Ranunculus bulbosus (Knolboterbloem)

Omdat Boterbloemen veel op elkaar lijken is het goed om deze plant van onder te bekijken. De Knolboterbloem heeft als enige kelkbladen die volledig zijn teruggeslagen. Dit is één van de kenmerken. Er zijn er meer die alle goed staan beschreven in een goede flora. En die knol dan? Die zit onder de grond, dicht bij waar de stengel zichtbaar is. In deze knol zitten voedingsstoffen die zorgen voor overleving van een warme droge zomer en/of een koude winter. Knolboterbloem bloeit in April, Mei en Juni

Op de website van Flora van Nederland is een Videodeterminatie van deze plant te zien.

Als je Boterbloem bij Google intypt blijkt dat er heel veel soorten zijn.

• Akkerboterbloem (Ranunculus arvensis) - Zeer zeldzaam
• Behaarde boterbloem (Ranunculus sardous) - Algemeen
• Blaartrekkende boterbloem (Ranunculus secretaris) - Algemeen
• Bosboterbloem (Ranunculus polyanthemos subsp. nemorosus) - Zeer zeldzaam
• Egelboterbloem (Ranunculus flammula) - Algemeen
• Grote boterbloem (Ranunculus lingua) - Algemeen
• Gulden boterbloem (Ranunculus auricomus)  - Vrij zeldzaam
• Kalkboterbloem (Ranunculus polyanthemos subsp. polyanthemoides) - Zeer zeldzaam
• Kleine boterbloem (Ranunculus parviflorus) - Zeldzaam
• Knolboterbloem (Ranunculus bulbosus) - Algemeen
• Kruipende boterbloem (Ranunculus repen) - Algemeen
• Scherpe boterbloem (Ranunculus acris) - Algemeen

En als je Ranunculus (de familie waar de Boterbloem toe behoort) bij Google intypt krijg je nog eens 9 soorten:

• Gewoon/vreemd speenkruid (Ranunculus ficaria) - Algemeen
• Fijne/zilte/grote waterranonkel (Ranunculus aquatilis/peltatus) - Algemeen
• Kleine waterranonkel (Ranunculus trichophyllus) - Zeldzaam
• Klimopwaterranonkel (Ranunculus hederaceus) - Zeldzaam
• Penseelbladige waterranonkel (Ranunculus penicillatus)  - Zeer zeldzaam
• Stijve waterranonkel (Ranunculus circinatus) - Algemeen
• Vlottende waterranonkel (Ranunculus fluitans) - Zeldzaam
• Witte waterranonkel (Ranunculus ololeucos) - Zeldzaam
• Zilte waterranonkel (Ranunculus baudotii) Zeldzaam

Een lange lijst dus!! Dit geeft aan dat als iemand zegt "ik zag een Boterbloem" dan moet het antwoord moet zijn. "Welke van de 11 soorten.  En ze lijken ook nog allemaal op elkaar. (althans een heleboel). Dus bijna overbodig om te zeggen dat een goede flora echt nodig is. Alle Ranunculus soorten zijn giftig voor vee, maar hun onaangename smaak zorgt dat het vee ze vanzelf laat staan. Vergiftiging kan wel optreden wanneer boterbloemen overvloedig voorkomen in reeds afgegraasde weiden waar weinig eetbaars overgebleven is.

Omdat Boterbloemen veel op elkaar lijken is het goed om deze plant van onder te bekijken. De Knolboterbloem heeft als enige kelkbladen die volledig zijn teruggeslagen. Dit is één van de kenmerken. Er zijn er meer die alle goed staan beschreven in een goede flora. En die knol dan? Die zit onder de grond, dicht bij waar de stengel zichtbaar is. In deze knol zitten voedingsstoffen die zorgen voor overleving van een warme droge zomer en/of een koude winter.

De officiële wetenschappelijke naam is Ranunculus bulbosus L

Ranunculus is het verkleinwoord van Rana (latijn) wat "kikker" betekent. De Ranonkels (familienaam) staan veelal langs de sloten en in vochtige weiden, de woonplaats van kikkers dus.

Bulbosus is Latijn en betekend "bolvormig" doelend op de stengelverdikking van de plant.

Meestal staat er achteraan de wetenschappelijke naam een afkorting. Dit is de afkorting van een wetenschapper/botanicus die deze plant deze plant heeft ontdekt/verzameld en tot details heeft beschreven. Soms staat er een tweede afkorting. Dan heeft een andere wetenschapper/botanist de plant nog beter  beschreven en iets gewijzigd. De eerste naam komt dan tussen haakjes te staan. In dit geval is dit L. Dit staat voor Carl Linnaeus. In 1753 beschreef hij Ranunculus bulbosus in de publicatie Species Plantarum.

Zie ook de Nederlandse verklaring

• Frysk: Knolbûterblom
• English: Bulbous Buttercup
• Français: Renoncule bulbeuse
• Deutsch: Knolliger Hahnenfuß
• Espanõl: Flor de Pasqua
• Italiano: Ranuncolo bulboso
• Svenska: Knölsmörblomma
• Norsk: Knollsoleie
• Dansk: Knoldranunkel

De Engelse en Franse naam is min of meer gelijk, Bulbous Buttercup/Renoncule bulbeuse. Dit betekent "bolachtige boterbloem/Ranonkel", verwijzend naar de stengelverdikking. Een Boterbloem is onderdeel van de Ranonkelfamilie.

De Duitse naam is Knolliger Hahnenfuß. Dit betekent "knolachtige hanenvoet". Veel boterbloemen hebben ingesneden bladeren. Ze zijn soms zo diep ingesneden, dat de bladschijf uit verschillende los­se blaadjes is samengesteld. In dit typische boterbloemblad zag men vroeger enige gelijkenis met een vogelpoot, vandaar de volksnamen Kraaienpoot en Hanenvoet.

De Spaanse en Italiaanse naam is gelijk, Ranúnculo bulboso/Ranunculo bulboso. Deze is gelijk aan de wetenschappelijke naam.

In Spanje kent men minstens vier namen voor elke plant. De algemene volksnaam, de Catalaanse naam (Provincie in Noord+Oost Spanje tegen de Pyreneeën aan), de Gallische naam (provincie in Noord-West-Spanje) en de Baskische naam (provincie in West-Spanje tegen de Pyreneeën aan). Ik heb de meest voorkomende algemene naam gebruikt.

Er is niet één specifieke Italiaanse naam voor een plant, dit verschilt per regio. Er is een algemene volksnaam en ook nog een variatie of een volledige andere naam in een van de 17 provincies. Ik heb de meest voorkomende algemene naam gebruikt.

De Zweedse, Noorse en Deense naam is nagenoeg gelijk, Knölsmörblomma/Knollsoleie/Knoldranunkel. Dit betekent "knolboterbloem/Knolsoleie/Knolranunkel". Het Noorse Soleie betekent grofweg Boterbloemfamilie. Soleie is de Noorse benaming voor de Boterbloemfamilie waartoe deze plant behoort. Soleie komt van soløye dat "zonneoog" betekent.

Ecologie

Bodem
Zonnige plaatsen op droge tot soms matig vochtige, matig voedselarme tot matig voedselrijke, niet zwaar bemeste, neutrale tot meestal kalkrijke grond (lemig zand, leem, mergel, zavel en lichte klei).

Groeiplaats
Bermen, grasland (grazige berghellingen, kalkgrasland en schraal grasland), bosjes, zeeduinen (vastgelegde duinen, binnenduinweiland en duinvalleien), begraasde dijken, rivierduinen, mergelhellingen, begraafplaatsen, terreininsnijdingen (met leem aan de oppervlakte) en waterkanten (langs grotere beken en oude rivierlopen).

Verspreiding

Nederland
Vrij algemeen in Zeeland, Zuid-Limburg, Gelderland, Noord-Brabant, de Hollandse duinen, op Texel en in het rivierengebied. Elders zeldzaam tot zeer zeldzaam.

Vlaanderen
Vrij algemeen in duinen, langs de Maas en in de Voerstreek. Elders zeldzamer.

Wallonië
Vrij algemeen in Maasgebied, in Brabant en de zuidelijke Ardennen. Elders zeldzaam tot zeer zeldzaam.

Wereld
West- en Midden-Europa, in delen van Zuid-Europa, in het Zwarte-Zeegebied en Noordwest-Afrika. Plaatselijk ingeburgerd in Noord-Amerika en Nieuw-Zeeland.

Bron: Wilde-planten.nl / Klaas Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NL

FLORON Verspreidingsatlas vaatplanten