Oxybasis rubra (Rode ganzenvoet)

De Rode ganzenvoet is een typische pionierplant. Als er één plant is die meteen verschijnt nadat bijv. een straat is vernieuwd is het een Ganzenvoet-soort. Het is ook een goede stikstofindicatoor zodat prima is te zien hoe het is staat met de bodemgesteldheid. Rode ganzenvoet bloeit in Juli tot en met de herfst.

Voorheen behoorde deze plant tot het geslacht Chenopodium. Maar sinds 2012 zijn sommige soorten ingedeeld in een eigen geslacht. Dit word bij de wetenschappelijke naam uitgelegd. Rode ganzenvoet en 2 andere soorten (zie lijstje) zijn de enige planten die het in wild voorkomen in het geslacht Oxybasis.

Op de website van Flora van Nederland is een Videodeterminatie van deze plant te zien.

Er komen minstens 11 soorten die Ganzenvoet heten, maar dus lang niet altijd tot het geslacht Chenopodium behoren, in het wild voor in Nederland:

• Beursjes ganzenvoet (Oxybasis chenopodioides ) - Zeer zeldzaam
• Esdoornganzenvoet (Chenopodiastrum hybridum) - Zeldzaam
• Korrelganzenvoet (Lipandra polysperma/Chenopodium polyspermum) - Algemeen
• Liggende ganzenvoet (Dysphania pumilio) - Vrij zeldzaam
• Melganzenvoet (Chenopodium album) - Vrij algemeen
• Muurganzenvoet (Chenopodiastrummurale) - Zeldzaam
• Rode ganzenvoet (Oxybasis rubra) - Algemeen
• Stinkende Ganzenvoet (Chenopodium vulvaria) - Zeer zeldzaam
• Stippelganzenvoet (Chenopodium ficifolium) - Algemeen
• Welriekende ganzenvoet (Dysphania ambrosioides) - Vrij zeldzaam
• Zeegroene ganzenvoet (Oxybasis glauca) - Algemeen

De officiële naam is Oxybasis rubra (L.) S. Fuentes, Uotila & Borsch

Het geslacht Oxybasis werd voor het eerst beschreven in 1841 door Grigori Silytsch Karelin en Ivan Petrovich Kirilov (een jonge man die Grigorij opvoedde uit bijna-armoede). Waar de naam Oxybasis vandaan komt is mij onbekend. Zoals hieronder beschreven staat beschreef Linnaeus deze soort in 1753. In 2012 is deze plant ingedeeld in het geslacht Oxybasis. Door middel van moleculair genetisch onderzoek is gebleken dat de soort in strikte zin niet tot Chenopodium behoort. Daarom werd het in 2012 door Suzy Fuentes-Bazan , Pertti Uotila en Thomas Borsch in het geslacht Oxybasis geplaatst.

Rubra (Latijn) betekent "rood". Dit duidt op de kleur van de punten en/of de omlijsting van de stengelbladeren.

Meestal staat er achteraan de wetenschappelijke naam een afkorting. Dit is de afkorting van een wetenschapper/botanicus die deze plant deze plant heeft ontdekt/verzameld en tot details heeft beschreven. Soms staat er een tweede afkorting. Dan heeft een andere wetenschapper/botanist de plant nog beter  beschreven en iets gewijzigd. De eerste naam komt dan tussen haakjes te staan.

In dit geval is dit L. Dit staat voor Carl Linnaeus. In 1753 beschreef hij de soort als eerste als Chenopodium rubrum.

S. Fuentes staat voor Susy Fuentes-Bazan. Dit is een botaniste werkzaam bij de botanische tuin en het botanisch museum in Berlijn. 33 soorten zijn door haar opnieuw ingedeeld in een ander geslacht. O.a dus de Rode ganzenvoet die eerst tot het Chenopodiumgeslacht behoorde en nu tot het Oxybasis-geslacht. Dit deed zij samen met Pertii Uotila en Thonas Borsch. Dit werd beschreven in 2012 in de publicatie Willdenowia. Ik heb deze publicatie niet kunnen vinden en heb dus geen voorbeeldfoto.

Uotila & Borsch staan voor Pertii Uotila & Thomas Borsch Pertii Uotila is werk zaam bij Het Fins natuurhistorisch museum en Thomas Borsch is botanicus en hij is hoogleraar Systematische Plantkunde en Plantengeografie aan de Freie Universität Berlin en uitvoerend directeur van de Botanische Tuin en het Botanische Museum Berlin-Dahlem aan de Freie Universität Berlin

Zie ook de Nederlandse verklaring

• Frysk:  Reade mealje
• English: Red Goosefoot
• Français: Oxybaside rouge, Chénopode rouge
• Deutsch: Roter Gänsefuß
• Espanõl: ?
• Italiano: Chenopodio rosso
• Svenska: Rödmålla
• Norsk: Rødmelde
• Dansk: Rød gåsefod

De Engelse naam is Red Goosefoot. Dit betekent natuurlijk "rode ganzenvoet" net als de Nederlandse naam.

De Franse naam is Oxybaside rouge of Chénopode rouge. Dit is de Franse benaming voor of de oude of de nieuwe wetenschappelijke naam. Dit is n.a.v. het verhaal wat daar word uitgelegd.

De Duitse naam is Roter Gänsefuß. Dit is de Duitse benaming van wederom de Nederlandse naam, Rode ganzenvoet.

De Spaanse naam is mij onbekend.

De Italiaanse naam is Chenopodio rosso. Dit is de Italiaanse benaming voor de oude wetenschappelijke naam. Ik ben benieuwd of dit nog gaat veranderen.

Er is niet één specifieke Italiaanse naam voor een plant, dit verschilt per regio. Er is een algemene volksnaam en ook nog een variatie of een volledige andere naam in een van de 17 provincies. Ik heb de meest voorkomende algemene naam gebruikt.

De Zweedse, Noorse en Deense naam is min of meer gelijk Rödmålla/Rødmelde (Rødwort )/Rød gåsefod. Dit betekent ook weer Rode melde/Rode melde/Rode ganzenvoet. Rødwort is een wijdverspreid Euraziatische plant die inheems is in het noorden van Denemarken en Zuid-Zweden Het wordt voor het eerst in Noorwegen genoemd door bisschop Gunnerus in de 18e eeuw in Byneset in de huidige gemeente Trondheim. De soort is binnengekomen met ballast en deels graanimporten. Rode ganzenvoet word momenteel maar op enkele plaatsen waargenomen. De soort is weinig verspreid in Noorwegen behalve zeer lokaal in stedelijke omgeving in Oslo en Fredrikstad. Er is in 100 jaar bijna geen toename geweest.

Ecologie

Bodem
Zonnige, open plaatsen (pionier) op vochtige tot natte, voedselrijke, met name stikstofrijke, zware of dichtgeslibde of verstoorde grond. Ook op brakke grond. Vaak op plekken die in de zomer droogvallen (klei en soms op zand).

Groeiplaats
Omgewerkte grond, opgespoten grond, braakliggende grond, waterkanten (drooggevallen plaatsen, o.a. plassen, langs spaarbekkens, rivieroevers, langs brakke zeearmen en kreken), moerassen, bij mesthopen en persvoerhopen, akkers, uiterwaarden, grasland (stukgetrapte plekken en ondiepe laagten in weiland), tuinen, afgravingen, baggerstortterreinen en zeeduinen (drooggevallen delen van infiltratieplassen).

Verspreiding

Nederland
Algemeen op de kleigronden en vrij zeldzaam tot zeer zeldzaam in grote delen van de zandgebieden in het oosten, noordoosten en midden van het land.

Vlaanderen
Algemeen op kleigrond in de Polders en in de Maasvallei. Elders (veel) zeldzamer.

Wallonië
Vrij zeldzaam, maar zeer zeldzaam in het zuidoosten.

Wereld
Op het noordelijk halfrond, voornamelijk in gematigde streken. Inmiddels is de plant ook in Zuid-Amerika en Zuid-Afrika gevonden.

Bron: Wilde-planten.nl / Klaas Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NL

FLORON Verspreidingsatlas vaatplanten