Malva alcea (Vijfdelig kaasjeskruid)

Van origine is het Vijfdelig kaasjes kruid een vrij zeldzame plant. Maar voor dat u begint te juichen als er zo'n plant in de tuin verschijnt, het is ook een tuinplant. Aan de vele gele stippen op het Floron verspreidingskaartje te zien wordt deze plant veelvuldig ingezaaid, en wat ik al schreef, het is een populaire tuinplant die vaak "ontsnapt". Vijfdelig kaasjeskruid (Malva alcea) lijkt veel op een ander Kaasjeskruid-soort, het Muskuskaasjeskruid  Gelukkig word dit prima uitgelegd in de tabel van het forum van waarnemingen.nl. Vijfdelig kaasjeskruid bloeit in Juni tot en met September.

Op de website van Flora van Nederland is een Videodeterminatie van deze plant te zien.

Er komen in minstens 7 soorten Kaasjeskruid (Malva) in Nederland in het wild voor: 

• Donker kaasjeskruid (Malva sylvestris var. mauritiana) - Verwilderd
• Groot kaasjeskruid (Malva sylvestris) - Algemeen
• Kleinbloemig kaasjeskruid (Malva parviflora) - Zeldzaam
• Klein kaasjeskruid  (Malva neglecta) - Algemeen
• Muskuskaasjeskruid (Malva moschata) - Algemeen
• Rond kaasjeskruid (Malva pusilla) - Zeldzaam
• Vijfdelig kaasjeskruid (Malva alcea) - Vrij zeldzaam

Ook de plant Heemst (Althaea officinalis) lijkt veel op diverse Malva soorten. Heemst maakt wel deel uit van de Malvafamilie maar is een andere soort, een Athaea.

De officiële wetenschappelijke naam is Malva alcea L.

Er zijn drie verklaringen voor Malva:

• Malva is afgeleid van Moloche/Malacha/Molkos (Grieks) en betekent "week/verzachten". De plant werd vanwege haar slijmerige sap weekmaker/verzachter.
• Malva is afgeleid van Malluah (Hebreeuws!!) en betekent "saladeachtige groente", wat duidt op het gebruik van deze plant in het eten.
• Malva komt van het Franse woord Mauve wat "rozeviolet" betekent naar de kleur van de kroonbladeren.

Alcea is een verbuiging van het Griekse Altho dat genezen/helen betekent. Dit omdat de plant en veel van zijn familieleden van de Kaasjeskruiden (Malvaceae) een genezende werking hebben.

Meestal staat er achteraan de wetenschappelijke naam een afkorting. Dit is de afkorting van een wetenschapper/botanicus die deze plant deze plant heeft ontdekt/verzameld en tot details heeft beschreven. Soms staat er een tweede afkorting. Dan heeft een andere wetenschapper/botanist de plant nog beter  beschreven en iets gewijzigd. De eerste naam komt dan tussen haakjes te staan. In dit geval is dit L. Dit staat voor Carl Linnaeus. In 1753 beschreef hij Malva alcea in de publicatie Species Plantarum.

Zie ook de Nederlandse verklaring

• Frysk: Hantsjetsyskeblom
• English: Greater Musk-mallow
• Français: Mauve alcée
• Deutsch: Spitzblatt-Malve
• Espanõl: Malva montés
• Italiano: Alcea 
• Svenska: Rosenmalva
• Norsk: Rosekattos
• Dansk: Rosenkatost

De Engelse is Greater Musk-mallow. Deze plant is niet groter dan Muskuskaasjeskruid (Malva moschata), waar hij een beetje op lijkt. Maar grootte dient meer ter onderscheid van andere soorten Malvaceae (Kaasjeskruiden). Mallow is afgeleid van het Oud Engelse "malwe" wat weer geïmporteerd werd uit het Latijnse "malva". Ook kan het van het vroegere Griekse woord μαλάχη (malakhē) wat "mallow" betekent er mee te maken hebben. Beide termen zijn trouwens van Mediterraanse afkomst bedoeld voor een groep planten (Lavatera) die later zijn ingedeeld tot de Malva familie.

De Franse naam is Mauve alcée. Dit is de Franse benaming voor de volledige wetenschappelijke naam.

De Duitse naam is Spitzblatt-Malve. Dit betekent "spitsbladige Malve". Dit is de enige naam die het iets wat spitsvormige eindblad benoemd van de stengelbladeren. Het woord Malve wordt uitgebreid uitgelegd bij de Engelse naaam.

De Spaanse naam is Malva montés. Dit kan je op twee manieren vertalen. "bergmalva" of "wilde Malva". Deze plant is geen typische bergplant al hoewel hij wel inheems is in delen van Europa waar het gebied bergachtig is. De naam Wilde moet worden gezien ter onderscheid van andere soorten Malvaceae (Kaasjeskruiden).

In Spanje kent men minstens vier namen voor elke plant. De algemene volksnaam, de Catalaanse naam (Provincie in Noord+Oost Spanje tegen de Pyreneeën aan), de Gallische naam (provincie in Noord-West-Spanje) en de Baskische naam (provincie in West-Spanje tegen de Pyreneeën aan). Ik heb de meest voorkomende algemene naam gebruikt.

De Italiaanse naam is Malva alcea. Deze plant komt in Italië zo weinig voor dat waarschijnlijk de wetenschappelijke naam is aangehouden.

De Zweedse, Noorse en Deense naam is min of meer gelijk, Rosenmalva/Rosekattos/Rosenkatost. Dit betekent Rozenmalva/Rozen nepkaas/Rozen nepkaas. Ik neem aan dat het woord Rozen slaat op de gelijkenis met sommige leden van de Rozenfamilie. Geen enkele Malva-soort is familie van de Rozen. Met Kat-kaas wordt bedoeld dat het een soort "nepkaas" is. Natuurlijk worden hiermee bedoeld dat de vruchtdozen op kazen lijken (zie de verklaring bij de Nederlandse naam maar het dus niet zijn. 

Ecologie

Bodem
Zonnige, soms heel licht beschaduwde plaatsen op vochtige, matig voedselrijke tot voedselrijke, vaak omgewerkte grond en op stenige plaatsen.

Groeiplaats
Dijken (rivieren en kanalen), bermen (ruige plaatsen), langs spoorwegen (spoorbermen), ruderale plaatsen, ruigten (humeuze ruigten), heggen, struwelen, stortterreinen en ruïnes.

Verspreiding

Nederland
Vrij zeldzaam in het rivierengebied, in Zuid-Limburg en in stedelijke omgeving. Elders zeldzaam tot zeer zeldzaam.

Vlaanderen
Zeer zeldzaam. Het meest in het oosten van de Leemstreek en in de Maasvallei.

Wallonië
Vrij zeldzaam tot zeldzaam in Lotharingen en de Kalkstreek (de zuidelijke Ardennen en het Maasdal). Elders zeer zeldzaam.

Wereld
In Zuid- en Midden-Europa, van Zuid-Italië en het noorden van de Balkan tot in het Oostzeegebied. Ingeburgerd elders in Europa en in het oosten van Noord-Amerika.

Bron: Wilde-planten.nl / Klaas Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NL

Geen Kaasjeskruid maar toch familie.

FLORON Verspreidingsatlas vaatplanten