Polygala comosa (Kuifvleugeltjesbloem)

Dit is de zeldzaamste van de drie vleugeltjesbloemen in Nederland. Deze plant is alleen in Zuid-Limburg te vinden. De Gewone vleugeltjesbloem (Polygala vulgaris) en de Liggende vleugeltjesbloem (Polygala serpyllifolia) zijn nog op andere plekken in Nederland waargenomen. Maar deze soorten zijn toch ook behoorlijk zeldzaam. Mocht je het geluk er een te vinden dan helpt een goede flora je op weg welke soort het is. Want al deze planten lijken best veel op elkaar. En heel opvallend, alle 3 de soorten komen ook voor als witte variant! Kuifvleugeltjesbloem bloeit in Mei, Juni en Juli.

Er komen dus 3 Vleugeltjesbloem (Poygala) soorten in het wild voor in Nederland:

• Gewone vleugeltjesbloem (Polygala vulgaris) - vrij zeldzaam
• Kuifvleugeltjesbloem (Polygala comosa) - zeer zeldzaam
• Liggende vleugeltjesbloem (Polygala serpyllifolia) - vrij zeldzaam

De officiële wetenschappelijke naam is Polygala comosa Schkuhr

Polygala (Grieks) en komt van Poly wat "veel" betekent en Gala wat "melk" betekent. De oude Grieken zeiden dat hun koeien meer melk gaven als ze van dit plantje aten.

Comosa is Latijn en betekent "het hebben van weelderig haar". De schutbladen zijn veel groter dan die van Gewone en Liggende vleugeltjesbloem Ze steken als een kuif boven de bloemknoppen uit.

Meestal staat er achteraan de wetenschappelijke naam een afkorting. Dit is de afkorting van een wetenschapper/botanicus die deze plant deze plant heeft ontdekt/verzameld en tot details heeft beschreven. Soms staat er een tweede afkorting. Dan heeft een andere wetenschapper/botanist de plant nog beter  beschreven en iets gewijzigd. De eerste naam komt dan tussen haakjes te staan. In dit geval is dit Schkuhr Dit staat voor Christian Schkuhr (14 mei 1741 - 17 juli 1811) was een Duitse tuinman , kunstenaar en botanicus . Hij studeerde aan de Universiteit van Wittenberg ; terwijl hij bleef werken als tuinman, werd hij ook een meester in ontwerpen en graveren. Als aanhanger van de Linnaeaanse taxonomie wijdde hij zich aan het bestuderen van de flora van Wittenberg. In 1796 beschreef hij Polygala comosa in de publicatie Botanisches Handbuch.

Zie ook de Nederlandse verklaring

• English: Tufted milkwort
• Français: Polygala chevelu
• Deutsch: Schopfige Kreuzblume
• Espanõl: ?
• Italiano: Poligala chiomata
• Svenska: Toppjungfrulin
• Norsk: Toppblåfjør 
• Dansk: Top-Mælkeurt

De Engelse naam is Tufted milkwort. Het woord Getuft komt uit de tapijt industrie. Het geeft aan de techniek aan om hoogpolig tapijt te maken. Ik neem aan dat dit slaat op de kuif van deze plant.  Milkwort is het de Engelse benaming voor het eerste gedeelte van de wetenschappelijke naam. Wort wordt over het algemeen in het Engels gebruikt voor een plant die geneeskrachtige werkingen heeft of waardevol is als voedsel.

Ik zie ook geen waarnemingen in Engeland.

De Franse naam is Polygala chevelu. Polugala is de Engelse benaming voor het eerste gedeelte van de wetenschappelijke naam. Chevlu betekend "harig", een variant op Kuif.

De Duitse naam is Schopfige Kreuzblume. Dit betekent "getufte kruisbloem". Het woord Getuft komt uit de tapijt industrie. Het geeft aan de techniek aan om hoogpolig tapijt te maken. Ik neem aan dat dit slaat op de kuif van deze plant. Voor Kreuzblume zijn twee verklaringen:

1. Voordat Carl Linnaeus het plantenrijk opnieuw indeelde werden de soorten Bauhin Polygala ssp. flore albo + Polygala ch. en Chamaebuxus flore Coluteae (oude namen voor de Vleugeltjesbloem) ingedeeld tot de Kruisbloemenfamilie (Cruciferae of Brassicaceae: beide namen zijn toegestaan).
2. Als je de bloemetjes op zijn kop bekijkt zie je een kruisje i.p.v. vleugeltjes.

De Spaanse naam is mij onbekend. Er zijn ook geen waarnemingen in Spanje.

De Italiaanse naam is Poligala chiomata. Poligala is de Italiaanse benaming voor het eerste gedeelte van de wetenschappelijke naam. chiomata betekent "harige kruin/lang haar dragend". Natuurlijk slaat dit ook op de "kuif" van de plant.

De Zweedse naam is Toppjungfrulin. Dit betekent "top maagd Maria vlas". Oorspronkelijk heette de plant Freya's haar, maar na de kerstening in Scandinavië werd de naam vervangen vervangen door Maagd Maria. De toevoeging vlas kreeg de plant vanwege de blauwe kleur die overeen komt met die van Vlas (Linum usitatissimum). Het voorvoegsel Topp is puur ter onderscheid met de Gewone vleugeltjesbloem (Polygala vulgaris) die in Zweden Jungfrulinn heet.

De Noorse naam is Toppblåfjør  Dit betekent "top blauwe veer", dus lijkt deze naam op de Nederlandse naam. Het woord Topp is toegevoegd ter onderscheid omdat in Noorwegen o.a de Bittere vleugeltjesbloem (Polygala amara subsp. amarella) voor komt die Bitterblåfjær heet.

De Deense naam is Top-Mælkeurt. Dit betekent eigenlijk "top algemene melk eurt". Mælkeurt is de Deense benaming voor het eerste gedeelte van de wetenschappelijke naam.  Ört/eurt/urt is de Scandinavische term voor "kruid". Het woord Top is toegevoegd ter onderscheid.

Ecologie

Bodem
Zonnige, warme, vaak iets open plaatsen op droge tot matig vochtige, voedselarme, kalkrijke, meestal stenige grond (mergel en stenige plaatsen).

Groeiplaats
Grasland (grazige, op het zuiden gerichte kalkhellingen en kalkgrasland) en niet meer gebruikte akkers.

Verspreiding

Nederland
Zeer zeldzaam in Zuid-Limburg.

Vlaanderen
Voor het laatst gevonden in 1974.

Wallonië
Vrij zeldzaam in Lotharingen en zeldzaam in het Maasgebied.

Wereld
Midden-Azië en Zuid- en Midden-Europa. Noordwestelijk tot in Nederland.

Bron: Wilde-planten.nl / Klaas Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NL

FLORON Verspreidingsatlas vaatplanten