Lysimachia vulgaris (Grote wederik)

Dit verhaal las ik op de website van Flora van Nederland. Wederik is het enige geslacht in onze flora dat zogenaamde oliebloemen heeft en wordt dan ook bezocht door de kleine, ongeveer 9 mm grote Slobkousbij, die zorg dragen voor de bestuiving (de bij is hierin gespecialiseerd). De olie wordt afgescheiden door klierharen op de voet van de vergroeide helmdraden. Vrouwelijke bijen verzamelen deze olie tegelijk met pollen. Het mengsel van pollen en olie vegen de bijtjes tijdens de vlucht bij elkaar aan de achterpoten, waar het wordt opgeslagen in speciale zakvormige aanhangsels, de "slobkousen". Met dit mengsel worden de larven gevoed. Slobkousbijen en Wederik zijn nauw op elkaar afgestemd: de bijen komen uit hun poppen omstreeks de langste dag, precies dezelfde tijd dat bij voorbeeld onze Grote wederik begint te bloeien. Dat is in juni tot en met augustus

Vanwege de bloedrode vlek in de gele bloemkronen werd Grote wederik wel gebruikt tegen bloedspuwen, maar de effectiviteit is ongewis.

Op de website van Flora van Nederland is een Videodeterminatie van deze plant te zien.

Er komen minstens 5 soorten Wederik (Lysimachia) in het wild voor in Nederland:

• Boswederik (Lysimachia nemorum) - zeldzaam
• Grote wederik (Lysimachia vulgaris) - Algemeen
• Moeraswederik (Lysimachia thyrsiflora) - algemeen
• Penningkruid (Lysimachia nummularia) - algemeen/verwilderde tuinplant
• Puntwederik (Lysimachia punctata) - algemeen/verwilderde tuinplant

De officiële wetenschappelijke naam is Lysimachia vulgaris L.

De geslachtsnaam Lysimachia werd vernoemd naar Lysimachos, een veldheer onder Alexander en later onder koning Thracik of naar de verklaring bij het Engelse woord Loostrife.

Vulgaris (Latijn) betekent "gewoon". De plant komt/kwam veel voor. Maar eigenlijk is de naam puur ter onderscheid van andere Wederiksoorten.

Meestal staat er achteraan de wetenschappelijke naam een afkorting. Dit is de afkorting van een wetenschapper/botanicus die deze plant deze plant heeft ontdekt/verzameld en tot details heeft beschreven. Soms staat er een tweede afkorting. Dan heeft een andere wetenschapper/botanist de plant nog beter  beschreven en iets gewijzigd. De eerste naam komt dan tussen haakjes te staan. In dit geval is dit L. Dit staat voor Carl Linnaeus. In 1753 beschreef hij Lysimachia vulgaris in de publicatie Species Plantarum.

Zie ook de Nederlandse verklaring.

• Frysk: Giele kattesturt
• English: Yellow loosestrife
• Français: Lysimaque vulgaire
• Deutsch: Gemeiner Gilbweiderich
• Espanõl: ?
• Italiano: Lisimaquia amarilla
• Svenska: Strandlysing
• Norsk: Fredløs
• Dansk: Almindelig Fredløs

De Engelse naam is Yellow loosestrife. Yellow betekent natuurlijk "geel", de kleur van de plant. Loose-strife is een literaire vertaling uit het Grieks. In oude tijden werd er geloofd dat de plant zo krachtig was dat als je de plant plaatste op het juk van een woedende/lastige os deze zijn krachten weer beheersde. Dit Griekse woord is Lusimachos, waar ook de orginele wetenschappelijke naam vanaf stamt. Een andere plant heeft ook deze naam in zich. De Grote kattenstaart (Lythrum salicaria) heet Purple loosetrife.

Voor de verspreiding van de Grote wederik in Engeland zie deze kaart.

De Franse naam is Lysimaque vulgaire. Dit betekent "gewone lysimachia".

De Duitse naam is Gemeiner Gilbweiderich. Dit betekent "gewone geel wederik". Dit om aan te geven dat dit de Grote wederik is. De Grote kattenstaart is bijv. in het Duits Blut-weiderich.

Voor de verspreiding van Grote wederik in Duitsland zie deze kaart.

De Spaanse naam is mij onbekend. Het aantal varianten is zo groot dat ik de meest gebruikte naam nog niet ken. 

In Spanje kent men minstens vier namen voor elke plant. De algemene volksnaam, de Catalaanse naam (Provincie in Noord+Oost Spanje tegen de Pyreneeën aan), de Gallische naam (provincie in Noord-West-Spanje) en de Baskische naam (provincie in West-Spanje tegen de Pyreneeën aan). Ik heb de meest voorkomende algemene naam gebruikt.

De Italiaanse naam is Mazza d'oro comune. Mazza betekent knots/knuppel en D'orro betekent "van goud".

Er is niet één specifieke Italiaanse naam voor een plant, dit verschilt per regio. Er is een algemene volksnaam en ook nog een variatie of een volledige andere naam in een van de 17 provincies. Ik heb de meest voorkomende algemene naam gebruikt.

De Zweedse naam is Strandlysing. Dit betekent letterlijk "strand schijn". De verklaring is simpel maar ook een beetje verwarend. Strand wil alleen maar zeggen dat deze plant van een vochtige omgeving houdt. Hiermee wordt dus niet het zilte strand bedoeld maar de zoete kustlijn van een rivier of meertje. Het woord Schijnen is de benoeming van de Zweedse botanist Samuel Liljeblad (20 december 1761-1 april 1815). De plant valt op/schijnt door de felle gele kleur in zijn omgeving.

Voor de verspreiding van Grote wederik in Zweden zie deze kaart.

De Noorse naam is Fredløs. De naam Fredløs wordt meestal vertaald met "outlaw/vogelvrije". Dit is een beetje typische vertaling. Maar het zou een verkeerde interpretatie zijn van de plant met de Griekse naam lysimakheios (naar koning Lysimachus , Hellenistische koning 361-281 voor Christus). Het woord is afgeleid van het Griekse Lysimakhos wat "het oplost of afmaken een gevecht" betekent van Lyein 'oplossen/eindigen en Makhe "gevecht".

De Deense naam is Almindelig Fredløs. Dit betekent "algemene Fredløs".

Ecologie

Bodem
Zonnige tot licht beschaduwde plaatsen op vochtige tot natte, matig voedselrijke, zwak zure tot neutrale grond (zand, leem of laagveen).

Groeiplaats
Zeeduinen (duinvalleien en op overstoven humuslagen), moerassen (o.a. rietland en verlandende sloten), waterkanten (o.a. langs greppels en sloten), bij bronnen, ijsbaantjes, langs spoorwegen (spoordijken), heide (langs schelpenpaadjes), afgravingen (zand- en leemgroeven), grasland (nat, licht bemest grasland, hooiland en blauwgrasland), bermen, bossen (moerasbossen en langs bospaden), hoge delen van grienden en struwelen.

Verspreiding

Nederland
Zeer algemeen, maar zeldzaam in het noordelijk zeekleigebied, in het waddengebied en in Flevoland.

Vlaanderen
Zeer algemeen in de Kempen en de Zand- en Zandleemstreek, vrij zeldzaam in de Leemstreek en vrijwel ontbrekend in de Polders.

Wallonië
Algemeen, maar zeldzaam in Brabant en het Maasgebied.

Wereld
Gematigde streken in Europa en Azië, van Ierland en Portugal tot in Japan. In Noordoost-Europa tot de poolcirkel. Ingeburgerd in Noord-Amerika en Nieuw-Zeeland.

Bron: Wilde-planten.nl / Klaas Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NL

FLORON Verspreidingsatlas vaatplanten