Algemeen
In sommige oude kruidboeken heeft Zandblauwtje nog de wetenschappelijke naam Scabiosa minor. Dit geeft de suggestie dat deze plant toebehoort aan de Kaardebolfamilie (Dipsacaceae) waaronder o.a. ook Duifkruid (Scabiosa columbaria), Beemdkroon (Knautia arvensis) en Blauwe knoop (Succisa pratensis) onder vallen. Maar Zandblauwtje is een andere soort en behoort tot de Klokjesfamilie (Campanulaceae). Het is ook de enige Jasione-soort die in het wild voor komt in Nederland. Zandblauwtje lijkt dus wel op bovengenoemde soorten maar er zijn verschillen! Een goede flora laat deze goed zien. Zandblauwtje bloeit in Juni, Juli en Augustus.
Verklaring Wetenschappelijke naam
De officiële wetenschappelijke naam is Jasione montana L.
Er zijn twee mogelijke verklaringen voor het woord Jasione:
- Jasione komt van het Grieksche iasis dat "genezing" betekent. In eerste instantie werd dit plantje opgehemeld als helend kruid. Uit eindelijk had Zandblauwtje geen enkele waarde om als apothekerskruid te worden gezien.
- Jasione houdt verband met het Griekse woord Iatros. Dit betekent "arts".
Montana komt van Montanus (Latijn) en betekent "bergbewoners". Dit omdat de plant komt van nature een echte rotsplant is die goed gedijt in "stenen" gebieden.
Meestal staat er achteraan de wetenschappelijke naam een afkorting. Dit is de afkorting van een wetenschapper/botanicus die deze plant deze plant heeft ontdekt/verzameld en tot details heeft beschreven. Soms staat er een tweede afkorting. Dan heeft een andere wetenschapper/botanist de plant nog beter beschreven en iets gewijzigd. De eerste naam komt dan tussen haakjes te staan. In dit geval is dit L. Dit staat voor Carl Linnaeus. In 1753 beschreef hij Jasione montana in de publicatie Species Plantarum.
Meer
Zie ook de Nederlandse verklaring
Namen in andere talen
- English: Sheep's-bit
- Français: Jasione des montagnes, Herbe à midi
- Deutsch: Berg-Sandglöckchen
- Espanõl: Botón azul
- Italiano: Vedovelle annuali
- Svenska: Blåmunkar
- Norsk: Blåmunke
- Dansk: Blåmunke
Verklaring Buitenlandse namen
De Engelse naam is Sheep's-bit. Dit betekent "schapenbeet". Tot nu toe heb ik totaal geen verband gevonden tussen schapen en Zandblauwtje. Er is dus géén mooi verhaal als dat van Blauwe knoop (Succisa pratensis) dat in de wetenschappelijke naam en in meerde talen een verhaal heeft over een door de duivel afgebeten wortelstok. Ook is Zandblauwtje absoluut geen familie van de Blauwe knoop.
De Franse naam is Jasione des montagnes. Dit is de Franse benaming voor de volledige wetenschappelijke naam.
De Duitse naam is Berg-Sandglöckchen. Dit betekent "berg-zandklokje". Het woord Berg komt terug in het tweede gedeelte van de wetenschappelijke naam. Het woord Zandklokje zegt niet alleen iets over de groeiplaats maar ook de familie waar Zandblauwtje bij behoort, de Klokjesfamilie (Campanulaceae).
De Spaanse naam is Botón azul. Dit betekent "blauwe knoop". Voor ons erg verwarrend. Want wij kennen ook een Blauwe knoop (Succisa pratensis) maar dit is een heel andere plant (word ook uitgelegd bij de paragraaf Algemeen). Gelukkig heet deze plant in Spanje heel anders, Bocado del Diablo.
In Spanje kent men minstens vier namen voor elke plant. De algemene volksnaam, de Catalaanse naam (Provincie in Noord+Oost Spanje tegen de Pyreneeën aan), de Gallische naam (provincie in Noord-West-Spanje) en de Baskische naam (provincie in West-Spanje tegen de Pyreneeën aan). Ik heb de meest voorkomende algemene naam gebruikt.
De Italiaanse naam is Vedovelle annuali. Dit betekent "jaarlijkse kleine weduwe". Ook Duifkruid (Scabiosa columbaria) heeft een soortgelijke naam. Waarom is mij nog onbekend.
Er is niet één specifieke Italiaanse naam voor een plant, dit verschilt per regio. Er is een algemene volksnaam en ook nog een variatie of een volledige andere naam in een van de 17 provincies. Ik heb de meest voorkomende algemene naam gebruikt.
De Zweedse, Noorse en Deense naam is nagenoeg gelijk, Blåmunkar/Blåmunke/Blåmunke. Dit betekent "blauwe monnik".
Voor de verspreiding van Jasione montana in Zweden zie deze kaart.
Ecologie & Verspreiding
Ecologie
Bodem
Zonnige, open (pioniervegetatie) tot grazige plaatsen op droge, voedselarme, zwak zure, kalkarme en humusarme grond (zand, leem en stenige plaatsen).
Groeiplaats
Grasland (open plekken in schraal grasland), bermen (open plekken), dijken, heide, rotsachtige heuvels, klippen, zeeduinen (laag duingrasland), braakliggende grond, op aangevoerd zand, greppelkantjes, afgravingen (zandgroeven), hellingen, industrieterreinen en langs spoorwegen (spoorbermen en spoorwegterreinen).
Verspreiding
Nederland
Vrij algemeen in het oosten en midden van het land en in de duinen en zeldzaam in Zuid-Limburg.
Vlaanderen
Vrij algemeen in de Kempen en vrij zeldzaam in het kustgebied. Elders zeldzamer. Achteruitgaand.
Wallonië
Vrij zeldzaam in de Ardennen, Lotharingen en een deel van de Leemstreek.
Wereld
In Europa, behalve in het hoge noorden en in een deel van het zuidoosten. Verder in Noordwest-Afrika en het noordwestelijke deel van Klein-Azië. Ingevoerd in Nieuw-Zeeland en op enkele plekken in Noord-Amerika.
Bron: Wilde-planten.nl / Klaas Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NL
Verspreiding Jasione montana
FLORON Verspreidingsatlas vaatplanten
