Lamiastrum galeobdolon subsp. argentatum (Bonte gele dovenetel)

Bij de Gele dovenetel (Lamiastrum galeobdolon) zei ik al "Alhoewel deze plant inheems is (hij komt hier van nature voor) komt hij in Nederland niet vaak voor. Bijna iedereen kent de Gele dovenetel dan ook als Stinzenplant of als cultivar. Dit is dus de cultivar (gekweekte vorm). Het is dus een Gele dovenetel alleen met een bont stengelblad. Op de floron site beschreven als "Bladen met vele, vrij grote witte of zilverige en vaak onderling aansluitende vlekken.". De plant is ingeburgerd sinds 1950 en 1974. Maar ondanks dat dit een cultuurplant is blijft het een beetje een stinsenplant en bloeit hij dus in April en Mei.

De officiële wetenschappelijke naam is Lamiastrum galeobdolon subsp. argentatum (Smejkal) Stace

Lamiastrum is afgeleid van Lamos (Grieks) en betekent "muil, keelgat". Dit slaat op de muilvormige bloemkroon. In een oude beschrijving van de Dovenetel staat dat de bloem lijkt op de smoel van een katachtige, wanneer die bijten wil.

Galeolobdolon komt van Galea (Grieks) en betekent "bunzing,wezel of marter" en beo (Grieks) wat stank betekent. Dit zou betekenen dat deze plant zou stinken als een wezel. Nee dus. Misschien wordt een andere lipbloemige bedoeld. Stinkende ballet (Ballote nigra) misschien?

Subsp. is een afkorting van subspecies. Dit is Latijn en betekent letterlijk "onder de soort". Hiermee wordt bedoeld dat het geen losstaande soort is maar een iets afwijkende plant dan zijn/haar originele soort.

Argentum is Latijn en betekent "zilver", doelend op de vrij grote witte of zilverige vlekken op de stengelbladeren.

Meestal staat er achteraan de wetenschappelijke naam een afkorting. Dit is de afkorting van een wetenschapper/botanicus die deze plant deze plant heeft ontdekt/verzameld en tot details heeft beschreven. Soms staat er een tweede afkorting. Dan heeft een andere wetenschapper/botanist de plant nog beter  beschreven en iets gewijzigd. De eerste naam komt dan tussen haakjes te staan. In dit geval is dit Smejkal en Stace.

Smejkal staat voor Miroslav Smejkal (1927-1997). Hij was botanicus. In 1975 beschreef hij als eerste de soort als Galeobdolon argentatum in zijn publicatie Preslia. Vestnik (Casopsi) Ceskoslovenske Botanicke Spolecnosti. Bulletin de la Société Botanique Tchecoslovaque a Prague. Ik heb deze publicatie nog niet gevonden en heb dus geen voorbeeldfoto hiervan.

Stace staat voor Clive Anthony Stace (geboren in 1938). Hij is een Britse botanicus en botanisch auteur. In 1989 herschreef hij de soort als Lamiastrum galeobdolon subsp. argentatum in zijn publicatie Watsonia; Journal of the Botanical Society of the British Isles. Abroath, Scotland. Ook van deze publicatie nog niets gevonden en heb dus geen voorbeeldfoto hiervan.

Zie ook Nederlandse verklaring

• Frysk: Bûnte giele dôvenettel
• English: Garden Yellow Archangel
• Français: Lamier jaune à feuilles argentées
• Deutsch: Silberblättrige Goldnessel
• Espanõl: ?
• Italiano: Falsa-ortica argentata
• Svenska: Praktgulplister
• Norsk: Sølvtvetann
• Dansk: Have-Guldnælde

De Engelse naam is Garden Yellow Archangel. Dit betekent "tuin gele aartsengel".  Het is de tuin/cultuur variant van de wilde Gele dovenetel (Lamiastrum galeobdolon). Door het uiterlijk van deze bloem lijkt hij iets meer op een engel dan andere lipbloemigen. Doordat de onderlip van de gele bloemen is opgedeeld in drie spitse slippen. De zijslippenvallen hierdoor goed op (als engelenvleugels). Bij de andere dovenetels vind je slechts kleine zijslippen die in een tand eindigen.

Voor de verspreiding van Bonte gele dovenetel in Engeland zie deze kaart.

De Franse naam is Lamier jaune à feuilles argentées. Dit betekent "gele lamium met zilverkleurige bladeren". Het is een combinatie van het eerste gedeelte van de wetenschappelijke naam (lamier) en het eerste gedeelte van de Nederlandse naam (jaune). Alleen heeft deze tuin/cultuurvariant zilverkleurige/bonte stengelbladeren.

De Duitse naam is Silberblättrige Goldnessel. Dit betekent "zilverbladige goudnetel".

Voor de verspreiding van Bonte gele dovenetel in Duitsland zie deze kaart.

De Spaanse naam is mij onbekend.

De Italiaanse naam is Falsa-ortica argentata  Falsa-ortica is de Italiaanse benaming voor het eerste gedeelte van de een Brandnetel. Dit woord uitgelegd bij de verklaring van de Nederlandse naam. Argentata betekent "verzilverd". 

Er is niet één specifieke Italiaanse naam voor een plant, dit verschilt per regio. Er is een algemene volksnaam en ook nog een variatie of een volledige andere naam in een van de 17 provincies. Ik heb de meest voorkomende algemene naam gebruikt.

De Zweedse naam is Praktgulplister Prakt betekent "pracht", dit i.v.m. de bonte stengelbladeren. Gul betekent "geel" en Plister is de algemene Zweedse naam voor "netel".

Voor de verspreiding van Bonte gele dovenetel in Zweden zie deze kaart.

De Noorse naam is Sølvtvetann. Dit betent "zilveren tweetand". Tweetand is vanwege twee lobben op de onderlip van de kroon. Maar aangezien de onderste lob in drieën is verdeeld, zoals het verhaal bij de Engelse naam, zou dit dus ook "gouden drietand" kunnen zijn.

De Deense naam is Have-Guldnælde. Volgens het Deense woordenboek (Den Danske Ordbog) betekent Have "een afgebakend gebied met gazon, bomen, bloemen etc. vaak grenzend aan een woonhuis". Dus gewoon "tuin". Guldnælde betekent "gouden netel, net zoals de Duitse naam.

Ecologie

Bodem
Half beschaduwde tot beschaduwde plaatsen op matig droge tot vochtige, matig voedselarme tot matig voedselrijke, vaak wat zuurdere grond.

Groeiplaats
Loofbossen en vaak in door tuinafval bemeste bosjes en struwelen.

Verspreiding

Nederland
Bonte gele dovenetel wordt gekweekt in tuinen en is op veel plaatsen ingeburgerd. Vrij algemeen, vooral in het oosten en midden van het land, in Zuid-Limburg en in de Hollandse en Zeeuwse duinen. Ingeburgerd tussen 1950 en 1974.

Vlaanderen
Op veel plaatsen ingeburgerd.

Wallonië
Ingeburgerd.

Wereld
Oorspronkelijk uit Midden-Europa. De verspreiding is nog onvoldoende bekend.

Bron: Wilde-planten.nl / Klaas Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NL

FLORON Verspreidingsatlas vaatplanten