Algemeen
Over de zeer afwijkende bloemvorm en nog veel meer heeft Jan van Dingenen een zeer interessant stuk geschreven op zijn website. In 2014 is de Zwartblauwe rapunzel een aandachtsoort geweest van Floron. Dit omdat de plant sinds 1950 sterk achteruit is gegaan, namelijk met 50 % tot 75 %. Het is dus een zeldzame soort en staat op de Rode lijst als bedreigd. Samen met de even eens zeldzame Witte rapunzel (Phyteuma spicatum sums. spicatum) zijn dit de enige twee Rapunzel (Phyteama) soorten die in het wild voor komen in Nederland. De plant bloeit alleen maar in Mei en Juni.
Op de website van Flora van Nederland is een Videodeterminatie van deze plant te zien.
Verklaring Wetenschappelijke naam
De officiële wetenschappelijke naam is Phyteuma spicatum subsp. nigrum (F.W. Schmidt) Weeda
Phyteuma komt van het Griekse Phuteuein dat "planten/welke is geplant" betekent.
Spicata komt van Spica (Latijn) en betekent aar/korenaar. Dit verwijst naar de vorm van de bloem die lijkt op het bovenste gedeelte van een koren-aar.
Nigrum komt van Niger (Latijn) en betekent "zwart/donker" wat verwijst naar de bijna zwartblauwe kleur van de bloem.
Meestal staat er achteraan de wetenschappelijke naam een afkorting. Dit is de afkorting van een wetenschapper/botanicus die deze plant deze plant heeft ontdekt/verzameld en tot details heeft beschreven. Soms staat er een tweede afkorting. Dan heeft een andere wetenschapper/botanist de plant nog beter beschreven en iets gewijzigd. De eerste naam komt dan tussen haakjes te staan. In dit geval is dit F.W. Schmidt.
F.W. Schmidt staat voor Franz Willibald Schmidt , ook Franz Wilibald Schmidt (7 juli 1764 - 2 februari 1796) was een Boheemse botanicus en plantenschilder. In 1793/93 beschreef hij de soort als Phyteuma nigrum in de publicatie Flora Boëmica inchoata.
Weeda staat voor Eddy J. Weeda (1952– ). Hij is een Nederlandse botanicus. In 1989 herschreef hij de soort als Phyteuma spicatum subsp. nigrum in de publicatie Gorteria; Mededelingenblad ten Dienste van de Floristiek en het Vegetatie-Onderzoek van Nederland. Momenteel is het voor mij technisch niet mogelijk deze publicatie te downloaden dus ik heb geen voorbeeldfoto.
In 1753 beschreef Carl Linnaeus de soort al als Phyteuma spicata in de publicatie Species Plantarum maar gek genoeg word hij niet genoemd. Wel bij de Witte rapunzel. Ook de naam Weeda word in vele landen niet genoemd behalve in ....Nederland (niet overal trouwens).
Meer
Zie ook de Nederlandse verklaring.
Namen in andere talen
- English: Black Rampion
- Français: Raiponce noire
- Deutsch: Schwarze Teufelskralle
- Espanõl: ?
- Italiano: Raponzolo spigato
- Svenska: Blårapunkel
- Norsk: Blåvadderot
- Dansk: Blå Rapunsel
verklaring Buitenlandse namen
De Engelse naam is Black Rampion. Dit betekent "zwarte raapje". Met Zwart wordt natuurlijk de donkere zwartblauwe bloem bedoeld. Rampion is afgeleid van het middeleeuwse Rapuntium dat later Rapunculus is geworden.Het is een verkleinwoord van Rapum. Hiermee wordt de Raapvormige (verdikte) wortel bedoeld.
Voor de verspreiding van Phyteuma spicatum subs. nigrum in Engeland zie deze kaart
De Franse naam is Raiponce noire. Dit is de Franse benaming voor de wetenschappelijke naam.
Er zijn twee Duitse namen:
- Schwarze Teufelskralle. Dit betekent "zwarte duivelsklauw". Er bestaat ook nog een ondersoort van deze Rapunzel, de Ährige Teufelskralle (Witte rapunzel (Phyteuma spicatum subsp. spicatum)). Ährige betekent "spitse". Deze Rapunzel is duidelijk puntiger qua bloem dan de zwartblauwe
- Schwarze Rapunzel. Dit betekent "zwarte rapunzel".
De Spaanse naam is mij onbekend.
In Spanje kent men minstens vier namen voor elke plant. De algemene volksnaam, de Catalaanse naam (Provincie in Noord+Oost Spanje tegen de Pyreneeën aan), de Gallische naam (provincie in Noord-West-Spanje) en de Baskische naam (provincie in West-Spanje tegen de Pyreneeën aan). Ik heb de meest voorkomende algemene naam gebruikt.
De Italiaanse naam is Phyteuma spicatum. Dit is de wetenschappelijke naam. Deze plant komt niet voor in Italië.
De Zweedse is Vitrapunkel. Dit betekent "witte rapunzel". Alleen de witte variant van deze soort komt voor in Zweden.
Voor de verspreiding van Phyteuma spicatum in Zweden zie deze kaart.
De Deense naam is Blå Rapunsel. Dit betekent "blauwe rapunzel".
De Noorse naam is Blåvadderot
Ecologie & Verspreiding
Ecologie
Bodem
Licht beschaduwde, soms zonnige plaatsen op vochtige tot vrij natte, matig voedselarme tot matig voedselrijke, zwak zure tot kalkhoudende, humeuze grond (leem, zand en mergel).
Groeiplaats
Bossen (loofbossen, beekbegeleidende bossen en langs bospaden in hellingbossen), grasland (greppelkanten, hooiland, beekdalgrasland, hellinggrasland) en bergweiden), bermen en waterkanten (slootkanten en langs beken).
Verspreiding
Nederland
Zeldzaam in Zuid-Limburg en zeer zeldzaam in Noord-Drenthe, Noord-Brabant, bij Nijmegen, in het zuiden van Twente en in de Achterhoek.
Vlaanderen
Zeer zeldzaam, maar plaatselijk iets minder zeldzaam.
Wallonië
Vrij algemeen in de Ardennen en delen van Lotharingen en zeldzaam in het Maasgebied.
Bron: Wilde-planten.nl / Klaas Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NL
Verspreiding Phyteuma spicatum subs. nigrum
FLORON Verspreidingsatlas vaatplanten
