Papaver atlanticum (Donzige klaproos)

De Donzige klaproos is een echte "ontsnapte" cultivar die stamt uit de hogere delen van het Atlasgebergte in Marokkko en wordt daar op rotsen en in rotsspleten aangetroffen. De plant heet soms ook wel Marokkaanse papaver of Spaanse klaproos. De soort is pas vrij recent (na 2000) verwilderd en ingeburgerd (uit tuinen) en komt nu in Nederland vooral voor in het stedelijk gebied. Nu wordt hij nog gezien als een vrij zeldzame soort. Maar het lijkt een echte algemene stadsplant te worden.

De papaver staat om drie dingen bekend. Ten eerste dat de plant word geteeld voor verdovende middelen. Niet elke soort is hier geschikt voor. Het betreft hier meestal de Papaver somniferum (Slaapbol). Ten tweede is de plant symbool geworden van de eerste wereld oorlog. Na al dat bloedvergieten verschenen op de graven van gesneuvelde soldaten Papavers. De Engelse naam Flanders poppy verwijst hier ook naar. Op de website van historiek.net staat het volledige verhaal. Ten derde de opvallend mooie verschijning. Meestal betreft dit de vuurrode verschijning van de Grote klaproos (Papaver rhoeas). Helaas verliest de plant na een stevige regenbui of flinke wind zijn mooie kroonbladen.

Ook werd het sap van de uitgeperste bloembladen van twee Papaver-soorten (de Papaver rhoeas (Grote klaproos) en de Papaver argemone (Ruige klaproos))  vroeger gebruikt om de korst van een Noord-Hollandse kaas rood te kleuren i.p.v. Tournesol (soort lakmoes kleurstof) te gebruiken. De kaas kreeg de naam Roodkorst.

De Donzige klaproos bloeit in Juni en Juli.

Er komen minstens 7 soorten Klaprozen/Papavers (Papaver) in het wild voor in Nederland:

• Bleke klaproos (Papaver dubium) - Algemeen
• Donzige klaproos (Papaver atlanticum) - Zeldzaam
• Grote klaproos (Papaver rhoeas) - Algemeen
• Reuzenklaproos (Papaver orientale) - Zeldzaam/Verwilderd
• Ruige klaproos (Papaver argemone) - Algemeen
• Slaapbol (Papaver somniferum) - Algemeen
• Schijnpapaver (Papaver/Meconopsis cambrica/cambricum) - Algemeen

De officiële wetenschappelijke naam is Papaver atlanticum (Ball) Coss.

De naam papaver is afgeleid van Papa (Latijn) en betekent "(kinder) pap". Dit omdat het sap van deze plant vroeger werd gebruikt als slaapmiddel voor kleine kinderen.

Atlanticum is Latijn en betekent "atlas".  Dit is een gebergte in het noordwesten van Afrika waar de plant van origine groeit.

Meestal staat er achteraan de wetenschappelijke naam een afkorting. Dit is de afkorting van een wetenschapper/botanicus die deze plant deze plant heeft ontdekt/verzameld en tot details heeft beschreven. Soms staat er een tweede afkorting. Dan heeft een andere wetenschapper/botanist de plant nog beter  beschreven en iets gewijzigd. De eerste naam komt dan tussen haakjes te staan. In dit geval is dit (Ball.) Coss.

Ball. staat voor voor John Ball (20 August 1818 – 21 October 1889). Hij was een Brits politicus, natuuronderzoeker en Alpenreiziger. Nadat hij zich in 1858 kandidaat had gesteld voor de Ierse stad Limerick en verloor, wijdde hij zich meer aan natuurlijke historie. In 1873 beschreef hij de soort als Papaver rupifragum var. atlanticum in de publicatie Journal of Botany, British and Foreign.

Coss. staat voor Ernest Saint-Charles Cosson (22 juli 1819 – 31 december 1889 ) was een Franse botanicus.In 1882 herschreef hij de soort als Papaver atlanticum in de publicatie Illustrationes Florae Atlanticae.

Zie ook de Nederlandse verklaring

• English: Atlas Poppy
• Français: Papaver atlanticum
• Deutsch: Atlas-Mohn
• Espanõl: ?
• Italiano: Papavero dell'Atlante
• Svenska: Atlasvallmo
• Norsk: Atlasvalmue
• Dansk: Atlas-Valmue

De Engelse naam is Atlas Poppy Het woord Atlas komt van het feit dat deze papaver-soort alleen in het wild voor komt in het Atlasgebergte (Marokko). Het woord Poppy is niet zo makkelijk te verklaren. Er zijn wel 4! mogelijke oplossingen. Allemaal uitgelegd op deze Wikki-pagina.

Voor de verspreiding van Donzige klaproos in Engeland zie deze kaart.

De Franse naam is Papaver atlanticum. Dit is de Franse benaming voor de wetenschappelijke naam.

De Duitse naam is Atlas-Mohn. Atlas verwijst weer naar het Atlasgebergte (zie Engelse naam). De betekenis van Maan in het woord Maanzaad is vanwege de gelijkenis met deze planeet. Het woord Maan of Meen komt uit het middelnederlands. Ook het Middelengelse kent de vorm Mecop en ook bijv. het Middelnederduits kent de naam Mānkop. Deze en vele andere vormen zie je in diverse talen bij de vele volksnamen terug.

Voor de verspreiding van Donzige klaproos in Duitsland zie deze kaart.

De Spaanse naam is mij onbekend. Er zijn ook geen waarnemingen in Spanje.

De Italiaanse naam is Papavero dell'Atlante. Dit betekent "papaver van de Atlas". 

Er is niet één specifieke Italiaanse naam voor een plant, dit verschilt per regio. Er is een algemene volksnaam en ook nog een variatie of een volledige andere naam in een van de 17 provincies. Ik heb de meest voorkomende algemene naam gebruikt.

De Zweedse, Noorse en Deense naam is nagenoeg gelijk, Atlasvallmo/Atlasvalmue/Atlas-Valmue. Dit betekent ook weer Atlaspapaver.

Voor de verspreiding van Donzige klaproos in Zweden zie deze kaart.

Ecologie & verspreiding
Donzige klaproos staat op open, zonnige, droge en warme, goed doorlatende, stenige plaatsen. De overblijvende plant is vooral te vinden in het stedelijke gebied en groeit daar vooral tussen straatstenen, op muren en ruderale plekken en tegen gevelmuren. Ze stamt uit de hogere delen van het Atlasgebergte in Marokkko en wordt daar op rotsen en in rotsspleten aangetroffen. De soort is pas vrij recent verwilderd en ingeburgerd (uit tuinen) en komt nu in Nederland vooral voor in het stedelijk gebied. Donzige klaproos is onmiskenbaar door de combinatie van de volgende kenmerken: ze vormt een wortelrozet, heeft doffe, oranje kleurige kroonbladen, gele helmknoppen en bladeren die overal donzig behaard zij. De doosvrucht is smal omgekeerd-eirond tot knotsvormig, is nabij de top dwars gerimpeld en draagt slechts een gering aantal stempelstralen (normaal zes).

CC-BY-SA 3.0 René van Moorsel, 2015

Bron: Wilde-planten.nl / Klaas Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NL

FLORON Verspreidingsatlas vaatplanten