Pastinaca sativa subsp. sativa (Pastinaak)

Als we het hebben over de Pastinaak dan bedoelen we de  Pastinaca sativa subsp. sativa. Want er bestaat ook een zeldzame ondersoort de Brandpastinaak (Pastinaca sativa subsp. uren). Van oudsher wordt Pastinaak gekweekt als groente (de wortel dan). De pastinaak komt oorspronkelijk uit het Middellandse Zeegebied. De plant was al bekend bij de Oude Grieken en de Romeinen. De plant was oorspronkelijk zo groot als een gewone wortel (peen). In de tweede helft van April wordt er gezaaid en in November geoogst. De plant wordt onder andere gebruikt als ingrediënt van hutspot en maakte deel uit van de hutspot zoals die bij het Leidens ontzet van 1574 werd gegeten. Samen met de zeldzame Brandpastinaak (Pastinaca sativa subsp. urens) zijn dit de enige twee Pastinaak (Pastinaca) soorten die in het wild voorkomen in Nederland. Het zijn de enige groenkleurige Schermbloemige dus makkelijk te determineren. Pastinaak bloeit in Juli tot en met September.

In 1700 publiceerde de Franse botanicus Joseph Pitton de Tournefort (5 juni 1656 - 28 december 1708) al een 3-delige boekenserie Institutiones Rei Herbariae met daarin een prachtige afbeelding van de bloem (delen) van deze plant.

Op de website van Flora van Nederland is een Videodeterminatie van deze plant te zien.

Hoe komt een wetenschappelijke naam tot stand?

De officiële wetenschappelijke naam is Pastinaca sativa subsp. sativa L.

Er zijn twee verklaringen voor het woord Pastinaca:

1. Pastinaca komt van Pastinum (Latijn) en betekent "hak/hakvrucht" (een landbouwwerktuig). Dit is een machine die de, eetbare, wortels van de Pastinaak uit de grond haalt.
2. Pastinaca komt van Pastinare (Latijn) en betekent "uitgraven". Dit omdat de wortel eetbaar is.

Subsp. is een afkorting van subspecies. Dit is Latijn en betekent letterlijk "onder de soort". Hiermee wordt bedoeld dat het geen losstaande soort is maar een iets afwijkende plant dan zijn/haar originele soort.

Sativa (Latijn) betekent "gekweekt/verbouwd". Bedoeld wordt hiermee het gebruik van deze plant als voedsel (al sinds de tijd van de oude Grieken en Romeinen !!).

Meestal staat er achteraan de wetenschappelijke naam een afkorting. Dit is de afkorting van een wetenschapper/botanicus die deze plant deze plant heeft ontdekt/verzameld en tot details heeft beschreven. Soms staat er een tweede afkorting. Dan heeft een andere wetenschapper/botanist de plant nog beter  beschreven en iets gewijzigd. De eerste naam komt dan tussen haakjes te staan. In dit geval is dit L.

L. staat voor Carl Linnaeus. In 1753 beschreef hij de soort als Pastinaca sativa in de publicatie Species Plantarum. Veel ondersoorten zijn op diverse andere jaartallen geregistreerd.

Zie ook de Nederlandse verklaring.

• English: Wild Parsnip
• Français: Panais
• Deutsch: Pastinake
• Espanõl: Chirivía, Pastinaca comune
• Italiano: Pastinaca comune
• Svenska: Palsternacka
• Norsk: Pastinakk
• Dansk: Pastinak

De Engelse naam is Wild Parsnip. Dit betekent "wilde parsnip". Patinaak is een veel gecultiveerde groente. Het is zo'n beetje de voorloper van de aardappel. Maar vaak komt deze plant, als ontsnapte plant, in het wild voor. Parsnip is een samenvoeging/strekking van Parsley wat "peterselie" betekent en Turnip wat "raap/knol" betekent. Beide vanwege het uiterlijk.

Voor de verspreiding van Pastinaak in Engeland zie deze kaart.

In alle overige talen is er geen variatie en betekent het Patinaak

De Franse naam is Panais

De Duitse naam is Pastinake

De Spaanse naam is Chirivía.

In Spanje kent men minstens vier namen voor elke plant. De algemene volksnaam, de Catalaanse naam (Provincie in Noord+Oost Spanje tegen de Pyreneeën aan), de Gallische naam (provincie in Noord-West-Spanje) en de Baskische naam (provincie in West-Spanje tegen de Pyreneeën aan). Ik heb de meest voorkomende algemene naam gebruikt.

De Italiaanse naam is Pastinaca comune.

Er is niet één specifieke Italiaanse naam voor een plant, dit verschilt per regio. Er is een algemene volksnaam en ook nog een variatie of een volledige andere naam in een van de 17 provincies. Ik heb de meest voorkomende algemene naam gebruikt.

De Zweedse naam is Vanlig Palsternacka

Voor de verspreiding van Pastinaak in Zweden zie deze kaart.

De Noorse naam is Pastinakk

De Deense naam is Pastinak

Ecologie

Bodem
Zonnige plaatsen op vochtige, matig voedselrijke tot voedselrijke, weinig of niet bemeste, kalkhoudende grond.

Groeiplaats
Bermen, dijken, zeeduinen (duinstruweel, duinvalleien en omgewerkte grond), ruigten, braakliggende grond, afgravingen (steen- en kleigroeven), grasland (vochtig, licht bemest grasland, hooiland, hellingen, en uiterwaarden), langs spoorwegen (spoorwegterreinen), industrieterreinen, mijnsteenbergen en waterkanten (kleiige sloten en kanalen).

Verspreiding

Nederland
Vrij algemeen, maar zeldzaam in Limburg, in het oosten en noordoosten en op de Waddeneilanden.

Vlaanderen
Algemeen in het kustgebied. Elders vrij zeldzaam.

Wallonië
Vrij algemeen in kalkgebieden (o.a. in Lotharingen). Elders zeldzaam.

Wereld
In het grootste deel van Europa, in West-Azië, Midden-Siberië en China. Ingeburgerd in Amerika en Australië.

Bron: Wilde-planten.nl / Klaas Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NL

• English: Wild Parsnip, Garden Parsnip
• Français: Panais
• Deutsch: Pastinake
• Espanõl: Chirivía
• Italiano: Pastinaca
• Svenska: Palsternacka, Vanlig palsternacka (var. sativa), Vildpalsternacka (var. sylvestris)
• Norsk: Pastinakk
• Dansk: Pastinak
• Suomalainen: Palsternakka

FLORON Verspreidingsatlas vaatplanten