. Kale jonker (Cirsium palustre) waar hij trouwens absoluut geen familie van is.

De Noorse naam is Smalsvineblom. Smal betekent natuurlijk "smal", verwijzend naar de smalle stengelbladeren. Maar t.o.v. welke plant is mij onbekend. Dit smalle dient waarschijnlijk ter onderscheid. Want Bezemkruiskruid (Senecio inaequidens), juist bekend om de smalle stengelbladeren, heet in Denemarken bijv. Boersvineblom.Alle Senecio-soorten heten in Noorwegen Svineblom. De soort was/is nergens goed voor, zelfs niet als veevoer. Sterker nog, sommige soorten zijn behoorlijk giftig voor vee en paarden. Als plant laat het vee hem wel staan maar in gedroogd hooi eet het vee het de plant wel en kan het ernstig ziek worden. Vóór het woord Svineblom staat een woord dat aangeeft om welke soort het gaat. In dit geval dus Smal.

De Deense naam is Smalfliget Brandbæger. Dit betekent letterlijk "smalbladige brandbeker". Het Smalbladige wordt bij de Noorse naam uitgelegd. Het woord Brandbaeger is een algemeen Deens woord dat gebruikt wordt om een Senecio soort aan te duiden. Bij alle Senecio-soorten hebben de puntige schutbladen van de bloemkorf (de "beker" waar de bloem in zit) een zwart "aangebrand" uiteinde.

Ecologie

Bodem
Zonnige, zelden licht beschaduwde, grazige, soms vrij open plaatsen op matig droge tot meestal vochtige, matig voedselrijke, kalkrijke grond (klei, mergel, leem, zavel en zand, stenige plaatsen en zelden op veen).

Groeiplaats
Dijken (polderdijken en rivierdijken), bermen (o.a. langs kanalen), grasland (kalkgrasland, vochtig, bemest grasland en verruigd grasland), waterkanten (rivieren, sloten, beken), langs spoorwegen (spoorbermen), opgespoten grond (met kalkrijk zand), struwelen op rivierduinen, grienden, heggen, ruigten, plantsoenen, zeeduinen, rolsteenstranden, drooggevallen zandplaten, kalkhellingen en afgravingen (kleiputten).

Verspreiding

Nederland
Algemeen in Zeeland en aangrenzende gebieden, vrij algemeen in het rivierengebied en in Noordwest-Fryslân en vrij zeldzaam in Zuid-Limburg. Elders zeer zeldzaam.

Vlaanderen
Vrij algemeen in de Duinen, de Polders en langs de Maas. Elders zeldzaam tot zeer zeldzaam.

Wallonië
Algemeen in Lotharingen, de Fagne en Famenne. Elders zeldzaam tot zeer zeldzaam.

Wereld
Gematigde streken in Europa, noordelijk tot in Midden-Engeland, het Oostzeegebied en Siberië. Ingeburgerd in Nieuw-Zeeland.

Bron: Wilde-planten.nl / Klaas Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NL

FLORON Verspreidingsatlas vaatplanten