Lapsana communis (Akkerkool)

Akkerkool is de enige Lapsana-soort die in Nederland is het wild voorkomt. De plant heeft enkele culinaire toepassingen. Akkerkool bloeit in Juni. Juli en Augustus.

Op de website van Flora van Nederland is een Videodeterminatie van deze plant te zien.

De officiële wetenschappelijke naam is Lapsana communis L.

De naam Lapsana werd gebruikt door de oude Griekse Pedanius Dioscorides, (arts, botanicus en apotheker) en is afgeleid van het Griekse lapsanae, voor een aantal eetbare/bruikbare planten. Opvallend is wel dat in het Latijnse woordenboek Lapsana Herik (Sinapis arvensis)  betekent. Een plant uit de Kruisbloemenfamilie (Brassicaceae) terwijl het een lid is van de composietenfamilie (Compositae of Asteraceae: beide botanische namen zijn toegestaan). Lapsana betekent in het (oud) Latijn "reinigen, purgeren/laxeren". Linnaeus heeft later de naam willekeurig hebben gegeven. Het geslacht heeft officieel geen geneeskrachtige eigenschappen.

Communis is latijn voor "algemeen voorkomend in gemeenschappen" wat iets wil zeggen over het veelvuldig voorkomen van deze plant.

Meestal staat er achteraan de wetenschappelijke naam een afkorting. Dit is de afkorting van een wetenschapper/botanist die deze plant deze plant heeft ontdekt/verzameld en tot details heeft beschreven. Soms staat er een tweede afkorting. Dan heeft een andere wetenschapper/botanist de plant nog beter  beschreven en iets gewijzigd. De eerste naam komt dan tussen haakjes te staan. In dit geval is dit L. Dit staat voor Carl Linnaeus. Lapsana communis werd door hem in 1753 voor het eerst beschreven in zijn publicatie Species Plantarum.

Zie ook de Nederlandse verklaring

• Frysk: Earme Simen
• English: Nipplewort
• Français: Lampsane commune
• Deutsch: Gemeiner rainkohl
• Espanõl: Hierba de los pechos
• Italiano: Laspana, Grespignolo
• Svenska: Harkål
• Norsk: Haremat
• Dansk: Haremad

De Engelse naam is Nipplewort. Dit vertaal je met "tepelkruid". Dit zou betrekking hebben op het uiterlijk van de plant. Maar waarschijnlijk wordt hier de bloemknop bedoeld. Volgens de Signatuurleer lijkt deze knop op een tepel en zou deze gebruikt kunnen worden om pijnlijke/ontstoken tepels (ontstaan na of tijdens de borstvoeding) te genezen.Wort wordt over het algemeen in het Engels gebruikt voor een plant die geneeskrachtige werkingen heeft of waardevol is als voedsel.

Voor de verspreiding van Lapsana communis subsp. communis in Engeland zie deze kaart.

De Franse naam is Lampsane commune. Dit is de Franse benaming voor de wetenschappelijke naam.

De Duitse naam is Gemeiner rainkohl: Gemeiner betekent "gemeenschappelijk". De betekenis van Rainkohl is mij onbekend.

Voor de verspreiding van  Lapsana communis in Duitsland zie deze kaart.

De Italiaanse namen is Lapsana. Dit is de Italiaanse benaming voor het eerste gedeelte van de wetenschappelijke naam.

De Spaanse naam is Hierba de las mamas: Hierba betekent "kruid". De las betekent "van de" en Mamas betekent "moeders". Dit vanwege de vorm van de bloem. In veel talen en dus ook in het Spaans staat deze plant bekend als "tepelkruid".

In Spanje kent men minstens vier namen voor elke plant. De algemene volksnaam, de Catalaanse naam (Provincie in Noord+Oost Spanje tegen de Pyreneeën aan), de Gallische naam (provincie in Noord-West-Spanje) en de Baskische naam (provincie in West-Spanje tegen de Pyreneeën aan). Ik heb de meest voorkomende algemene naam gebruikt.

De Italiaanse naam is Cavoletto. Dit betekent letterlijk "spruit". Maar dit is wel een erg algemene benaming voor een eetbare plant.

Er is niet één specifieke Italiaanse naam voor een plant, dit verschilt per regio. Er is een algemene volksnaam en ook nog een variatie of een volledige andere naam in een van de 17 provincies. Ik heb de meest voorkomende algemene naam gebruikt.

De Zweedse naam is Harkål. Het woord Har betekent "haar". Het is waarschijnlijk (net als de Noorse en Deense naam) een verwijzing dat de plant niet als voedsel werd gebruikt en eigenlijk alleen goed was voor wilde (harige) dieren. In sommige skandivische dialecten heet de plant "konijnen-eten".Akkerkool zelf is niet harig. Kål betekent "kool". Dit is gelijk aan het tweede gedeelte van de Nederlandse naam.

Voor de verspreiding van Lapsana communis in Zweden zie deze kaart.

Noorse en Deensenaam is nagenoeg gelijk, Haremat/Haremad.Dit betekent "harig/hazen eten". Hiermee wordt ook bedoeld dat deze plant niet als voedsel werd gebruikt (wel als medicijn en soms als kruid) en eigenlijk alleen goed was voor wilde (harige) dieren.

Ecologie

Bodem
Zonnige tot licht beschaduwde, vrij open plaatsen op vochtige, voedselrijke tot zeer voedselrijke, losse, humushoudende, zwak zure tot kalkhoudende, vaak omgewerkte grond (vrijwel alle grondsoorten, maar vooral op zand en klei).

Groeiplaats
Bossen (lichte plekken in loofbossen), bosranden, heggen, struwelen, houtwallen, parken, plantsoenen, ruigten, ruderale plaatsen (puinhopen en stortterreinen), braakliggende grond, muren, soms in tuinen en akkers, langs spoorwegen (spoorbermen) en bermen (kanaalbermen).

Verspreiding

Nederland
Zeer algemeen.

Vlaanderen
Zeer algemeen.

Wallonië
Algemeen, maar zeldzamer in de Hoge Ardennen.

Wereld
West-Azië, Noordwest-Afrika en vrijwel heel Europa. Ingeburgerd in Noord- en Zuid-Amerika, Australië en Nieuw-Zeeland.

Bron: Wilde-planten.nl / Klaas Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NL

FLORON Verspreidingsatlas vaatplanten