Petasites japonicus (Japans hoefblad)

Alhoewel het qua naam bijzonder zou zijn dat Japans hoefblad en de onderstaande soorten van het zelfde geslacht zouden zijn, het is dus wel het geval. De plant afkomstig uit Japan (verassend!) en wordt aangeplant in vochtige parkachtige bossen en in veel tuinen.  Japans hoefblad is door Philipp Franz von Siebold meegenomen uit Japan in de eerste helft van de negentiende eeuw. De plant is een niet ingeburgerde adventieve soort die kan verwilderen. Japans hoefblad bloeit in April en Mei.

Er komen minstens 4 soorten Hoefblad (Petasites) in het wild voor in Nederland:

• Groot hoefblad (Petasites hybridus) - algemeen
• Japans hoefblad (Petasites japonicus) - vrij zeldzaam/verwilderde tuinplant
• Winterheliotroop (Petasites pyrenaicus) - zeldzaam/verwilderde tuinplant
• Wit hoefblad (Petasites albus ) - zeldzaam/verwilderde tuinplant

De officiële wetenschappelijke naam is Petasites japonicus (Siebold & Zucc.) Maxim.

Petasites komt van Petasos (Grieks) en betekent "breedgerande hoed". Dit slaat op het grote blad van deze plant dat ontstaat na de bloei. Het werd vroeger gebruikt als paraplu of parasol (niet als hoed).

Japonicus is een soort Latijnisering en betekent natuurlijk "afkomstig uit Japan.

Meestal staat er achteraan de wetenschappelijke naam een afkorting. Dit is de afkorting van een wetenschapper/botanicus die deze plant deze plant heeft ontdekt/verzameld en tot details heeft beschreven. Soms staat er een tweede afkorting. Dan heeft een andere wetenschapper/botanist de plant nog beter  beschreven en iets gewijzigd. De eerste naam komt dan tussen haakjes te staan. In dit geval is dit (Siebold & Zucc.) Maxim.

Siebold staat voor Jonkheer Philipp Franz Balthasar von Siebold (17 februari 1796 –18 oktober 1866). Hij was een van de westerlingen die in Japan lessen in (westerse) medicijnen gaf.  Hij werd bekend door zijn verzamelingen op het gebied van de Japanse flora en fauna en volkenkunde. Zijn bekendste werk is de Flora Japonica die Joseph Gerhard Zuccarini schreef met gebruikmaking van von Siebold's materiaal. Bij zijn buitenhuis 'Nippon' in Leiderdorp (nu binnen Leiden) legde hij een kwekerij aan voor zijn meegebrachte Japanse planten. Nu bekende tuinplanten werden mede door Von Siebold naar Europa gebracht. Vanuit de Hortus botanicus Leiden begonnen vele van deze planten de verovering van de Europese tuinen, zoals hosta, hortensia en diverse azalea's. Von Siebold heeft ook de Japanse duizendknoop meegenomen naar Europa.

Zucc. staat voor Joseph Gerhard Zuccarini (10 augustus 1797 - 18 februari 1848) was een Duits botanicus. Hij werkte o.a. veel samen met Philipp Franz von Siebold, en hielp hem bij de beschrijving van zijn collecties uit Japan voor de Flora Japonica. In 1846 beschreef hij samen met von Siebold de soort als Nardosmia japonica in de publicatie Abhandlungen der Mathematisch-Physikalischen Classe der Königlich Bayerischen Akademie der Wissenschaften.

Maxim. staat voor Carl Johann Maximovich (ook Karl Ivanovich Maximovich , Russisch: Карл Иванович Максимович; 23 november 1827 - 16 februari 1891) was een Russische botanicus. Van 1853 tot 1857 reisde hij de wereld rond, meestal in Azië. Hij was vooral betrokken bij de flora van Japan, in de voetsporen van met name Carl Peter Thunberg (hij was een Zweedse natuuronderzoeker en "apostel" van Linneaus) en Philipp Franz von Siebold. Hij herschreef de soort als Petasites japonicus in de publicatie Award 34th Demidovian Prize. Deze publicatie heb ik niet gevonden en heb dus geen voorbeeldfoto.

Zie ook de Nederlandse) verklaring

• Frysk: Japansk hoefblêd
• English: Giant Butterbur
• Français: Pétasite du Japon
• Deutsch: Japanische Pestwurz
• Espanõl: -
• Italiano: -
• Svenska: Bitterskråp
• Norsk: Japanpestrot
• Dansk: Japansk hestehov

De Engelse naam is Giant Butterbur. Giant betekent "gigantisch". Dit slaat op de stengelbladeren. Deze kunnen, onder de juiste omstandigheden, uitgroeien tot een grootte van 1 meter. Dit is nog groter dan het Groot hoefblad (Petasites hybridus). Butter betekent natuurlijk "boter". De vertaling van Bur komt steeds uit op "stekelvrucht". Maar aangezien deze plant nergens stekels heeft is Butterbur een vreemd woord. Groot hoefblad krijgt na de bloei grote bladeren waar vroeger bij warm weer ter verkoeling boter in werd verpakt. De naam Butterbur komt behalve bij Groot hoefblad  dus ook terug bij deze plant. Maar ik weet niet of de bladeren in Japan dezelfde functie hadden. Ik ben één keer een zinvollere vertaling tegen gekomen. Bur komt uit het Deens en betekent "kooi".

De Franse naam is Pétasite du Japon. Dit is de Franse benaming voor de volledige wetenschappelijke naam.

De Duitse naam is  Japanische Pestwurz. Dit betekent "Japanse pestwortel". Bij het Groot hoefblad (Petasites hybridus) staat dat de Stengel en "bloemen" van deze plant zijn (donker) rood en in de wortel zouden de meest effectieve stoffen zitten tegen de pest. Maar ik weet niet of de pest ook in Japan heeft huisgehouden of dat deze naam is overgenomen om de soort te beschrijven. Want in tegenstelling tot het Groot hoefblad wordt het Japans hoefblad in Japan en omstreken juist gebruikt voor culinaire toepassingen. 

De Spaanse naam is mij onbekend. Er zijn dan ook geen waarnemingen.

De Italiaanse naam is mij onbekend. Er zijn dan ook geen waarnemingen.

De Zweedse naam is Bitterskråp. De bloemknoppen worden in Japan gegeten. Zolang ze nog groen zijn, later in het jaar worden ze bitter. Het woord Skråp komt uit de jaren omstreeks 1800 en is een z.g. Onomatopee. Dit is een woord dat een geluid weergeeft. In dit geval het geluid van "hol brullen/ritselen of regen dat op bladeren valt".

De Noorse naam is  Japanpestrot. Dit betekent "Japanse pestwortel". In de wortel zouden de meest effectieve stoffen zitten tegen de pest. Maar ik weet niet of de pest ook in Japan heeft huisgehouden of dat deze naam is overgenomen om de soort te beschrijven. Want in tegenstelling tot het Groot hoefblad wordt het Japans hoefblad in Japan en omstreken juist gebruikt voor culinaire toepassingen. 

De Deense naam is Japansk hestehov. Dit betekent "Japanse paardenhoef". Alle soorten Hoefblad heten in Denemarken Hestehov vanwege de gelijkenis van de stengelbladeren met een paardenhoef.

Ecologie & verspreiding
Japans hoefblad groeit op licht tot halfbeschaduwde plaatsen op vochtige tot natte, voedselrijke, kleiige, zandige en venige bodems. Zij staat in bossen, bosranden, parken, graslanden, langs waterkanten, bij oude buitenplaatsen. In Nederland is de soort in de negentiende eeuw vanuit Japan ingevoerd en als stinzenplant aangeplant bij oude buitenplaatsen en dergelijke stinzenmilieus. Zij is daarna verwilderd, maar is nog niet ingeburgerd. Zij vormt worteluitlopers en woekert daardoor sterk. Soms wordt een deel van bij vijvers aangeplante en woekerende planten verwijderd en in de vrije natuur uitgezet. Japans hoefblad komt verspreid over Nederland voor en is nog vrij zeldzaam. Het is een fraaie, vroeg bloeiende, geelgroene plant met gedrongen bloemtrossen. In de loop van het jaar kunnen de bladen een breedte van één meter krijgen. Dat is groter dan bij Groot hoefblad. Japans hoefblad kan verward worden met Wit hoefblad.

CC-BY-SA 3.0 Niko Buiten, 2015

Bron: Wilde-planten.nl / Klaas Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NL

FLORON Verspreidingsatlas vaatplanten